همه‌ی همسران کوروش

سیری در کتاب «کوروش بزرگ» (قسمت اول) همسران کوروش

اخیراً مطالبی به فراوانی و با عنوان‌هایی شبیه به: «کورش پادشاهی که تنها یک زن داشت» در اینترنت منتشر می‌شود. برای آگاهی از صحت و سقم این مطلب نگاهی داریم به یکی از کتب تاریخی.

مشخصات کتاب‌شناختی نسخه‌ی مورد ارجاع چنین است:
کوروش بزرگ، ژرار ایسرائل [Gerard Israel]، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس، چاپ دوازدهم۱۳۹۱

ژرار ایسرائل در کتاب کوروش بزرگ روایتی کاملاً همدلانه با کوروش ارائه می‌دهد. علاقه‌ی او به این منجی قوم یهود و پادشاه برانگیخته شده از جانب یهوه ، در سرتاسر کتاب و بدون هیچ‌گونه پرده‌پوشی هویداست.

ایسرائل در فصل ششم کتاب اشاراتی گذرا در باب همسران کوروش دارد. او ابتدا به وجود دو همسر برای کوروش تصریح می‌کند که یکی از این‌دو خاله کورش است! عبارت ایسرائل چنین است:

وقتی کوروش پس از شکست آستیاگ با دختر او آمی‌تیس (۱) (خاله خودش) ازدواج کرد، در واقع حرکتی قدرتمندانه انجام داد که معنای سیاسی خاصی نداشت. در عوض، از سر عشق و میل با یک شاهدخت هخامنشی به نام کاساندان دختر فارناسپ (۲) ازدواج کرد که سه دختر و دو پسر برای او به دنیا آورد: کمبوجیه که جانشین او شد و اسمردیس (۳) [بردیا] که حکومت ساتراپی‌های شرقی امپراتوری را به او سپرد. (۴)

اندکی بعد از این سطور، و هنگامی که ایسرائل تلاش دارد خواننده را با علت وجود روحیه‌ی انتقام‌جویانه‌ی کمبوجیه نسبت به سرزمین مصر آگاه کند، به وجود همسر دیگری برای کوروش اذعان می‌کند. او از قول هرودوت می‌نویسد:

می‌گویند یکی از بانوان پارسی به اندرون شاهی رفته بود و از دیدن زیبایی و هوش فرزندان کاساندان به او تبریک گفت. کاساندان پاسخ داد: با وجود فرزندان برومندی که دارم، باز کوروش نسبت به من بی‌اعتناست و تمام توجهش معطوف به زنی است که از مصر آورده‌اند. (۵)

اما ظاهراً کوروش به این سه همسر قانع نبوده، و از زن دیگری نیز خواستگاری کرده است. اما این خواستگاری پایان خوشی برای کوروش نداشته و او نهایتاً بر سر این هوس جان باخته است. روایت ایسرائل چنین است:

شاه ماساگت‌ها – که مملکت او میان دریای خزر، دریاچه آرال و میان رودهای سیحون و جیحون قرار داشت – تازه مرده بود … بنا به رسم مردم چادرنشین قفقاز، همسر شاه، ملکه تومیریس (۶) جانشین او شد. کوروش که تصور می‌کرد موقعیت مساعد است، به ملکه جدید ماساگت‌ها پیشنهاد اتحاد داد و حتی از او خواستگاری کرد. تومیریس که شامه‌اش خطری را بوییده و از آن بیم داشت که مبادا کشورش سرانجام در دست شاهی که تمام منطقه را تسخیر کرده بود تحلیل رود، پیشنهاد کوروش را رد کرد. (۷)

با توجه به این‌که در این کتاب تصریحی نسبت به وجود همسر دیگری برای کوروش موجود نیست، ما نیز به همین مقدار اکتفا می‌کنیم. و الا وجود همسران دیگری برای کوروش کماکان محتمل است. چنان‌چه نویسنده‌ی کتاب در جای دیگری به مناسبت ذکر محبت‌های فرعون مصر به کوروش، از جمله می‌نویسد:

فرعون آماسیس (۸) از هر فرصتی برای جلب نظر کوروش استفاده کرده و چندین شاهدخت مصری را به دربار شاه بزرگ [کوروش] فرستاده بود. (۹)

محقق: حجةالاسلام کیوان عزتی

پی‌نوشت‌ها:
(۱) Amytis
(۲) Pharnaspe
(۳) Smerdis
(۴) ژرار ایسرائل، کوروش بزرگ، ترجمه‌ی مرتضی ثاقب‌فر، ص۲۴۷
(۵) ژرار ایسرائل، کوروش بزرگ، ترجمه‌ی مرتضی ثاقب‌فر، ص۲۴۹
(۶) Tomyris
(۷) ژرار ایسرائل، کوروش بزرگ، ترجمه‌ی مرتضی ثاقب‌فر، ص۲۵۰
(۸) Amasis
(۹) ژرار ایسرائل، کوروش بزرگ، ترجمه‌ی مرتضی ثاقب‌فر، ص۲۴۹

 …..

بیشتر بدانیم:

کوروش در تورات : مسیح خداوند یا منصوب خداوند؟

کوروش هخامنشی در منابع کهن ایرانی

آیا کوروش فقط یک زن داشت؟

کوروش هخامنشی و مصادره اسناد تاریخی

محبوبیت مردمی: کوروش یا نبونید؟

کوروش کبیر و نابودی شهر اُپيس

از مقبره مادر سلیمان تا آرامگاه کوروش

بررسی ستایش کوروش در تورات

کوروش از نگاه طبری و بلعمی

خیانت در ترجمه منشور کوروش

کوروش هخامنشی و پرستش مردوک

مقایسه کوروش با چنگیزخان

….

…

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …