رباخواری یهود و ساختار مالی جدید اروپا (۲)

تاریخ صرّافی / بانکداری یهودی سده نوزدهم با بنیاد روچیلد در فرانکفورت آغاز می‌شود. در این زمان، فرانکفورت، به دلیل انقلاب فرانسه و جنگ‏‌های ناپلئونی، قلب مالی قاره اروپا محسوب می‌شد. در سده‌های نوزدهم و بیستم، این خاندان نامدار به نماد بانکداری و یهودیت معاصر بدل گردید.
در آغاز سده نوزدهم، بجز روچیلدها مهم‌ترین صرافان یهودی آلمان جوزف مندلسون و ساموئل بلیشرودر بودند.
جوزف مندلسون (۱) در سال ۱۷۹۵ صرّافی خود را در برلین گشود و در سال ۱۸۰۴ با برادرش آبراهام مندلسون شریک شد. آنها اعتبار مورد نیاز چند دولت خارجی، از جمله روسیه، را برای توسعه صنعتی تأمین می‌کردند.
ساموئل بلیشرودر (۲) که شریک و کارگزار روچیلدها در برلین بود، کار خود را از سال ۱۸۰۳ آغاز کرد. پسر او، به‏ نام گرسون بلیشرودر، محرم اسرار بیسمارک شد و به عنوان نماینده صدراعظم آلمان تأمین اعتبار مالی جنگ ۱۸۶۶ (علیه اتریش) و نیز انتقال خسارت جنگی فرانسه در ۱۸۷۱ را عهده‌دار بود. بانک بلیشرودر به دولت‌‏های خارجی نیز وام می‌داد. پس از مرگ گرسون بلیشرودر در ۱۸۹۳، پائول شواباخ (۳) شریک وی، کارش را ادامه داد.
برادران واربورگ (موسس، مارکوز و گرسون) (۴) در سال ۱۷۹۸ موسسه خود را در هامبورگ گشودند. کار اصلی آنان تجارت ماوراء بحار و به‏ ویژه مبادلات مالی با بریتانیا و ایالات متحده آمریکا بود. پائول واربورگ، برادر ماکس واربورگ رئیس بانک هامبورگ پیش از جنگ اول جهانی، شعبه‌ای از این بانک را در نیویورک گشود.

در اواخر سده هیجدهم، اسپیر (۵) که از طریق موسسه خود تدارکات و نیازهای نظامی حکمرانان آلمان را تأمین می‌کرد، به صرافی نیز اشتغال داشت. او حدود ۴۲۰ هزار فلورین سرمایه داشت که بزرگترین سرمایه انفرادی یهودی زمان خود در شهر فرانکفورت محسوب می‌شد. در سال ۱۸۰۹، الیسن (۶) بانک خود را گشود. این بانک در سال ۱۸۱۸، پس از شراکت با خاندان اسپیر، به “بانک اسپیر – الیسن” (۷) و در سال ۱۸۳۸ به “بانک لازارد اسپیر – الیسن” (۸) تغییر نام داد. شعبه این بانک در ایالات متحده آمریکا، به‏ نام “فیلیپ اسپیر و شرکا” (۹) از تأمین‌کنندگان اعتبار مالی دولت شمالی آمریکا در دوران جنگ داخلی بود. این بانک در احداث خطوط راه‌آهن در آمریکا مشارکت داشت و مبادلات مالی با مکزیک و کوبا را، گاه در مشارکت با “دویچه بانک” آلمان، (۱۰) انجام می‌داد. در سال ۱۹۲۹ اسپیر با موسسه “شلزینگر – تریر” (۱۱) متحد شد و موسسه مُعظَم “لازارد اسپیر، الیسن” (۱۲) را بنیان نهاد.
در سال ۱۷۸۹، صرافی سولومون اوپنهایم به مهم‌ترین موسسه مالی شهر بن بدل شد. اوپنهایم در آغاز سده نوزدهم در شهر کلن مستقر شد. پسر او، به ‏نام آبراهام اوپنهایم، یکی از متنفذترین بانکداران منطقه راین بود که اعتبارات سازمان‌های بیمه، راه‌آهن، و سرمایه‌گذاری‌های صنعتی را تأمین می‌نمود.
بانکداران یهودی آلمان در تأسیس بانک‌های سهامی نقش مهمی ایفا کردند. لودویگ بامبرگر (۱۳) و هرمان مارکوزه (۱۴) از بنیانگذاران “دویچه بانک” (۱۸۷۰) بودند که در تأمین اعتبار تجارت خارجی آلمان نقش فعالی داشت. بانک “دیسکونتوگزلشافت”، (۱۵) که در سال ۱۸۵۱ به‏ وسیله دیوید هانزمان ایجاد شد، دارای چند شریک یهودی بود. این بانک در سال ۱۹۲۹ در “دویچه بانک” ادغام شد. اوگن گوتمان (۱۶) بنیانگذار اصلی “درسدنر بانک” (۱۷) بود و آبراهام اوپنهایم از بنیان‌گذاران بانک “هاندل اوند ایندستری”. (۱۸) این بانک در سال ۱۸۵۳ به “بانک دارمستدتر” (۱۹) تغییر نام داد. چهره اصلی و هدایت‌کننده بانک “برلینر هندلز گزلشافت” (۲۰) (۱۸۵۶) کارل فوئرشتنبرگ (۲۱) بود. ریچارد ویتینگ (۲۲) برادر ماکزیمیلیان هاردن (۲۳) یکی از مدیران “بانک ملی آلمان” (۲۴) بود. در سال ۱۹۲۱ این بانک و “بانک دارمستدتر”، به ریاست یاکوب گلداشمیت (۲۵) ادغام شدند و گلداشمیت ریاست بانک جدید را به دست گرفت. در سال ۱۹۳۲ دو بانک مهم دیگر آلمان، “دویچه بانک” و “درسدنر بانک”، به ترتیب به‏ وسیله دو یهودی، اسکار واسرمن (۲۶) و هربرت گوتمان (۲۷) اداره می‌شد.
در نیمه دوم سده هیجدهم لندن یکی از مراکز اصلی “صرافی یهودی” بود و رباخوارانی چون برادران گلداسمید منبع اصلی تأمین نقدینگی در انگلستان به ‏شمار می‌رفتند. (۲۸) خاندان گلداسمید در سده‌های نوزدهم و بیستم به شریک اصلی روچیلدها و یکی از پایه‌های الیگارشی زرسالار معاصر جهان بدل شد. صرف‌نظر از شاخه انگلیسی خاندان‏‌های روچیلد و گلداسمید، و صرّافان یهودی مستقر در لندن از گذشته، سایر صرافان / بانکداران مهم یهودی امپراتوری بریتانیا در سده نوزدهم چنین‌اند:
در سال ۱۸۳۱ سِر دیوید سالومونز (۲۹) “بانک لندن و وستمینستر” (۳۰) را تأسیس کرد. در سال ۱۸۳۲ کمپانی دیوید ساسون و شرکا (۳۱) در بمبئی تشکیل شد. این موسسه مُعظَم در سراسر مشرق زمین شعبه داشت و به مبادلات مالی گسترده در مقیاس جهانی دست می‌زد. جوزف هامبرو (۳۲) زرسالار و تاجر یهودی مستقر در دانمارک، و پسرش کارل هامبرو (۳۳) در لندن مستقر شدند و “بانک هامبرو” (۱۸۳۲) را تأسیس کردند. برادران اشترن (۳۴) (۱۸۳۳)، ساموئل مونتاگ (۳۵) (۱۸۵۳)، امیل ارلانگر (۳۶) (۱۸۵۹)، برادران اسپیر، برادران سلیگمان، جافت و شرکا (۳۷) از موسساتی است که در این دوران در لندن تأسیس شد. بسیاری از اینان از فرانکفورت به لندن آمدند. “بانک اسپیر” به دولت‏‌های یونان، بلغارستان، مجارستان و برخی دولت‏‌های آمریکای لاتین وام پرداخت می‌کرد. سِر ارنست کاسل بعضاً در مشارکت با سِر کارل مه‌یر (۳۸) به تأسیس بانک در مصر و عثمانی دست زد. بانک‌های صنعتی که به‏‌وسیله سِر موسس مونت‌فیوره (۳۹) تأسیس شد و “کورپوراسیون انگلیسی آمریکایی آفریقای جنوبی”، (۴۰) در استخراج الماس و امور مالی با “کمپانی دانکلزبوهلر”، (۴۱) که به ‏وسیله سِر ارنست اوپنهایمر (۴۲) تأسیس شد، همکاری داشت. در جنوب آفریقا، هامیلتون اهرلیخ (۴۳) و ترک (۴۴) “کورپوراسیون عمومی اکتشاف و سرمایه‌گذاری معدنی” (۴۵) را تأسیس کردند. کمپانی برادران بارناتو (۴۶) از مهم‌ترین موسسات مالی آفریقای جنوبی بود.
در فرانسه نیز بانک برادران روچیلد مُعظَم‌ترین موسسه مالی خصوصی به ‏شمار می‌رفت. برای نمونه، در سال‏های ۱۸۸۹-۱۹۰۱ تمامی بدهی‌های فرانسه به روسیه از طریق بانک روچیلد پرداخت می‌شد.
تکاپوی مالی روچیلدها در فرانسه با رقابت خاندان‌‏های یهودی فولد و پرر مواجه شد. آشیل فولد (۴۷) از حامیان ناپلئون سوم بود و وزیر دارایی او شد. او و برادرش بنویی فولد (۴۸) “موسسه فولد، اوپنهایمر و شرکا” (۴۹) را، که به ‏وسیله پدرشان در پاریس ایجاد شده بود، به ارث برده بودند. در سال ۱۸۲۲ برادران پرر (امیل و اسحاق) از مارسی به پاریس آمدند و در احداث شبکه‌های راه‌آهن فرانسه و اسپانیا سرمایه‌گذاری عظیمی کردند. آنها از طریق بانک کردی موبیلیه (۱۸۵۲) اعتبار طرح‌های متعدد سرمایه‌گذاری دولت فرانسه را تأمین نمودند. تکاپوی مالی برادران پرر و حیات کردی موبیلیه به دلیل مقابله سخت روچیلدها در سال ۱۸۶۷ به پایان رسید.
بانک مهم دیگر در فرانسه، بانک پاریس (۵۰) بود که در سال ۱۸۷۲ تأسیس شد و هنری بامبرگر از خاندان بامبرگر آلمان، مدیر آن بود. بارون موریس دو هرش زرسالار نامدار و داماد رافائل جاناتان بیشافزهایم (۵۱) “غول مالی” بروکسل، نیز در احداث شبکه‌های راه‌آهن فرانسه سرمایه‌گذاری‏های سودآوری کرد. سایر بانکداران یهودی مهم فرانسه در سده نوزدهم عبارتند از لوئی دریفوس (۵۲) و برادران لازارد. (۵۳)
در بلژیک، علاوه بر تکاپوی روچیلدها و بیشافزهایم‌ها، به ‏ویژه باید به بانک بروکسل (۵۴) (۱۸۷۱) اشاره کرد. این بانک به ‏وسیله ژاک اررا، (۵۵) جوزف اوپنهایم (۵۶) و اسحاق اشترن (۵۷) (ساکن بروکسل) و برادران شولزباخ (۵۸) و ج. مای (۵۹) (ساکن فرانکفورت) تأسیس شد. بانک‌های یهودی خصوصی مهم بلژیک در سده نوزدهم عبارتند از: ف. م. فیلیپسون و شرکا، (۶۰) موسسه هنری لامبرت (۶۱) و کاسل و شرکا. (۶۲)
در سال ۱۸۱۲، ایزاک دریفوس (۶۳) از آلزاس به سویس کوچید و در شهر بال بنگاه مالی خود را تأسیس کرد. این موسسه از سال ۱۸۴۹ “ایزاک دریفوس سوخن” (۶۴) نامیده شد. این موسسه در تأسیس دو بانک مهم شهر بال (“بالرز هندلز بانک” (۶۵) و “بالر بانکورین” (۶۶)) مشارکت داشت.
در ایتالیا، موسسه بانکی لوییجی لوزاتی (۶۷) فعالیت گسترده‌ای در زمینه کشاورزی داشت. در تأسیس “بانک تجاری ایتالیا” (۶۸) و “کردیتو ایتالیانو” (۶۹) یهودیان نقش اصلی را به دست داشتند.
در سده نوزدهم، تکاپوی صرافان یهودی در هلند نیز تداوم یافت. در سال ۱۸۰۵ موسسه لیسا و کان (۷۰) تأسیس شد. موسسه مهم بانکی دیگر این دوران در هلند ورتیمر و گومپرتز (۷۱) بود که بعدها به بانک اسوسیاته (۷۲) تغییر نام داد. در سال ۱۸۵۹ موسسه لیپمن، روزنتال و شرکا (۷۳) به عنوان شعبه‌ای از “بانک بین‌المللی لوکزامبورگ” (۷۴) تأسیس شد. فعالیت‌های بین‌المللی این بانک گسترده بود و به ‏ویژه تأمین وام‌های دولتی هلند را شامل می‌شد. یکی دیگر از بانک‌‏های یهودی هلند در سده نوزدهم، بانک الزباخر (۷۵) در آمستردام است که بعدها در بانک آمستردام (۷۶) ادغام شد. در روتردام موسسه موسس ازقل زونن (۷۷) نمایندگی روچیلدها را داشت. (این موسسه در سال ۱۸۸۸منحل شد.) بانک بنجامین مارکس (۷۸) در سال ۱۸۶۹ تأسیس شد و بعدها “مارکس و شرکا” (۷۹) نام گرفت و تا سال ۱۹۲۲ فعال بود.
در کشورهای اسکاندیناوی نیز وضع به همین‌گونه بود:
در سال ۱۸۴۸ گوئتبورگز بانک (۸۰) در سوئد به ‏وسیله یهودیانی چون ل. مگنس (۸۱) موریس جاکوبسون (۸۲) و ادوارد مگناس (۸۳) تأسیس شد. اولین رئیس “بانک اعتباری اسکاندیناوی” (۸۴) یک یهودی به ‏نام تئودور مانهایمر (۸۵) بود. در سال‏‌های ۱۸۹۳-۱۹۱۱ ریاست “بانک استکهلم” (۸۶) با یهودی دیگر به‏نام لوئی فرانکل (۸۷) بود.
در سال ۱۸۷۰ یک یهودی به ‏نام لوی مارتین (۸۸) وزیر دارایی دانمارک شد. او در سال‌‏های ۱۸۷۳-۱۸۹۷ ریاست “کپنهاگن هنلدزبانک” (۸۹) را به دست داشت. یکی از چهره‌های اصلی مالی دانمارک ایزاک گلوکشتات (۹۰) بود که از سال ۱۸۷۲ تا زمان مرگ (۱۹۱۰) “بانک لندزمانس” (۹۱) را در کپنهاگ اداره می‌کرد. پس از مرگ او پسرش، امیل گلوکشتات ریاست این بانک را به دست گرفت. مارکوس روبین (۹۲) نیز از سال ۱۹۱۳ تا زمان مرگ (۱۹۲۳) ریاست “دانیش نوتن‌بانک” (۹۳) را به دست داشت.
صرف‌نظر از پیشینه تکاپوی صرافان یهودی در آمریکای شمالی، تأسیس بانک‌های جدید یهودی در ایالات متحده آمریکا از حوالی نیمه سده نوزدهم و با مهاجرت تعداد کثیری از یهودیان آلمان به آمریکا اوج گرفت. برخی از این بانک‌ها به عنوان شعبه بانک‌های اروپایی ایجاد شدند، مانند موسسه فیلیپ و گوستاو اسپیر که شعبه‌ای از “بانک اسپیر” فرانکفورت بود. برخی، چون اگوست بلمونت، (۹۴) دارای تجربه فعالیت مالی در اروپا بودند و برخی، چون برادران لهمن (مه‌یر و امانوئل لهمن)، (۹۵) فعالیت مالی خود را در ایالات متحده آمریکا آغاز کردند. سایر بانک‌های یهودی، که در سال‏‌های ۱۸۴۰-۱۸۸۰ در ایالات متحده آمریکا به قدرت‌‏های بزرگ مالی بدل شدند، عبارتند از: کوهن – لوئب (۹۶) برادران لازارد (۹۷) سلیگمان و شرکا (۹۸) گلدمن و ساخز (۹۹) و لادنبرگ، تالمن و شرکا. (۱۰۰)

وضع اجتماعی / اقتصادی ایالات متحده آمریکا در نیمه دوم سده نوزدهم، تکاپوی شدید اقتصادی در این سرزمین که سرمایه انبوهی را می‌طلبید، شرایط لازم را برای رشد غول‏‌آسای موسسات مالی یهودی فراهم ساخت. این موسسات از دو طریق توانستند به تقاضای سنگین مالی زمانه به سرعت پاسخ گویند و به موسساتی قدرتمند بدل شوند: نخست، از طریق ارتباطات استوارشان با قاره اروپا، به‏ ویژه با آلمان و انگلستان و فرانسه؛ دوم، از طریق شبکه پیوندهای داخلی‌شان که برای آنان امکان تأمین مبالغی گاه تا چند برابر دارایی‌ یکایک‌شان را فراهم می‌ساخت. آنان برای تحکیم این پیوند به ازدواج‌های درونی دست زدند و بدین‌سان شبکه‌ای از پیوندهای خویشاوندی آنان را همبسته‌تر از پیش ساخت و در عین حال مانع خروج ثروت از خانواده‌ها شد. برای نمونه، این شبکه خویشاوندی عملا دودمان‏‌های اصلی بانکدار یهودی آمریکا (کوهن، لوئب، شیف، واربورگ) را به یک واحد همبسته و به شدت منسجم بدل ساخته بود. دائرة المعارف یهود می‌نویسد:
ثمره چنین پیوندهای تجاری و خویشاوندی پیدایش یک آریستوکراسی مالی و تجاری آلمانی – یهودی بود که پایگاه آن در شهر نیویورک قرار دارد و اخلاف آنها بیش از یک سده است نقش مسلط را در حیات مالی، فرهنگی و سیاسی جامعه یهودیان آمریکا، و در مقیاسی کمتر در کل جامعه آمریکا، ایفا می‌کنند. این بنیادهای بانکی یهودی در فرآیند شکل‌گیری سرمایه در ایالات متحده آمریکا، در اواخر سده نوزدهم و اوایل سده بیستم، با هر معیاری، سهمی معتنابه داشته‌‏اند. (۱۰۱)
برخی از آنان – چون سه موسسه اسپیر، بلمونت و سلیگمان – در دوران جنگ داخلی آمریکا و پس از آن مبالغ هنگفتی اعتبار مالی برای دولت فدرال شمال تأمین نمودند. از سوی دیگر، موسسه ارلانگر مبالغ معتنابهی اعتبار برای دولت جنوب تأمین کرد. برخی دیگر، به ‏ویژه مجتمع مالی کوهن – لوئب سرمایه‌گذاری خود را به احداث شبکه‌های راه‌آهن ایالات متحده آمریکا معطوف کردند. در اواخر سده نوزدهم کمپانی سلیگمان به تنهایی حدود ده میلیون دلار سود خالص کسب کرده بود. در اوایل سده بیستم، یاکوب شیف زرسالار نامدار یهودی آمریکا و رئیس مقتدر مجتمع “کوهن – لوئب”، چنان توانمند بود که توانست در فاصله کوتاهی برای دولت ژاپن ۲۰۰ میلیون دلار وام فراهم آورد. از دهه ۱۸۹۰ تا به امروز عملکرد این الیگارشی بسته و متنفذ آماج انتقاد بی‌نتیجه مردم ایالات متحده آمریکا بوده است.
در سده نوزدهم میلادی، در روسیه تزاری نیز صرافان / بانکداران یهودی نقش برجسته‌ای به دست داشتند.
در سال ۱۸۰۳ دو برادر یهودی مهاجر آلمانی به ‏نام‌‏های نیکلای و لودویگ اشتیگلیتز (۱۰۲) در سن‌پطرزبورگ موسسه مالی خود را به پا کردند. این موسسه به سرعت به یکی از موسسات اصلی بانکی سراسر روسیه بدل شد. آنان در سال ۱۹۱۲ “مسیحی” شدند.
در سال ۱۸۶۰ یک یهودی به‏ نام یوزل گوئنزبرگ (۱۰۳) در سن‌پطرزبورگ بانک خود را تأسیس کرد و سپس پسرش، هوراس گوئنزبرگ، کار او را پی گرفت. “بانک گوئنزبرگ” شعبه‌های خود را در کیف و ادسا نیز بر پا کرد.
در سال ۱۸۶۰ یک یهودی دیگر به ‏نام لازار پولیاکوف (۱۰۴) در مسکو بانک خود را به پا کرد. او در تأسیس بانک “مسکوسکی زملنی” (۱۰۵) و سایر بانک‌های روسی نقش مهمی داشت. پولیاکوف و دو برادرش در جنوب روسیه نیز موسسات مالی خود را خود را بر پا کردند.
نفوذ یهودیان در نظام مالی امپراتوری تزاری به دو خاندان مقتدر زرسالار گوئنزبرگ و پولیاکوف محدود نمی‌شد. در سال‏‌های ۱۸۷۱-۱۸۹۳ آبرام زاک (۱۰۶) رئیس “بانک اعتباری پطرزبورگ” (۱۰۷) بود. سایر بانک‏‌های خصوصی مهم یهودی روسیه در اوایل سده بیستم عبارتند از: واولبرگ (۱۰۸) در سن‌پطرزبورگ و موسسه چایس و سانشین (۱۰۹) در ادسا. (۱۱۰)
در شرق اروپا، به ‏ویژه لهستان، نیز زرسالاران یهودی نقش اصلی را در هدایت موسسات صرافی / بانکی به دست داشتند و مهم‌ترین بانکداران خصوصی محسوب می‌شدند. (۱۱۱)
بدین‌سان، رباخواری یهودی سده‌های یازدهم و دوازدهم میلادی در پایان سده نوزدهم به شبکه‌ای بسیار گسترده و بغرنج بدل شد که شریان‌های حیات اقتصادی دنیای غرب را به دست داشت و اندام‌های آن در همه جا، از آسیا تا آمریکای جنوبی، تنیده بود.

ادامه دارد…

قسمت قبلی این مقاله  ؛  قسمت بعدی این مقاله

پی‌نوشت‌ها:
1. Josep Mendelssohn / 2. Samuel Bleichroeder / 3. Paul Schwabach / 4. Moses, Marcus, Gerson Warburg / 5. J. M. Speyer / 6. G. J. Elissen / 7. J. L. Speyer-Elissen / 8. Lazard Speyer-Elissen / 9. Philipp Speyer and Co. / 10. Deutsche Bank / 11. Schlesinger, Trier, and Co. / 12. Lazard Speyer-Elissen K. a A., Frankfort and Berlin / 13. Ludwig Bamberger / 14. Hermann Markuse / 15. Disconto-Gesellschaft / 16. Eugen Gutmann / 17. Dresdner Bank / 18. Bank fuer Handel und Industrie / 19. Darmstaedter Bank / 20. Berliner Handelsgeselleschaft / 21. Carl Fuerstenberg / 22. Richard Witting / 23. Maximilian Harden / 24. Nationalbank fuer Deutschland /25. Jacob Goldschmidt / 26. Oskar Wassermann / 27. Herbert Gutmann / 28. ibid, vol. 4, p. 172. / 29. Sir David Salomons / 30. London and Westminster Bank / 31. David Sassoon and Co. / 32. Joseph Hambro / 33. Carl Joachim Hambro / 34. Stern / 35. Samuel Montagu / 36. Emile Erlanger / 37. Japhet and Co. / 38. Sir Carl Meyer / 39. Sir Moses Montefiore / 40. Anglo American Corporation of South Africa / 41. A. Dunkelsbuhler / 42. Sir Ernest Oppenheimer / 43. Hamilton Ehrlich / 44. Turk / 45. General Mining and Finance Corporation / 46. Barnato Brothers / 47. Achille Fould / 48. Benoit Fould / 49. Fould, Oppenheimer et cie. / 50. Banque de Paris et des Pays-Bas / 51. Raphael Jonathan Bischoffsheim / 52. Louis Dreyfus / 53. Lazard Fréres / 54. Banque de Bruxelles / 55. Jacques Errera / 56. Joseph Oppenheim / 57. Isaac Stern / 58. Sulzbach / 59. J. May / 60. F. M. Philippson and Company / 61. Societé Henri Lambert / 62. Cassel and Company / 63. Isaac Dreyfus / 64. Isaac Dreyfus Soehne / 65. Basler Handelsbank / 66. Basler Bankverein / 67. Luigi Luzzatti / 68. Banca Commerciale Italiana / 69. Credito Italiano / 70. Lissa & Kann / 71. Wertheimer and Gompertz / 72. Bankassociatie / 73. Lippman, Rosenthal and Company / 74. International Bank of Luxembourg / 75. Elzbacher / 76. Amsterdamsche Bank / 77. Moses Ezechiels en Zonen / 78. Benjamin Marx / 79. Marx and Company / 80. Goeteborgs Bank / 81. L. E. Magnes / 82. Morris Jacobsson / 83. Edward Magnus / 84. Scandinaviska Kreditakteibolaget / 85. Theodor Mannheimer / 86. Stockholm’s Handelsbank / 87. Louis Fraenkel / 88. A. Levy Martin / 89. Copenhagen Handelsbank / 90. Isaac Glückstadt / 91. Landsmans-Bank / 92. Markus Rubin / 93. Danish Notenbank / 94. August Belmont / 95. Meyer and Emanuel Lehman / 96. Kuhn, Loeb Co. / 97. Lazard Brothers & Co. / 98. J. W. Seligman, Co. / 99. Goldman, Sachs and Co. / 100. Ladenberg, Thalman and Co. / 101. ibid, p. 178. / 102. Nicolai and Ludwig Stieglitz / 103. Yozel (Yerzel) Guenzburg / 104. Lazar (Eliezer) Poliakoff / 105. Moscowsky Zemelny Bank / 106. Abram Zak / 107. Petersburg Discount and Credit Bank / 108. H. Wawelberg / 109. O. Chayes and R. Sonschein and Company / 110. ibid, vol. 4, pp. 173-179. / 111. بنگرید به: Judaica, vol. 4, p. 176.

منبع: عبدالله شهبازی ؛ زرسالاران یهودی و پارسی استعمار بریتانیا و ایران، ج ۲، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، چاپ دوم (پائیز ۱۳۹۰)

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …