هیروشیما و ناکازاکی و گودزیلایی که نمی‌شناسیم!

بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی اولین و تنها مورد استفاده‌ی رسمی از تسلیحات هسته‌ای توسط یک حکومت، علیه یک ملت است. نسل‌کشی و جنایتی بی‌سابقه علیه بشریت که حکومت ایالات متحده آمریکا مرتکب شد و همه‌ی رؤسای جمهور آمریکا در سفرهای خود به ژاپن، به بنای یادبود قربانیان آن ادای احترام می‌کنند، اما هیچ‌کدام، چه جمهوری‌خواه چه دموکرات، هرگز حاضر نشدند به‌خاطر آن عذرخواهی کنند!

دادگاه‌ها و سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای حقوق بشری و سایر نهادها نیز، پس از گذشت سال‌ها از بمباران هسته‌ای هیروشیما و ناکازاکی همچنان واکنش متناسبی به آن نشان نداده‌اند، حتی وقتی آمریکا در راه هسته‌ای شدن سایر کشورها سنگ‌اندازی و ابراز نگرانی می‌کند، هیچ‌یک از این نهادها معترض نمی‌شود که ردای مدعی‌العمومی در عرصه‌ی هسته‌ای جهان، به تنِ تنها جنایتکار هسته‌ای تاریخ زار می‌زند.

شرح تصاویر:
بالا: ابر قارچی حاصل از ترکیدن بمب اتمی در ناکازاکی (راست) و هیروشیما (چپ)
پایین سمت راست: هیروشیما پس از اصابت بمب هسته‌ای آمریکا
پایین سمت چپ: ناکازاکی پیش و پس از بمباران اتمی

دنیای سیاست تنها دنیای بدهکار به هیروشیما و ناکازاکی نیست، در عالَم هنر نیز کمّیت و کیفیّت آثار و محصولاتی که درد ملت ژاپن را به گوش جهانیان برسانند، بسیار اندک است. در این میان اما «گودزیلایی» وجود دارد که برای رساندن صدای درد و رنج ملت ژاپن با تمام توان فریاد کشید، اما هالیوود او را تحریف کرد و رفته‌رفته به زنجیر کشید و تصاحب کرد.

«گوجیرا» (Gojira) یا «گودزیلا» (Godzilla) نام هیولایی خیالی و زاییده‌ی ذهن خلاق سینماگران ژاپنی است که اولین بار در سال ۱۹۵۴ بر پرده نقره‌ای سینما ظاهر شد. گودزیلا در حقیقت استعاره‌ای از هیروشیما و ناکازاکی بود. پوست یا فلس‌های بدن او، خشن و پُر چین‌وچروک طراحی شده بود تا یادآور زخم‌ها، جراحات و گوشت‌های اضافی بر پیکر بازماندگان ملت ژاپن باشد که در اثر تشعشعات هسته‌ای حمله‌ی آمریکا به وجود آمده بودند.

پوستر فیلم «گودزیلا» سال ۱۹۵۴

گودزیلا موجود عظیم‌الجثه‌ای بود ساکن اقیانوس آرام که هیچ کاری با انسان‌ها نداشت، بی‌گناه به‌سان کودکان هیروشیما و ناکازاکی که پس از آزمایش یک بمب هسته‌ای، در معرض پرتوهای هسته‌ای قرار گرفت، آسیب دید و خشمگین شد؛ خشمی طبیعی از موجودی اساساً بی‌گناه و به‌شدت زخم خورده که در این تجربه خود را قربانی می‌بیند.

هنرمندان ژاپنی در دوران سانسور و خفقان اشغال این کشور توسط آمریکا که هیچ‌کس نمی‌توانست صراحتاً از ظلم آمریکا در حق ملت ژاپن سخن بگوید، گودزیلا را خلق کردند تا روایت‌گر درد و رنج ملت ژاپن باشد.

حضور «گودزیلا» در فیلم اصلی ژاپنی سال ۱۹۵۴

«تومویوکی تاناکا» (Tomoyuki Tanaka)، تهیه‌کننده ژاپنی، ایده‌ی فیلم را از بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی و همچنین حادثه‌ی گم شدن یک کشتی ماهی‌گیری و سر درآوردن آن از منطقه آزمایش بمب هیدروژنی آمریکا در اقیانوس آرام الهام گرفت. همه‌ی خدمه‌ی آن کشتی در معرض پرتو هسته‌ای قرار گرفتند و یکی از آنان در اثر مسمومیت رادیواکتیو جان باخت.

تومویوکی تاناکا به ایده‌ای بدیع رسیده بود؛ «هیولایی که در معرض رادیواکتیو قرار گرفته‌، از اقیانوس سر برمی‌آورد و به انسان‌‌ها حمله می‌کند» او این ایده را با همکاران خود مطرح کرد و آنان زمینه‌ی ارتباط وی با یک فیلم‌ساز ژاپنی بزرگ به نام «ایشیرو هوندا» (Ishirō Honda) را فراهم کردند. هوندا فردی صلح‌طلب بود و میل شخصی عمیقی برای ساخت این فیلم داشت. هوندا شخصاً در جنگ با چین حاضر بود و در راه بازگشت به محل سکونت خود، هیروشیما را دیده بود و خاطرات هولناکی از آن منطقه داشت.

از راست: «تومویوکی تاناکا»، «ایجی تسوبورایا»، «ایشیرو هوندا»، خالقان «گودزیلا»

این کاری بود که آمریکایی‌ها با بسیاری از سربازان ژاپنی که به کشور بازمی‌گشتند انجام دادند، آنها مسیر بازگشت را طوری تعیین می‌کردند تا سربازان حتماً از هیروشیما عبور کنند و ببیند که آمریکا با ژاپن چه کرده است! صحنه‌های وحشتناکی که هوندا دیده بود تأثیری مادام‌العمر بر وی گذاشت، در نتیجه او ساخت این فیلم را فرصتی برای انتقال یک پیام سیاسی مهم می‌دانست.

از سال ۱۹۵۶ که «گودزیلا» برای اولین بار در نسخه‌ای بازسازی شده – در واقع سانسور شده – وارد آمریکا شد، تلاش هالیوود برای انکار تاریخ جنایت‌بار آمریکا در ژاپن همچنان ادامه دارد: در نسخه ۱۹۵۶، پیام‌های سیاسی از فیلم حذف شده بود، چراکه مخاطب آمریکایی نباید اقدام حکومت آمریکا در استفاده از بمب‌های اتمی را جنایت می‌دید.

پوستر فیلم «گودزیلا، سلطان هیولاها» نسخه‌ی سانسور شده از فیلم اصلی

این فیلم، در روزی روشن که جهان امن و امان است و می‌تواند به اوضاع عادی خود بازگردد تمام می‌شد، در حالی که نسخه‌ی اصلی با هشدار تلخ پروفسور ژاپنی که می‌گوید: «اگر آزمایش‌های هسته‌ای پایان نیابد، ممکن است با گودزیلای دیگری روبه‌رو شویم» به اتمام می‌رسید.

در نسخه‌ی ۱۹۹۸ هالیوود، آمریکا اصلاً نقشی در ظهور گودزیلا ندارد، بلکه این هیولا در اثر آزمایش هسته‌ای فرانسه به وجود آمده و آمریکا در ابتدای فیلم قربانی و در انتها ناجی خود و حتی جهان است!

پوستر فیلم «گودزیلا» سال ۱۹۹۸

در سال ۲۰۱۴، هالیوود پا را فراتر هم گذاشت و نقش ناجی را به تسلیحات هسته‌ای داد! گودزیلای این فیلم یک دایناسور ماقبل تاریخ است که از زمین سر برآورده و بمب‌های اتمی باید با ژستی انسان‌دوستانه او را نابود کنند!!

لایه‌های متعدد سانسور و تغییرات بنیادین نسبت به خط کلی داستان اصلی، پیش از ارائه به مخاطب آمریکایی و جهانی هالیوود، نشان‌دهنده حساسیّت ملت‌ها نسبت به ذات غیرانسانی بمباران اتمی است؛ اما با گذشت قریب به هشت دهه از بمباران و نابودی هیروشیما و ناکازاکی، پیام اصلی گودزیلا همچنان زنده و اجتناب‌ناپذیر است: تا زمانی که قدرت‌های زورمند و بی‌منطق هسته‌ای وجود دارند، قدرت خلق نیروهای مرگ‌آفرین و حتی احتمال نابودی انسانیت نیز وجود دارد.