اهداف پشت پرده محصولات اصلاح شده ژنتیکی

پیشرفت‌های تکنولوژی بشریت به مرحله‌ای رسیده است که امروزه می‌توان در ژن‌ها و هسته‌های سلولی موجودات، تغییر و تحولاتی را ایجاد نموده و پدیده‌ها و موجوداتی جدید، اعم از گیاهی و جانوری را خلق نمود. حتی در کشور خودمان نیز تلاش‌هایی صورت گرفته تا در حوزه‌ی علوم ژنتیکی و نیز تولید محصولات اصلاح شده به توانایی‌هایی علمی جدید دست یافته شود، اما سؤالی که در این میان بدون پاسخ و مبهم مانده این است که آیا پدیده‌‌ی دستکاری در ماهیت و عناصر متشکله‌ موجودات و مخلوقات خداوند، امری بی‌خطر و فاقد عوارض زیست‌محیطی، بهداشتی و… است؟ مقاله‌ زیر، به اجمال، مطالبی درباره‌ این سوال مطرح کرده است.

مروری بر تاریخچه پیدایش محصولات ژنتیکی

دانشمندان برای اولین بار در سال ۱۹۴۶ متوجه شدند که می‌توانند DNA را بین ارگانیسم‌ها منتقل نمایند. [۱] در سال ۱۹۹۵ یک شرکت بیوشیمیایی یهودی به نام مونسانتو (Monsanto)، یکی از بزرگترین غول‌های کنونی عرصه محصولات ژنتیکی، یک دانه سویای مقاوم در برابر علف هرزه را معرفی نمود.

در سال ۱۹۹۵،‌ آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا گوجه‌فرنگی‌های تولید شده به روش ژنتیکی را تأیید نمود و بدین ترتیب آنها تبدیل به اولین محصولات ژنتیکی دارای مجوز در آمریکا شدند. اولین محصول ژنتیکی و تجاری گوجه‌فرنگی‌هایی بودند که در اوایل دهه ۱۹۹۰ در ایالت کالیفرنیای آمریکا تولید شده و به بازار عرضه گشتند. این، محصول که با نام Flavr Savr خوانده می‌شد به صورت ژنتیکی متحمل تغییراتی گشته بود تا پس از چیده شدن، مدتی طولانی سالم مانده و فاسد نشود. [۲]

در سال ۱۹۹۶ اولین نمونه از دانه روغنی ژنتیکی کانولا نیز به بازار آمد. در سال ۲۰۰۰، دانشمندان اعلام نمودند که می‌توانند محصولات غذایی را به منظور افزایش مواد مقوّی آنها تحت اصلاحات ژنتیکی قرار دهند. در سال ۲۰۰۵، یونجه اصلاح‌شده در بازارهای آمریکا مورد داد و ستد قرار گرفت. هم‌اکنون در سال ۲۰۱۲، آمریکا رتبه اول را در میان تعداد زیاد کشورهایی که محصولات اصلاح شده ژنتیکی تولید می‌کنند به خود اختصاص داده است. [۳]

رشد سریع بازار محصولات ژنتیکی

بین سال‌های ۱۹۹۶ و ۲۰۱۱، مجموع کل زمین‌های تحت کشت محصولات ژنتیکی 94 برابر شده و از ۱۷/۰۰۰ کیلومتر مربع به ۱/۶۰۰/۰۰۰ مربع رسید. [۴] در سال ۲۰۱۰، ده درصد از کل زمین‌های کشاورزی جهان زیر کشت محصولات ژنتیکی قرار داشتند. [۵]

اگرچه بخش اعظمی از محصولات ژنتیکی در آمریکای شمالی تولید می‌گردند اما در سال‌های اخیر شاهد رشد چشمگیر این پدیده در کشورهای جهان سوم بوده‌ایم. در سال ۲۰۱۱ در حدود ۲۹ کشور جهان مشغول به تولید محصولات ژنتیکی بوده و در مجموع قریب به ۱۶/۷ میلیون کشاورز در این حوزه مشغول به کار بودند. در همین سال، کشورهای جهان سوم ۵۰ درصد محصولات ژنتیکی را تولید نمودند.

برای مثال، بیشترین میزان رشد در نواحی زیر کشت محصولات ژنتیکی در سال ۲۰۱۱ در کشور برزیل رخ داد (۳۰۳/۰۰۰ کیلومتر مربع در سال ۲۰۱۱ و ۲۵۴/۰۰۰ کیلومتر مربع در سال ۲۰۱۰). از سال ۲۰۰۲ نیز تاکنون تولید انواع مختلف گیاه پنبه اصلاح شده ژنتیکی در هند شاهد رشد چشمگیری بوده است (پنبه یکی از منابع اصلی تولید روغن گیاهی و نیز خوراک دام است). در سال ۲۰۱۱، ۱۰۶/۰۰۰ کیلومتر مربع از زمین‌های کشاورزی هند زیر کشت پنبه ژنتیکی قرار داشتند.

در سال ۲۰۱۱ کشورهایی که بیشترین میزان تولید محصولات کشاورزی اصلاح شده ژنتیکی را داشتند عبارت بودند از آمریکا، برزیل،‌ آرژانتین، هند، کانادا، چین، پاراگوئه، پاکستان، آفریقای جنوبی، اروگوئه، بولیوی، استرالیا، فیلیپین، میانمار، بورکینافاسو، مکزیک و اسپانیا. [۶] بر اساس تخمین‌های برآورد شده توسط مجمع تولید کنندگان خواروبار آمریکا در سال ۲۰۰۳، ۷۰ الی ۷۵ درصد از محصولات غذایی در آمریکا دارای محصولات ژنتیکی اصلاح شده بودند. [۷]

آیا تغییرات ژنتیکی فقط مختص گیاهان بوده؟

جواب این سؤال منفی است. دانشمندان سعی نموده‌اند که برای افزایش محصولات تولیدی از حیوانات، در آنها نیز تغییرات ژنتیکی انجام دهند. چند سال قبل دانشمندان چینی ۳۰۰ گاو تغییر ژن یافته را پرورش دادند که شیر آنها شباهت زیادی به شیر انسان داشت! در تولید این گاو‌ها از ژن‌های انسانی استفاده شده بود. [۸] در ژاپن، محققین یک موش تغییر ژن یافته تولید نمودند که مانند قناری آواز می‌خواند! [۹] و یک شرکت آمریکایی توانست ماهی‌های سالمون بسیار بزرگ و عضلانی تولید نماید که با سرعتی سه برابر یک ماهی سالمون معمولی رشد می‌کنند. [۱۰]

اما موارد فوق تنها نمونه‌هایی هستند که در سطح رسانه‌ها مطرح می‌گردد. تولید فزاینده مواد غذایی، سودهای سرشار مالی متعاقب آن و یا انجام آزمایش‌های اصلاح ژنتیکی به منظور کسب معلومات علمی جدید، تنها گوشه‌ای از کوه یخی بزرگی هستند که بخش اعظمی از آن در زیر آب و دور از دیده‌ها قرار دارد. تکنولوژی مهندسی ژنتیک به مانند سایر علوم می‌تواند کاربری‌های مخرّب و کشنده‌ای نیز داشته باشد. در حقیقت زمانی که نوبت به مهندسی ژنتیک انسانی می‌رسد سؤالات زیادی در مورد آینده آن و نیز مسائل پشت پرده پدید می‌آیند.

تولد اولین نوزادان ژنتیکی در آمریکا

در ژوئن ۲۰۱۲ رسانه‌ها اخباری را منتشر نمودند مبنی بر این‌که دانشمندان آمریکایی توانسته‌اند پس از آزمایشات مربوطه ۳۰ کودک را که تحت تغییرات ژنتیکی قرار گرفته بودند به دنیا آورند. بنا بر این گزارشات، ۳ کودکی که تا کنون آزمایش شده‌اند ژن‌های ۳ نفر را به ارث برده‌اند. ۱۵ نفر از این نوزادان طی سال‌های گذشته و در نتیجه یک برنامه آزمایشی در مؤسسه علوم و پزشکی باروری در نیوجرسی به دنیا آمدند.

کودکان از زنانی به دنیا آمدند که دچار مشکلات ناباروری بوند. ژن‌های یک زن دیگر قبل از باروری به تخمک‌های زنان نابارور تزریق شدند تا آنها بتوانند بارور گردند. آزمایشات ژنتیکی بر روی دو کودک یک ساله نشان می‌دهند که آنها DNA سه فرد را به ارث برده‌اند، دو زن و یک مرد. [۱۱] این امر نشان می‌دهد که آگاهی دانشمندان در مورد علوم ژنتیک و DNA افزایش بسیاری یافته است. در حقیقت طی دهه‌های گذشته تلاش بسیاری صورت گرفته تا ساختار DNA انسان کشف گردد و البته این امر تبعات خاص خود را در حوزه طراحی و تولید تسلیحات جدید خواهد داشت،‌ تسلیحاتی که قرار است یک نژاد یا قوم خاص را مورد هدف قرار دهند.

پروژه ژنوم انسانی

طرح نقشه‌برداری و تعیین توالی کل ژنوم انسان اولین بار در سال ۱۹۸۴ در کنفرانسی در آلتا، یوتا (Alta, Utah) عنوان شد. تأمین قسمتی از بودجه این پروژه را وزارت انرژی آمریکا به عهده گرفت و در سال ۱۹۸۸ کنگره آمریکا رسماً اجرای پروژه ژنوم انسانی را از سال ۱۹۹۱ به مدت ۱۵ سال تصویب کرد. در این سال مؤسسه بهداشت ملی آمریکا (NIH) نیز برای اجرای این طرح اعلام آمادگی کرد. بزودی کشورهای انگلیس، فرانسه، آلمان و ژاپن نیز به این پروژه پیوستند.

در سال ۱۹۹۸ سازمان ژنوم انسانی (HUGO) ایجاد شد. اهداف اولیه پروژه ژنوم انسانی که از سوی سازمان ژنوم انسانی دنبال می‌شد چنین است:
* تعیین نقشه دقیق ژنتیکی کروموزوم‌ها
* تهیه نقشه فیزیکی کروموزوم‌های ارگانیسم‌هایی که به‌عنوان مدل انتخاب شده‌اند
* تعیین توالی کل ژنوم انسان
* ایجاد شبکه‌های ارتباطی و بانک‌های اطلاعاتی
تعیین توالی بیش از ۹۰ ٪ ژنوم انسان در فوریه سال ۲۰۰۱ به پایان رسید. اما هنوز بسیاری از ژن‌های انسان شناسایی نشده‌اند.

البته این پروژه نیز مجادلات خاص خود را در پی داشته است. در ادامه مطلب حاضر خواهیم دید که چگونه موضوع تعیین ژنوم انسانی علاوه بر مصارف پزشکی و علمیِ صلح‌آمیز، می‌تواند به‌عنوان سنگ بنای مخوف‌ترین تسلیحاتی که می‌تواند به دست بشر ساخته شود به کار رود! سلاحی که نه ساختمان‌ها و تأسیسات بلکه فقط انسان‌ها را هدف قرار خواهد داد، آن هم نه همه‌ی انسان‌ها، بلکه یک نژاد یا قومیت خاص!

بیوتسلیحات قومی و نژادی

هدف از ساخت یک بیوسلاح قومی (سلاح بیوژنتیک) هدف قرار دادن اعضای اصلی یک قوم یا نوع ژنیِ خاص می‌باشد. در سال ۱۹۹۷، ویلیام کوهن، وزیر دفاع آمریکا، به این موضوع به‌عنوان یک خطر بالقوه اشاره نمود. [۱۲] در سال ۱۹۹۸، متخصصین تسلیحات بیولوژیکی اعلام داشتند که سلاح ژنتیک قابل طراحی و تولید است و حتی ادعا نمودند که دانشمندان شوروی سابق برخی آزمایشات را برای شناسایی تأثیر مواد مختلف بر روی ژن‌های انسانی انجام داده‌اند. [۱۳]

البته سازمان سیا نیز از قبل برنامه‌ی خود در مورد ژن‌ها را آغاز کرده بود. پروژه سوسمار (Chameleon Project) یک مرکز تحت کنترل سازمان سیا است که در ایالت نوادا واقع بوده و در آن آزمایش‌های محرمانه انسانی با موضوع DNA انجام می‌گیرد. فعالیت این مرکز بسیار محرمانه بوده و اطلاعات چندانی در مورد آن در دسترس نمی‌باشد.

تصویر نویسندگان و جلد کتاب «نژاد: واقعیت تفاوت‌های انسانی»

امکان ساخت یک بمب ژنتیکی در کتاب پرفسور وینسنت ساریش (Vincent Sarich) و فرانک میلی (Frank Miele) با عنوان «نژاد: واقعیت تفاوت‌های انسانی» که در سال ۲۰۰۴ منتشر شد، مورد تأیید قرار گرفت. مؤلفین معتقد بودند که اطلاعات کسب شده از پروژه ژنوم انسانی در همین راستا مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

در سال ۲۰۰۵، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ چنین اعلام کرد: “احتمال این‌که یک گروه قومی خاص مورد هدف یک عامل بیولوژیکی قرار گیرد چندان دور نیست. این سناریوها زائیده‌ی تخیلات کمیته نیستند بلکه توسط تعداد زیادی از متخصصین مستقل و دولتی مورد تأیید قرار گرفته‌اند.” [۱۴]

بمب قومی اسرائیل

در نوامبر سال ۱۹۹۸، روزنامه ساندی تایمز (The Sunday Times) گزارش داد که اسرائیل در تلاش است تا یک بمب قومی شامل یک عامل بیولوژیکی که می‌تواند ویژگی‌های ژنتیکی خاص در اعراب را مورد هدف قرار دهد، طراحی و تولید نماید. [۱۵] وب‌سایت وایرد نیوز (Wired News) و همچینین فارن ریپورت (Foreign Report) نیز این گزارش را تأیید نمودند. [۱۶]

متعاقب این ماجرا، روزنامه‌هایی مانند نیویورک‌پست و سایر رسانه‌ها با حمله به این گزارشات آنها را کاملاً بی‌پایه و اساس دانسته و در کل وجود چنین بمب‌هایی را غیرقابل امکان توصیف نمودند. این در حالی است که همان‌گونه که در بالا نیز اشاره شد، وزیر دفاع پیشین آمریکا و کمیته صلیب سرخ بین‌المللی وجود چنین تهدیداتی را کاملاً محتمل و قابل امکان توصیف کرده بودند.

با این وجود، موضوع بمب نژادی اسرائیل نیز به مانند سایر برنامه‌های تسلیحاتی این کشور بدون هیچ‌گونه بررسی و مداقه دیگری رها شده و از آن پس سخنی در مورد تسلیحات نژادی این رژیم گفته نشد. قسمت دوم مقاله هیچ‌گاه ارائه نشد و هیچ‌یک از منابع مورد استفاده در این گزارش شناسایی نشدند. و مؤلفین گزارش ساندی تایمز یعنی اوزی ماهنائیمی (Uzi Mahnaimi) و ماری کالوین (Marie Colvin) دیگر هیچ‌گاه به‌صورت علنی در مورد این موضوع سخنی نگفتند.

ممنوعیت صادرات نمونه‌های بیولوژیکی توسط دولت روسیه

روزنامه روسی کومرسانت (Kommersant) در ماه می ۲۰۰۷ با انتشار گزارشی اعلام نمود که دولت روسیه صادرات هر نوع نمونه بیولوژیکی انسانی به خارج از کشور را ممنوع اعلام نموده است. [۱۷] بر اساس این گزارش، دلیل ممنوعیت فوق، ارائه‌ی یک گزارش محرمانه از جانب سرویس مخفی امنیتی روسیه بود که بیان می‌داشت سازمان‌های غربی در حال انجام آزمایشات بر روی بیوتسلیحات ژنتیکی هستند که می‌تواند مردم روسیه را مورد هدف قرار دهد.

در گزارش مذکور سازمان‌های دخیل در این آزمایشات عبارت بودند از: “دانشکده بهداشت عمومی هاروارد” (Harvard School of Public Health)، “اتحاد بین‌المللی بهداشت آمریکایی” (American International Health Alliance)، “اداره محیط زیست و منایع طبیعی وزارت دادگستری آمریکا” (Environment and Natural Resources Division)، “مؤسسه کارولینیسکا” (Karolinska Institutet) و آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا.

منابع و مآخذ:

[۱] Lederberg J, Tatum EL (1946). “Gene recombination in E. coli”. Nature 158 (4016): 558.
[۲] http://www.dailymail.co.uk/news/article-419985/History-genetically-modified-food.html
[۳] http://www.globalchange.umich.edu/globalchange2/current/workspace/sect008/s8g5/history.htm.History
[۴] James, C (2011). “ISAAA Brief 43, Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops: 2011”. ISAAA Briefs. Ithaca, New York: International Service for the Acquisition of Agri-biotech Applications (ISAAA).
[۵] http://www.isaaa.org/kc/cropbiotechupdate/specialedition/2011/default.asp
[۶] http://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/43/executivesummary/default.asp
[۷] http://permanent.access.gpo.gov/lps1609/www.fda.gov/fdac/features/2003/603_food.html
[۸] http://www.telegraph.co.uk/earth/agriculture/geneticmodification/8423536/Genetically-modified-cows-produce-human-milk.html
[۹] http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-1340478/Japanese-scientists-create-genetically-modified-mouse-tweets-like-bird.html?ITO=1490
[۱۰] http://www.dailymail.co.uk/news/article-1287084/Scientists-create-GM-Frankenfish-grows-times-fast-normal-salmon.html
[۱۱] http://www.conspiracyplanet.com/channel.cfm?ChannelID=100
[۱۲]http://web.archive.org/web/20041118074748/http://www.defense.gov/transcripts/1997/t042897_t0428coh.html
[۱۳] http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/plague/interviews/davis.html
[۱۴] http://www.icrc.org/eng/resources/documents/misc/gas-protocol-100605.htm
[۱۵] Uzi Mahnaimi; Marie Colvin (1998-11-15). “Israel planning ‘ethnic’ bomb as Saddam caves in”. The Sunday Times.
[۱۶] http://www.wired.com/politics/law/news/1998/11/16272
[۱۷] http://www.kommersant.ru/doc.html?docId=769777

…..

واریز كمک نقدی برای حمایت از اندیشكده

…..

اندیشکده مطالعات یهود را در پیام‌رسان‌های ایرانی دنبال کنید:

کانال اصلی ما در ایتا / پیام‌رسان بله / پیام‌رسان سروش / پیام‌رسان گپ