زرسالاری یهودی و اروپای قرن هفده (۲)

ستمگری هولناک الیگارشی یهودی بر توده‌های فرودست مردم شرق اروپا، از سده شانزدهم تا سده نوزدهم، پدیده‌ای پنهان نیست. ادبیات غنی سده نوزدهم روسیه سرشار از داستان‌های ستمگری زرسالاران یهودی در شرق اروپاست. تنها در پرتو تبلیغات مستمر و عظیم دهه‌های پس از جنگ دوم جهانی تا به امروز است که این خاطرات بتدریج فراموش می‌شود و افسانه مظلومیت قوم یهود جایگزین آن می‌گردد. داستان انگیزیسیون اسپانیا در شرق اروپا نیز تکرار می‌شود. ستمگران، زرسالاران یهودی بودند ولی در تاریخ نام آنان به عنوان “قربانیان” به ثبت می‌رسد و بدین‌سان بر “اسطوره مظلومیت قوم یهود” برگی دیگر افزوده می‌شود.
این ستمگری نمی‌توانست بی‌پژواک باشد. استثمار بی‌رحمانه روستاییان از سوی رباخواران و مباشرین و مستاجران و پیمانکاران یهودی اشرافیت لهستان، در سال‏‌های ۱۶۴۸-۱۶۴۹ شورش‏‌های گسترده دهقانی و به‏ ویژه قیام قزاق‌‏ها به رهبری بوگدان خملنیتسکی (۱) (۱۵۹۵-۱۶۵۷) را سبب شد. در جریان قیام خملنیتسکی توده‌های دهقانان عاصی و عوام روحیه‌ای به شدت ضد ‌یهودی از خود نشان دادند. نگرش امروزین مردم اوکرایین و یهودیان به خملنیتسکی دو نگرش کاملا متضاد است. اوکرایینی‌ها او را قهرمان ملی و ناجی میهن خود از یوغ اشرافیت لهستان می‌دانند و سخت گرامی می‌شمرند. به عکس، منابع یهودی از خملنیتسکی به عنوان یکی از “شریرترین سرکوبگران قوم یهود در تمامی اعصار” یاد می‌کنند و بر او نام خمل پلید نهاده‌اند. (۲) در تاریخ‌نگاری یهود داستان‌‏های مفصلی از فجایعی که در جریان این قیام علیه یهودیان رخ داد عنوان می‌شود. بی‌شک در این روایت‌ها افسانه و اغراق کم نیست.

هرچند پس از قیام خملنیتسکی تعدادی از یهودیان ثروتمند لهستان و لیتوانی به مراکز تجاری جنوب اروپا، به‏ ویژه بنادر آلمان و ایتالیا و هلند، مهاجرت کردند؛ ولی حضور الیگارشی یهودی در منطقه تداوم یافت. بهره‌کشی بی‌رحمانه و ستمگری با قساوتی بیشتر، و این‌بار انتقام‌جویانه، دنبال شد و بار دیگر از سال ۱۷۲۰ انفجار دهقانان را، به‏ ویژه در بخش شرقی لهستان و سرزمین اوکرایین، پدید ساخت. این ماجرا جنبش هایداماک (۳) نام دارد.
هایداماک‌ها دهقانانی بودند که از املاک اربابان لهستانی می‌گریختند و در جنگل‌ها و کوهستان‏‌ها پناه می‌گرفتند. توده‌های فقیر و عاصی شهری نیز به زودی به دهقانان شورشی پیوستند. آنان، که خود را ادامه‌دهنده راه خملنیتسکی می‌دانستند، به شکل گروه‌های مسلح املاک و قلعه‌های اشراف لهستانی و مباشرین یهودی ایشان را مورد حمله قرار می‌دادند و کاروان‌های تجار یهودی را غارت می‌کردند. این جنبش چنان اوج گرفت که در سال‏‌های ۱۷۳۴، ۱۷۵۰ و ۱۷۶۸ دهقانان حتی برخی شهرهای کوچک را نیز به اشغال خود درآوردند. قیام هایداماک‌ها سرانجام به ‏وسیله ارتش لهستان، به فرماندهی برانیسکی (۴) و به کمک نیروهای نظامی روسیه بی‌رحمانه سرکوب شد. از آن پس، در منابع یهودی برانیسکی به عنوان “ناجی قوم یهود” مورد ستایش فراوان قرار گرفته است. قیام هایداماک‌ها یکی از مهم‌ترین اسطوره‌های ملی مردم اوکرایین است و ادبای بزرگی چون تاراس شفچنکو (۵) در آثار خود خاطره آن را گرامی داشته‌اند. (۶)

به سان دوران زیست در بغداد و اندلس، و به سان جوامع یهودی سایر نقاط جهان، یهودیان مستقر در شرق اروپا نیز دارای سازمان درونی خود بودند که به ‏وسیله الیگارشی زرسالار یهودی اداره می‌شد. کانون تجمع این الیگارشی کاهال (۷) نام داشت و سازمانی پنهان و دارای اقتدار فراوان سیاسی و قضایی بود. حکمرانان لهستان نیز، به دلیل هم‌پیوندی با الیگارشی یهودی، از گسترش اقتدار این ساختار متمرکز و بسته حمایت می‌کردند. برای نمونه، در سال ۱۵۵۱‌م. زیگیسموند دوم (۸) شاه لهستان، با صدور فرمانی اعلام کرد که هر یهودی که در برابر اوامر “حاخام، قاضی یا سایر بزرگان یهودی” مقاومت کند گردن زده می‌شود. (۹)
نهادهای مرکزی اداره این شبکه گسترده، “کاهال”‌های مستقر در شهرهای بزرگ بود. در سده‌های شانزدهم تا هیجدهم مهم‌ترین “کاهال” یهودیان شرق اروپا در شهر کراکو استقرار داشت. (۱۰) آنان با یهودیان آمستردام، فرانکفورت و لایپزیگ پیوندهای مستحکم داشتند. (۱۱)
در سده شانزدهم لهستان و لیتوانی پناهگاه اصلی پروتستان‏‌ها بود (۱۲) و این فضای مناسبی برای اشاعه “یهودیت مالی” در میان آنان فراهم ‌ساخت. درواقع، پروتستان‏‌های هلندی و انگلیسی نخستین درس‌‏های مالی خود را در مکتب لیتوانی و لهستان و از زرسالاران یهودی آموختند. این پیوند در سده‌های هفدهم و هیجدهم نقش مهمی در استقرار یهودیان در هلند و انگلستان داشت.
در سده شانزدهم و همپای موج تهاجم ماوراء بحار توجه یهودیان به انگلستان جلب شد. موجی که با سفرهای کریستف کلمب و واسکو داگاما به ‏وسیله زرسالاران یهودی در اسپانیا و پرتغال انگیخته شد دربار انگلستان را نیز به شدت متأثر ساخت. چنان‌که دیدیم، هنری هفتم، پادشاه انگلیس (۱۴۸۵-۱۵۰۹)، در رقابت با حکمرانان اسپانیا و پرتغال “کلمب” خود را یافت و یک ماجراجوی مجهول‌الهویه “ایتالیایی” دیگر به ‏نام جیووانی کابوتو ( جان کابوت ) را به خدمت گرفت. در عصر الیزابت (۱۵۵۸-۱۶۰۳)، که به یهودیان علاقه وافر داشت، مهاجرت‌ انفرادی یهودیان / مارانوها به انگلیس آغاز شد و در طول سده هفدهم و با تبدیل بنادر انگلیس به مراکز مهم ماجراجویان دریایی و تجار ماوراء بحار، مارانوها و یهودیان در این میان جایگاهی برجسته یافتند. مارانوها در لندن و بریستول مستقر شدند و به عنوان “مسیحی” از تمامی مزایای اجتماعی که طبق قوانین و سنن انگلیس برای سکنه بومی وجود داشت برخوردار بودند. (۱۳) بخش عمده مهاجرین یهودی به انگلستان در سده‌های شانزدهم و هفدهم را یهودیان مخفی تشکیل می‌دادند زیرا در سال ۱۷۳۰ تعداد کل یهودیان مقیم انگلیس، یهودیانی که رسماً به عنوان یهودی شناخته می‌شدند، تنها ۶۰۰۰ نفر گزارش شده است. (۱۴)
ورنر سومبارت می‌نویسد از مدت‌ها پیش از دوران کرومول، مارانوهای ثروتمند اسپانیایی و پرتغالی از طریق آمستردام به انگلیس مهاجرت کردند. در سال ۱۶۴۳ کانون اصلی تجمع آنها خانه آنتونیو سواسو سفیر پرتغال در لندن، بود که خود مارانو بود. (۱۵)
این سفیر دربار پرتغال در لندن، که سومبارت خانه او را کانون تجمع سران جامعه یهودیان مخفی انگلیس می‌داند، همان اسحاق لوپز تاجر بزرگ یهودی هلند، است.
آنتونیو (اسحاق) لوپز سواسو در شهر هاگ (لاهه) هلند سکونت داشت و یکی از ثروتمندترین تجار هلند و از سهامداران اصلی کمپانی هند غربی به ‏شمار می‌رفت. در سال ۱۶۷۴ سرمایه او در این کمپانی ۱۰۷۶۷۷ گولدن (۱۶) گزارش شده است. وی با دربارهای اسپانیا و پرتغال رابطه نزدیک داشت و از دیپلمات‌های مهم این دو کشور به ‏شمار می‌رفت. کارل دوم، پادشاه اسپانیا (۱۶۶۵-۱۷۰۰)، به پاس خدماتش به وی مِلکی در باربانت اعطا کرد بهمراه عنوان اشرافی “بارون آورناس دوگراس”. پسر او به ‏نام یهودی آبراهام اسرائیل سواسو و به ‏نام مسیحی فرانسیسکو لوپز (بارون آورناس دوگراس دوم)، بهمراه مانوئل تکزیرا صرّاف بزرگ هامبورگ، اداره امور مالی ملکه کریستینای سوئد را به دست داشت. او با دختر مانوئل ازدواج کرد و پسرش، به ‏نام آنتونیو (اسحاق) لوپز در سال ۱۷۱۴ دختر موسس داکوستا را به زنی گرفت. پسر دیگر او، به ‏نام آلوارو (یاکوب اسرائیل) لوپز در سال ۱۷۳۵ عضو “انجمن سلطنتی” انگلیس شد. نواده آنتونیو لوپز اول، که او نیز آنتونیو لوپز (۱۷۷۶-۱۸۵۷) نام داشت، در آمستردام به دنیا آمد؛ نام خانوادگی مادری دیاز فونسکا (۱۷) را برگزید، به مسیحیت گروید و در زمان جنگ‏‌های ناپلئونی به صفوف ارتش انگلیس پیوست. (۱۸)
از رهبران جامعه یهودیان مخفی انگلیس در سده هفدهم باید به اعضای سه خاندان مهم کارواخال، مندس و داکوستا اشاره کرد.
کارواخال از خاندان‏‌های مهم مارانوی اسپانیا و پرتغال است. لوئی کارواخال (۱۹) (۱۵۳۹-۱۵۹۱) حکمران جزایر کیپ ورد بود. او در سال ۱۵۶۸ در رأس ناوگان دریایی اسپانیا به “اسپانیای جدید” (۲۰) (مکزیک) رفت و در مسیر خود با ناوگان سِر جان هاوکینز انگلیسی نیز درگیر شد. کارواخال در سال ۱۵۷۹ حکمران مستملکات اسپانیا در آمریکای جنوبی به‏ نام “لئون جدید” شد که حدود یک پنجم سرزمین کنونی مکزیک را در بر می‌گرفت. (۲۱)
در حوالی سال ۱۶۳۰ یکی از اعضای این خاندان به ‏نام آنتونیو فرناندز (آبراهام اسرائیل) کارواخال (۲۲) (۱۵۹۰-۱۶۵۹) به انگلستان مهاجرت کرد و در رأس جامعه یهودیان مخفی این کشور قرار گرفت. آنتونیو کارواخال با کشتی‏‌های متعدد خود به تجارت گسترده با هند شرقی و هند غربی دست زد و به زودی یکی از بزرگ‌ترین تجار انگلیس شد. گفته می‌شود وی سالیانه حدود یکصد هزار پوند نقره به انگلستان وارد می‌کرد.
در زمان جنگ داخلی انگلیس، کارواخال یکی از پنج تاجر بزرگ لندن بود که اولیور کرومول قرارداد تأمین غلّه مورد نیاز ارتش خود را با آنان منعقد کرد. به علاوه، وی یک شبکه خصوصی جاسوسی به سود کرومول تأسیس کرد که خود در رأس آن قرار داشت. دایرة المعارف یهود می‌نویسد: “ارتباطات خارجی کارواخال او را قادر ساخت تا یک سازمان اطلاعات خارجی برای کرومول ایجاد کند.” (۲۳)
ردپای خاندان مندس را پس از اسپانیا و پرتغال و عثمانی و آنتورپ از سده هفدهم در لندن نیز می‌یابیم.
فرناندو مندس (متوفی ۱۷۲۴) پزشک مخصوص کاترین براگانزایی، همسر پرتغالی چارلز دوم پادشاه انگلیس، بود. کاترین همان عروس خانمی است که بنادر بمبئی هند و تانگیر مراکش به عنوان جهیزیه‌اش به خاندان سلطنتی انگلیس واگذار شد. نوه فرناندو، به ‏نام موسس مندس (متوفی ۱۷۵۸)، از ثروتمندان درجه اول لندن بود. او مسیحی شد، با یک خاندان اشرافی انگلیس وصلت کرد و اعقاب او نام خانوادگی مادری، به ‏نام هد، را برگزیدند. نوه موسس مندس، به ‏نام سِر فرانسیس بوند هد (۲۴) (۱۷۹۳-۱۸۷۵) سال‏‌ها حکمران کانادای علیا بود. خاندان لرد هد امروزه نیز از خاندان‏‌های مهم اشرافی انگلیس‌ به ‏شمار می‌رود.
در سده شانزدهم شاخه‌هایی از خاندان مندس در مراکش و الجزایر نیز مستقر شدند. در اواخر سده هفدهم و اوایل سده هیجدهم، گیدئون مندس، زرسالار آمستردام، کنسول هلند در مراکش بود. اعقاب او تا اواسط سده بیستم در بندر آغادیر مراکش اقامت داشتند.
امروزه اعضای خاندان مندس را از جمله در ایالات متحده آمریکا، فرانسه و انگلیس می‌توان یافت. در نیویورک آنان خاندانی متنفذ به ‏شمار می‌روند و در زمره الیگارشی یهودیان آمریکا جای دارند. یکی از آنان، به ‏نام هنری پریرا مندس (۲۵) ، (۱۸۵۲-۱۹۳۷) حاخام یهودیان سفاردی منچستر بود و سپس در نیویورک اقامت گزید. او از رهبران اصلی یهودیان آمریکا در نیمه اول سده بیستم بود و یکی از بنیانگذاران “فدراسیون صهیونیست‌های آمریکا”. (۲۶) پیر مندس فرانس (۲۷) (۱۹۰۷-۱۹۸۲)، سیاستمدار نامدار یهودی فرانسه و نخست‌وزیر این کشور در سال‏‌های ۱۹۵۴-۱۹۵۵ از این خاندان است. (۲۸)

آلوارو (یاکوب) داکوستا (۲۹) (متوفی ۱۶۸۰) نیز از مارانوهای پرتغال بود که به لندن مهاجرت کرد. داکوستا در زمان تبعید چارلز دوم (۱۶۵۰-۱۶۶۰) از طریق پرداخت وام امور مالی او را اداره می‌کرد. نوه یاکوب داکوستا، به ‏نام موسس (آنتونی) داکوستا (متوفی ۱۷۴۷) از ثروتمندترین تجار لندن بود تا بدان‌جا که در برخی منابع، چون کتاب سومبارت، به غلط رئیس “بانک انگلستان” نام گرفته است. موسس داکوستا در سال ۱۷۲۹ یکی از سرمایه‌گذاران و گردانندگان اصلی تهاجم انگلیس به جئورجیای آمریکا بود. او در سال ۱۷۳۶ عضو “انجمن سلطنتی” شد. همسر موسس داکوستا دختر فرناندو مندس پزشک بود. پسر او، به ‏نام آبراهام (جان) داکوستا، یکی از سه تاجر لندنی بود که در سال ۱۷۱۰ مبلغ ۳۰۰ هزار پوند استرلینگ برای تأمین مخارج جنگ انگلیس در فلاندرز به این دولت وام دادند. (۳۰)
در سده هفدهم، یکی از اعقاب آبراهام سنئور، حاخام کاستیل در عصر ایزابل، را نیز در لندن می‌یابیم و در زمره نزدیکان چارلز دوم.
سِر اگوستین چاکن کورونل (۳۱) (۱۶۰۰-۱۶۶۵) ابتدا در فرانسه بود و سپس به انگلستان رفت و کارگزار مالی چارلز دوم، شاه تبعیدی انگلیس، شد. پس از اعاده سلطنت، او نماینده دربار پرتغال در لندن بود و همو بود که مقدمات ازدواج چارلز را با کاترین براگانزایی فراهم ساخت و به پاس آن “شوالیه” شد. آخرین اطلاع ما از این خاندان در سده نوزدهم است. در این زمان، ناتان کورونل (۳۲) (۱۸۱۰-۱۸۹۰) از حاخام‌های سرشناس یهودی بود و به تجارت نسخ خطی قدیمی در دربارهای اروپا اشتغال داشت. (۳۳)
با وجود چنین پیوندهایی در انگلستان، کاملا طبیعی است که در دوران حکومت اولیور کرومول (۳۴) (۱۶۵۳-۱۶۵۸ تکاپوی الیگارشی یهودی آمستردام برای کسب مجوز مهاجرت دسته جمعی و انبوه یهودیان به جزیره انگلیس آغاز شود. فقدان این مجوز تا این زمان کاملا طبیعی است و به‌هیچ‌روی دلیل یهود‌ستیزی انگلیسی‏‌ها نیست. یهودیان مردمی بیگانه بودند و روشن است که هیچ دولتی، در شرایط عادی، اجازه مهاجرت جمعی و انبوه اقوام بیگانه را به سرزمین خود ندهد. اگر یهودیان به صورت انبوه به سرزمین‌های شمال آفریقا و عثمانی راه یافتند تنها به دلیل آمیختن موج مهاجرت ایشان با مهاجرت مسلمانان اسپانیا و پرتغال بود و اگر در هلند مستقر شدند به دلیل جنگ‌‏های خونین اشرافیت هلند، به رهبری خاندان اورانژ، با اسپانیا و آشفتگی وضع این سرزمین بود.
بهم‌ریزی ساختار سیاسی جامعه انگلیس فرصتی مناسب برای کسب این مجوز بود. لذا، حاخام مناسه بن اسرائیل، از رهبران یهودیان آمستردام، تکاپوی خود را آغاز کرد. مناسه پس از مذاکرات مفصل با مقامات انگلیسی از طریق واسطه‌های یهودی و مارانو به ‏ویژه کارواخال، و ارسال نامه‌ها و رساله‌های متعدد، سرانجام در سال ۱۶۵۵ برای دیدار با کرومول به انگلستان رفت. ورنر سومبارت می‌نویسد نقش یهودیان در اقتصاد هلند چنان اهمیت یافته بود که سفر مناسه دولت هلند را نگران کرد. حکمرانان هلندی ترسیدند که شاید این سفر مقدمه‌ای برای مهاجرت دسته جمعی یهودیان هلند به انگلستان باشد. لذا، از سفیر خود خواستند تا با مناسه دیدار کند و علت سفرش را جویا شود. نوپورت (۳۵) سفیر هلند در لندن، با مناسه دیدار کرد و در دسامبر ۱۶۵۵ به هلند گزارش داد که اوضاع خوب است و دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. (۳۶)
این گزارش سفیر هلند درست نبود. الیگارشی یهودی آمستردام، که افول امپراتوری تجاری هلند را احساس می‌کرد، در نیمه دوم سده هفدهم راه لندن را در پیش گرفت و در سده هیجدهم این شهر را به قلب مالی اروپا بدل ساخت.
در دوران سلطنت چارلز دوم (۱۶۶۰-۱۶۸۵)، به دلیل پیوندهایی که وی از پیش از سلطنت و در زمان تبعید با زرسالاران یهودی داشت، موقعیت یهودیان از نظر قانونی تثبیت شد. از این زمان، صرّافان یهودی به پشتوانه مالی ارتش انگلیس در جنگ‏‌های اروپا بدل شدند و سررشته‌داری و پیمانکاری نظامی ارتش انگلیس را به دست گرفتند. (۳۷)
پس از چارلز دوم، زرسالاری یهودی موقعیتی بهتر به چنگ آورد و آن صعود خاندان اورانژ در انگلیس بود. در سال ۱۶۸۸، بارون آنتونیو سواسو لوپز فوق‌الذکر دو میلیون سکه طلای هلند بدون بهره به پرنس ویلیام اورانژ وام داد و او و همسرش ماری “با دریافت این وام توانستند به انگلستان بروند و تاج و تخت این سرزمین را به دست گیرند.” (۳۸)
ویلیام اورانژ پروتستان از سال ۱۶۸۹ با نام ویلیام سوم سلطنت انگلیس را به دست گرفت. او تا سال ۱۶۹۴ به اتفاق همسرش ماری استوارت سلطنت کرد و پس از مرگ ملکه تا سال ۱۷۰۲ به تنهایی. دوران سلطنت ویلیام سوم جمعاً ۱۳ سال طول کشید و سپس ملکه آن، خواهر ماری، به سلطنت رسید.
بدین‌سان، انگلستان در حالی به سده هیجدهم گام نهاد که زرسالاری یهودی آمستردام پایگاهی استوار در سیاست و اقتصاد آن یافته بود. از دهه پایانی سده هفدهم، لندن دیگر یکی از مراکز اصلی و در حال توسعه صرّافان یهودی به شمار می‌رفت. آنتونی الفری می‌نویسد:
این یهودیان، که از نظر فرهنگ، پوشاک و آداب تفاوت کمی با میزبانان‌شان داشتند، تجاری ثروتمند بودند و ورودشان با استقبال مواجه شد. آنان جایگاه خود را در مرکز مالی لندن به سرعت استوار ساختند. دوازده صراف یهودی تنها خارجیانی بودند که اجازه یافتند در فضای آزاد دفتر خود را بر پا کنند، در حالی‌که به پروتستان‏‌های مهاجر چنین اجازه‌ای داده نشد. این مکان، که به “صرافی سلطنتی” (۳۹) شهرت داشت، بعدها، در سال ۱۸۸۳، با پیگیری ساموئل مونتاگ [لرد سوایتلینگ اول] به عنوان بنای یادبود تعمیر شد. (۴۰)
صرّافان نامدار یهودی این زمان در لندن عبارتند از سولومون مدینا، آبراهام داکوستا و اسحاق پریرا. (۴۱)
در این مجموعه، سِر سولومون مدینا (۴۲) (۱۶۵۰-۱۷۳۰) جایگاه ویژه‌ای داشت زیرا بانکدار شخصی ویلیام سوم بود و چنان عزیز که در سال ۱۷۰۰ به پاس خدماتش عنوان “شهسواری” (شوالیه‌گری) به او اعطا شد. مدینا نخستین یهودی است که، به عنوان یهودی، در انگلستان به این مقام دست یافت و این سرآغاز “بومی شدن” یهودیان در انگلیس است.
خاندان مدینا، که نام آن از واژه عربی “مدینه” (شهر) گرفته شده، از خاندان‌‏های مهم یهودی مستقر در شبه جزیره ایبری بود. در سده شانزدهم، اعضای این خاندان نیز در شبکه جهانی الیگارشی یهودی پخش شدند و از جمله رهبری یهودیان بندر عثمانی سالونیک را به دست گرفتند. در سده هفدهم شاخه‌هایی از این خاندان در ایتالیا و هلند مستقر بودند.
سولومون مدینا در ایتالیا به دنیا آمد، در آمستردام اقامت گزید و در تأمین وام دو میلیون سکه‌ای برای ویلیام اورانژ موثر بود. با صعود ویلیام، سولومون نیز بهمراه تعدادی از اعضای خاندان سواسو (لوپز) در انگلستان مستقر شد و به یهودی درباری انگلیس بدل گردید. سومبارت او را “پیمانکار بزرگ” ارتش انگلیس می‌خواند.
سِر سولومون مدینا به‏ ویژه در دوران جنگ با اسپانیا (۱۷۰۱-۱۷۱۴) نقش مهمی در تأمین مالی و تدارکاتی و، به‏ نوشته دایرة المعارف یهود، “به ‏ویژه اطلاعاتی” انگلیس به دست داشت. (۴۳)
در دوران سلطنت ملکه آن (۱۷۰۷-۱۷۱۴)، زرسالاران یهودی بزرگترین قدرت مالی انگلیس محسوب می‌شدند و مناسه لوپز (۴۴) بزرگترین صرّاف انگلستان به ‏شمار می‌رفت. مناسه لوپز در زمانی‌که گزارش‌‏هایی جعلی درباره مرگ ملکه آن انتشار یافت و ارزش سهام در بازار بورس لندن به شدت سقوط کرد، از طریق سفته‌بازی ثروتی هنگفت به جیب زد. (۴۵) ایجاد “شوک” در بازار بورس، بهر طریق، و سفته‌بازی‌‏های غیراخلاقی و شیادانه روشی معمول در ثروت‌اندوزی زرسالاران یهودی است. در بررسی تحولات سده نوزدهم با نمونه‌های برجسته‌ای از این روش (به‏ ویژه در ماجرای جنگ واترلو و نیز در جنگ مالی روچیلدها با بانکداران فرانسوی) آشنا خواهیم شد.
در دوران پس از مناسه لوپز، سامسون گیدئون (۴۶) (۱۶۹۹-۱۷۶۲) به عنوان صرّاف درجه اول لندن شناخته می‏‌شد. او، که خانواده‌اش پیشتر در هامبورگ اقامت داشتند و “ابودینته” (۴۷) نامیده می‌شدند، از طریق سفته‌بازی در بازار بورس لندن به ثروتی فوق‌العاده دست یافت. وی در حوالی نیمه سده هیجدهم تأمین‌کننده اصلی وام برای دولت‏ انگلیس بود. در زمان تهاجم هواداران کاتولیک خاندان استوارت (۴۸) (خاندان سلطنتی پیشین انگلیس) برای تصرف قدرت، که به “شورش جاکوبیت‌ها” (۴۹) شهرت دارد (۱۷۴۵)، سامسون گیدئون وامی به مبلغ ۷/۱ میلیون پوند استرلینگ برای دربار انگلیس فراهم آورد و این امر بقای خاندان سلطنتی هانوور (خاندان سلطنتی کنونی انگلیس) را سبب شد. این اقدام و سرمایه‌گذاری مشابه در جنگ‌‏های هفت‌ساله (۱۷۵۵-۱۷۶۳) سپاس رسمی جرج دوم، پادشاه انگلیس (۱۷۲۷-۱۷۶۰)، را برایش به ارمغان آورد.
پسران سامسون گیدئون نیز، به سان خاندان لوپز، مسیحی شدند. یکی از آنها، که او نیز سامسون گیدئون (۱۷۴۵-۱۸۲۴) نام داشت، در سال ۱۷۵۹ “بارونت” شد و در سال ۱۷۸۹ عنوان شامخ اشرافی “لرد اردلی” (۵۰) را به دست آورد. (۵۱)
پس از مرگ سامسون گیدئون، در دهه‌های پایانی سده هیجدهم، خاندان‏‌های یهودی سالوادور و گلداسمید بانک‌داران اصلی لندن بودند. سرانجام، در اوایل سده نوزدهم این میراث به خاندان روچیلد انتقال یافت که با ثروت و قدرت افسانه‌ای خویش الیگارشی زرسالار یهودی را به جایگاهی بی‌سابقه ارتقاء داد.
شمار یهودیان انگلیس در سال ۱۷۹۰ دوازده هزار نفر، در سال ۱۸۲۰ بیست هزار نفر و در آستانه سده بیستم دویست هزار نفر گزارش شده است. (۵۲)

ادامه دارد…

قسمت قبلی این مقاله  ؛  قسمت بعدی این مقاله

پی‌نوشت‌ها:
۱. Bogdan Khmelnitsky / 2. Judaica, vol. 5, p. 481. / 3. Haidamak / 4. Branicki / 5. Taras Shevchenko / 6. Ben-Sasson, ibid, p. 752; Judaica, vol. 7, pp. 1132-1133. / 7. Kahal / 8. Sigismund II / 9. Judaica, vol. 3, p. 924. / 10. Ben-Sasson, ibid, pp. 672- 676. / 11. ibid, p. 640. / 12. ibid, p. 654. / 13. Judaica, vol. 11, p. 1020. / 14. ibid, vol. 13, p. 883. / 15. Sombart, ibid, p. 54. / 16. Gulden: سکه طلای آلمان و هلند که پس از فلورین بوجود آمد. / ۱۷. Diaz de Fonseca / 18. Judaica, vol. 15, pp. 467-468. / 19. Luis de Carvajal / 20. New Spain (Nueva Espana) / 21. ibid, vol. 5, pp. 220-221. / 22. Antonio Fernandez Carvajal / 23. ibid, p. 222; Sombart, ibid, p. 51. / 24. Sir Francis Bond Head / 25. Henry Preira Mendes / 26. Federation of American Zionists / 27. Pierre Mendes-France / 28. Judaica, vol. 11, pp. 1342-1346. / 29. Alvaro da Costa / 30. ibid, vol. 5, pp. 985-986. / 31. Sir Augustine Chacon Coronel / 32. Nathan Nathan Coronel / 33. ibid, pp. 974-975. / 34. Oliver Cromwell / 35. Neuport / 36. Sombart, ibid, pp. 19- 20; Judaica, vol. 11, p. 857. / 37. Anthony Allfrey, Edward VII and his Jewish Court, London: Weidenfeld & Nicolson, 1991. p. 17. / 38. Judaica, vol. 15, p. 467; Ben-Sasson, ibid, pp. 737-738. / 39. Royal Exchange / 40. Allfrey, ibid, p.17. / 41. Isaac Pereira; Judaica, vol. 4, p. 172. / 42. Sir Solomon de Medina / 43. Sombart, ibid, p. 51; Judaica, vol. 11, p.1214. / 44. Menasseh Lopez / 45. Judaica, vol. 11, p. 488. / 46. Samson Gideon / 47. Abudiente / 48. Sturat / 49. Jacobites / 50. Lord Eardley / 51. ibid, vol. 7, p. 560; Sombart, ibid, p. 56. / 52. Judaica, vol. 13, p. 883.

منبع: عبدالله شهبازی ؛ زرسالاران یهودی و پارسی استعمار بریتانیا و ایران، ج ۲، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، چاپ دوم (پائیز ۱۳۹۰)

تنها با یک کلیک به کانال تلگرام اندیشکده مطالعات یهود بپیوندیم: