نسخه‌های کنونی انجيل برنابا

برنابا حواری گمشده عیسی (قسمت دهم)

متن کنونی از انجیل برنابا بر اساس یک نسخه ایتالیایی است که در ابتدای قرن هجدهم کشف شده است. در سال ۱۷۰۹ میلادی شخصی به نام جان فردریک کرامر (۱) که مستشار پادشاه پروس (آلمان) بود این نسخه را از یکی از مشاهیر شهر آمستردام هلند (که اطلاعاتی درباره او داده نشده است) به دست آورد. کرامر سپس آن را به جان تولند (۲) فیلسوف ایرلندی قرض داد و او شدیداً تحت تأثیر واقع شد و بدین‌سبب کتابی با عنوان نصرانیت یا یهودیان، بیگانگان و مسیحیت محمدی (۳) نوشت که به سال ۱۷۱۸ در لندن منتشر شد و به انتقاد شدید از کلیسا پرداخت. تولند نخستین اندیشمند اروپایی است که به متفکران آزاد فکر (the freethinker) ملقب گشته‌اند.
در سال ۱۷۱۳ کرامر این نسخه را به یک شاهزاده اتریشی به نام اوژن ساووی / اژن ساووا (۴) هدیه کرد که با وجود مشاغل سیاسی فراوان و جنگ‌هایی که شرکت می‌کرد علاقه وافری به مطالعه داشت. نهایتاً این نسخه خطی در سال ۱۷۳۸ دو سال پس از مرگ ساووی با سایر کتب وی، به کتابخانه دربار سلطنتی وین منتقل شد و هم‌اکنون در کتابخانه ملی اتریش به شماره ثبت ۲۶۶۲ موجود است.

در سال ۱۹۰۷ بعد از قریب ۲۰۰ سال از کشف، نهایتاً نسخه ایتالیایی به زبان انگلیسی ترجمه و در چاپخانه کلارندان آکسفورد به چاپ رسید. مترجمان اسقف لونسدال راگ و همسرش لورا (۵) بودند که در مقدمه خود نویسنده این کتاب را یک مسیحی نومسلمان دانسته‌اند با توسل به این برهان سست که تعالیم این کتاب به دین اسلام شباهت دارد!
نسخه‌های این چاپ در اسرع وقت به طرزی حیرت‌انگیز نایاب شدند و بجز یک نسخه در موزه بریتانیا و نسخه‌ای در کتابخانه کنگره امریکا در واشینگتن، اثر دیگری از آن به دست نیامد. سپس قریب به هفتاد سال به زبان انگلیسی چاپ و منتشر نشد تا سال ۱۹۷۳ که در کراچی (پاکستان) به کوشش محمد عطاءالرحیم از روی نسخه کنگره به طبع رسید. در ایران در تیر ماه ۱۳۵۷ شمسی (۱۹۷۸ میلادی) این ترجمه انگلیسی توسط سیدهادی خسروشاهی در مرکز بررسی‌های اسلامی قم به چاپ رسیده است. بعد از رواج اینترنت، دیگر عملاً نمی‌شد مانع نشر انجیل برنابا شد.

نسخه‌ی اسپانیایی انجیل برنابا

در اوایل قرن هجدهم، نسخه اسپانیایی انجیل برنابا نیز علنی شد و کمی بعد به دست جورج سایل (۶) مستشرق مشهور انگلیسی و مترجم قرآن رسید. این نسخه در ۲۲۲ بخش، فصل‌بندی شده و خطوط آن در اثر مرور زمان رو به ناخوانایی می‌رفت. اوراق آن نیز بسیار قدیمی و کتاب در معرض پوسیدگی بود.
جورج سایل که در سال ۱۷۲۶ ترجمه کتاب عهد جدید به زبان عربی را ویراستاری کرده بود، در سال ۱۷۳۴ نیز ترجمه‌ای از قرآن مجید را به زبان انگلیسی منتشر کرد. او در مقدمه مفصلی که بر ترجمه قرآن نوشت درباره این نسخه اسپانیایی اظهار نظر کرده است. جورج سایل در ۱۷۳۶ درگذشت. پنجاه سال بعد، کشیش توماس مُنک هاوس (۷) استاد دانشگاه آکسفورد این نسخه را از اسپانیایی به انگلیسی ترجمه کرد و ترجمه و نسخه اصل را به سال ۱۷۸۴ میلادی به کشیش دیگری به نام جوزف وایت (۸) سپرد. بجز خبر سخنرانی وایت درباره مقایسه دو نسخه ایتالیایی و اسپانیایی، از این تاریخ به بعد سخنی از نسخه اسپانیایی در میان نبوده و آن نسخه ظاهراً مفقود شده است.
وایت در یک سخنرانی خود برای دانشجویان، دو نسخه اسپانیایی و ایتالیایی را مقایسه کرده و گفته است که تفاوت قابل ذکری در این نسخ نیست بجز دو مورد کوچک. اول اینکه در نسخه اسپانیایی آمده است که پطرس تنها کسی بود که فهمید آن مصلوب عیسی (ع) نیست (۹) و ثانیاً نام یکی از چهار فرشته در نسخه ایتالیایی اُوریل و در نسخه اسپانیایی عزرائیل ثبت شده است.
البته این سخن وایت دلالت بر بی‌طرفی او ندارد به‌طوری که او در سال ۱۷۸۴ میلادی که این نسخه را دریافت کرده به تبعیت از یکی مقالات نخستین جورج سایل به نام «مباحث مقدماتی» مدعی شده می‌گوید: «اصل عربی این نسخه پیوسته در شرق موجود است.» در حالی‌که هیچ‌کدام از آن دو نفر، نسخه زبان عربی مورد ادعای خود را ندیده‌اند و جورج سایل نیز در مقدمه‌ای که بر ترجمه قرآن نوشت اعتراف کرده که نسخه عربی انجیل برنابا را رؤیت نکرده و در این ادعای پیشین خود از اظهارات شخصی به نام برنارد لامُنه (۱۰) (شاعر و وکیل فرانسوی) تبعیت کرده است. دکتر خلیل سعادت، مترجم عربی انجیل برنابا از انگلیسی، تأکید کرده است که در میان مسلمانان هیچ‌گاه چنین کتابی موجود نبوده و تاکنون کسی در مباحثات با مسیحیان به آن احتجاج نکرده و در هیچ منبع مکتوب از جمله در الفهرست ابن‌ندیم ذکری از آن در میان نیست.
جورج سایل در مقدمه ترجمه قرآن نوشته است که این نسخه اسپانیایی توسط مصطفی عرندی یک مسلمان اهل آراگون اسپانیا، در استانبول از زبان ایتالیایی ترجمه شده است (که البته معلوم نیست این نسخه ایتالیایی همان نسخه ایتالیایی سابق‌الذکر که در وین موجود است باشد. زیرا تفاوت‌هایی میان آن دو هست). عرندی در مقدمه خود بر ترجمه اسپانیایی مطلب قابل توجهی آورده است که نسخه ایتالیایی منبع او، توسط یک راهب مسیحی به نام فرا مارینو (۱۱) از کتابخانه پاپ در واتیکان خارج شده است. فرا مارینو پیش‌تر در آثار قدیس ایرنایوس (۱۲) (۲۰۲ – ۱۱۵ حدود) مطالبی در خصوص قبح اعمال پولس خوانده بود مستند به نسخه‌ای از انجیل برنابا که ایرنایوس در اختیار داشته است. لذا بسیار علاقمند شد که انجیل برنابا را یافته و بخواند. او که از قوم و خویشان پاپ سکتوس پنجم (۱۳) (۱۵۹۰ – ۱۵۲۰) بود و در دادگاه تفتیش عقاید سمتی داشت روزی در معیّت وی به کتابخانه‌اش وارد شد. با سنگین شدن چشمان پاپ، فرا مارینو به جست‌وجو پرداخته، به زودی یک نسخه ایتالیایی از انجیل برنابا یافت و آن را در لباس خود پنهان کرده، منتظر نشست تا پاپ بیدار شود. سپس اذن بازگشت گرفت و در خلوت با شوق زیاد آن را مطالعه کرده، بر اثر آن اسلام آورد. از آنجا که پاپ سکتوس پنجم در فاصله سال‌های ۱۵۸۵ تا ۱۵۹۰ در واتیکان زمامدار بوده است لذا این ماجرا باید در این فاصله رخ داده باشد. آن‌طور که ویکی پدیا نوشته، فرا مارینو آرزوی خود را در آن نسخه مکتوب کرده که چاپ انجیل برنابا برای مردم ضروری است و تنها شهر در اروپا که این کتاب می‌تواند در آنجا به طبع برسد استانبول است.
این نسخه اسپانیایی در حوالی سال ۱۸۰۰ مفقود شد و خبری از آن به دست نیامد. لکن آن‌طور که در مدخل انجیل برنابا در سایت ویکی پدیا آمده، در اوایل دهه ۱۹۷۰ یک رونوشت قرن هجدهمی از این نسخه در میان کتب چارلز نیکُلسون (۱۴) (۱۹۰۳ – ۱۸۰۸) در کتابخانه دانشگاه سیدنی (استرالیا) یافت شد. روی این کتاب یادداشتی وجود دارد که در آن این‌طور آمده است:

این کتاب از روی نسخه‌ی آقای ادم کالامی (۱۵) که آن را پس از مرگ جورج سایل [۱۷۳۶ میلادی] خریداری کرد استنساخ شده است … و صاحبِ کنونی این نسخه اکنون در سال ۱۷۴۵ پس از مرگ جان نیکولز (۱۶) [مجموعه‌دار و عتیقه شناس معروف] آن را به من داده است. (۱۷)

هرچند که نسخه اسپانیایی بر اساس یک نسخه ایتالیایی ترجمه شده است، ولی باید توجه کرد که آن نسخه فعلاً مفقود است و نباید آن را همین نسخه ایتالیایی موجود تصور کرد. زیرا آنان که مانند جوزف وایت هر دو نسخه را دیده‌اند به تفاوت‌هایی در آنها اذعان کرده‌اند. اگرچه این تفاوت‌ها بسیار اندک است ولی نشان از خاستگاه متفاوت آنها دارد. و لهذا باید آرزو کرد که این نسخه ایتالیایی مفقوده که فرا مارینو در فاصله سال‌های ۱۵۸۵ تا ۱۵۹۰ از کتابخانه پاپ در واتیکان خارج نموده نیز یافت شود.
به این ترتیب نظریه لونسدال راگ که مدعی شده که نسخه ایتالیایی موجود نسخه منحصر به فردی است که یک نومسلمان اهل آندلس برای تبلیغ اسلام آن را نوشته با توجه به این حقیقت سست می‌شود. زیرا حداقل دو نسخه ایتالیایی از این انجیل دیده شده که با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. اگرچه اکنون یکی از نسخ ایتالیایی موجود نیست ولی ترجمه آن به زبان اسپانیایی در تمام قرن هجدهم وجود داشته و اکنون نیز رونوشت آن در دانشگاه سیدنی وجود دارد که باید به همت افراد خیرخواه و آشنا به زبان اسپانیایی ترجمه و انتشار یابد.

ادامه دارد…

نویسنده: امیر اهوارکی

پی‌نوشت‌ها:
1. John Frederick Cramer
2. John Toland (1670 – ۱۷۲۲)
3. Nazarenus, or Jewish, Gentile, and Mahometan Christianity (1718)
نسخه ی عکسی (pdf) کتاب، در این آدرس موجود است. برای مطالعه ی سایر آثار تولند، به سایت «آرشیو» در آدرس ذیل مراجعه کنید:
http://archive.org/details/acollectionseve00unkngoog/
4. Eugene of Savoy (1663 – ۱۷۳۶)
5. Lonsdale Ragg (1866 – 1945) and Laura Ragg (Laura Maria Roberts)
6. George Sale (1697 – ۱۷۳۶)
7. Rev. Dr Thomas Monkhouse (d. 1793)
8. Rev. Joseph White (d. 1814)
9. این همان ماجرای انکار کردن پطرس و سوگند خوردن او و دشنام دادنش به آن محکوم در خانه ی رئیس کاهنان است که در هر چهار انجیل آمده و مسیحیان آن را به تقیه یا توریه ی پطرس تفسیر می‌کنند. در حالیکه او علاوه بر انکار، سوگند نیز خورده و سپس بر آن محکوم لعنت هم فرستاده است (متی ۲۶/ ۷۳). از آنجا که پطرس جانشین حضرت عیسی(ع) (یوحنا ۲۱/ ۱۵ تا ۱۷) و به قول انجیل متی، سنگ زیر بنای کلیسا است (متی ۱۶/ ۱۸) لذا او نمی‌تواند لغزش بخورد و یا برای حفظ جان خود عیسی(ع) را انکار کند. زیرا اگر او خطا کرده باشد از آن پس، همه نوع گناه از همه کس مجاز خواهد بود.
دلایل متعددی در دست است که پطرس در این ماجرا خطایی نکرده است. اولاً که خود پطرس طبق نقل لوقا در شب آخر به حضرت عیسی(ع) گفت که تا پای جان دادن هم تو را رها نخواهم نکرد (لوقا ۲۲/ ۳۳). ثانیاً در وقتی که همه ی شاگردان در شام آخر از دست سربازان گریختند پطرس تنها کسی بود که آن محکوم را بدون ترس تا خانه ی رئیس کاهنان تعقیب نمود (متی ۲۶/ ۵۶ تا ۵۸) هرچند که انجیل یوحنا شاگرد دیگری را نیز بدون اینکه نامش را بیاورد با پطرس همراه دانسته است (یوحنا ۱۸/ ۱۵). ثالثاً اگر انکارهای پطرس به سبب ترس از مرگ بود او می‌توانست به محض آنکه وی را شناختند از منزل خارج شود و نه اینکه همانجا بماند تا سه نوبت انکار کند و اوضاع بدتر شود. رابعاً پطرس عیسی(ع) و نام او را انکار نکرده است بلکه آن محکوم را که خدمه ی آن منزل به سمت او اشاره می‌کردند انکار نمود و گفت که او را نمی‌شناسد. و این بسیار درست است (لوقا ۲۲/ ۵۴ تا ۶۰). زیرا آن شخص یهودا بوده که فقط ظاهرش به معجزه ی خدا شبیه عیسی گشته بود. در اینجا پطرس به چشمش اعتماد نکرد و به نور عقلش یهودا را شناخت در وقتی که او به یک سیلی آنها اعتراض می‌کرد (یوحنا ۱۸/ ۲۳) و عیسی بودن خود را انکار کرده از کاهنان می‌خواست که او را آزاد کنند (لوقا ۲۲/ ۶۸). خامساً که در انجیل متی درج است که حضرت عیسی(ع) فرمود: «هر که مرا پیش مردم انکار نماید من هم در حضور پدر خود که در آسمان است او را انکار خواهم کرد» (متی ۱۰/ ۳۳). اما عیسی(ع) با ظهور مجددش پطرس را ملامت نکرد، پس او گناهی نکرده است. سادساً که پطرس بعد از صعود عیسی(ع) به مقام بلندی رسید که دیگر نیازی به لمس کردن بیماران نبود تا آنها را شفا دهد. بلکه نقل است که مریضان را در کوچه‌ها می‌خواباندند تا در وقت رفتن پطرس به معبد، سایه ی او بر آنها بیفتد و شفا بگیرند (اعمال ۵/ ۱۵) و این نشان می‌دهد که پطرس صادق بوده و در خانه ی رئیس کاهنان خطایی مرتکب نشده و تشخیص او در انکار کردن آن محکوم درست بوده است. همین یک استدلال برای مصلوب نشدن حضرت عیسی (ع) کافی است. هرچند که در اناجیل مسیحی چهل برهان دیگر هم به نفع این موضوع وجود دارد، که از حوصله ی این مقال خارج است و بنده برخی از آنها در مقاله ی نقدی بر مصائب خرافی مسیح (ع) متذکر شده‌ام.
10. Bernard de la Monnoye (1641 – 1728)
11.  Fra Marino (16th & 17th cen.), where “Fra” stands for Frate, i.e. “brother” in latin.
12. St. Irenaeus (ca. 115 – 202)
13. Pope Sixtus V (1520 – ۱۵۹۰)
14. Sir Charles Nicholson (1808 – ۱۹۰۳)
15. Edm. Callamy
16. John Nickolls (ca. 1710 – ۱۷۴۵)
17. http://en.wikipedia.org/wiki/Gospel_of_Barnabas#Spanish_manuscript from: Fletcher, J. E. (1976) “The Spanish Gospel of Barnabas”. Novum Testamentum XVIII: 314 – ۳

مجموعه مقالات «برنابا حواری گمشده عیسی (ع)»

۱. پولس یهودی و تحربف مسیحیت                      ۲. برنابا ، پولس و حواریون

۳. چرا پولس فرستاده عیسی (ع) نیست؟          ۴. پولس رسول یا بدعت گذار؟

۵. برنابا یکی از دوازده حواری   ۶. چگونه نام برنابا از میان حواریون حذف شد؟

۷. برنابا، حواری محبوب عیسی (ع)     ۸. رونویسی انجیل یوحنا از انجیل برنابا

۹. تاریخ نسخه کنونی انجیل برنابا              ۱۰. نسخه‌های کنونی انجیل برنابا