نقد انیمیشن پرندگان خشمگین

راویو انترتینمنت (Rovio Entertainment) نام یک شرکت بازی‌سازی فنلاندی است که دفتر مرکزی آن در شهر اسپو (Espoo) قرار دارد. این شرکت کار خود را در سال ۲۰۰۳ و با نام ریلیود (Relude) آغاز کرد و در سال ۲۰۰۵ به راویو انترتینمنت تغییر نام داد. پرندگان خشمگین

پرندگان خشمگین (Angry Birds) یک بازی ویدئویی فکری ساخته راویو موبایل (Rovio Mobile) است که در سال ۲۰۰۹ برای پلی‌استیشن همراه و ویندوز منتشر شده است. از روی این بازی نسخه‌های ویدئویی سریالی و سینمایی پدید آمده که با استقبال خوبی همراه شده است.

بر تحلیل‌گران عرصه فیلم کودک و پویانمایی پوشیده نیست که محصولات پُرخرج هالیوود از اهداف و غایات ایدئولوژیک خالی نیستند و کشف این ساختارهای استراتژیک مخفی در سینمای کودک، بسی سخت‌تر از سینمای بزرگسالان است.

یهودیان صهیونیست و دنیاطلب برای بسط و گسترش اعتقادات خود دست به اعمال گوناگونی از جمله کنترل ذهن و مهندسی اجتماعی آن می‌زنند. در این میان، دنیای سینما به‌خصوص سینمای کودک، مورد توجه جدی آنها قرار گرفته است؛ خصوصاً که به‌نوشته مورخ هالیوودی «نیل گابلر» در «امپراطوری هالیوود»، تقریباً تمام پایه‌گذاران و ادامه‌دهندگان شرکت‌های اصلی هالیوود از یهودیان شرقی با مرامی سکولار و نزدیک به صهیونیسم می‌باشند. آثار مورد نظر ما در این مقاله نیز به‌نظر می‌رسد نزدیک به همین فضا بوده و نیاز به بازبینی و دقت بیشتری دارند.

ما در این مقاله به تحلیل ۲ نسخه‌ى سینمایی این بازی می‌پردازیم.

انیمیشن پرندگان خشمگین ۱

کارگردان: کلی کایتیس / تهیه‌کننده: جان کوهن و کاترین ویندر / نویسنده: جان ویتی / شرکت تولیدکننده: راویو انترتینمنت / محصول: ایالات متحده و فرانسه / تاریخ انتشار: ماه مه ۲۰۱۶

خلاصه داستان

انیمیشن روایتی است از زندگی رِد؛ پرنده‌ای که در جزیره پرندگان زندگی می‌کند. رِد از ابتدای تولد یتیم بوده و همچنین به‌دلیل شکل ابروهایش که او را خشمگین نشان می‌دهد، همیشه مسخره شده است. رِد به‌دلیل خشنونت بالایی که در وجودش هست، توسط دادگاه به شرکت در کلاس‌های کنترل خشم محکوم می‌شود. در این میان ناگهان کشتی غریبه‌ای به سرزمین آنها وارد می‌شود؛ کشتی‌ای پر از خوک‌های سبزرنگ که نام رئیس آنها «لئونارد» است.

خوک‌ها با شعار دوستی وارد سرزمین پرنده‌ها می‌شوند. رِد از ابتدا نسبت به خوک‌ها موضع منفی می‌گیرد و بدبین می‌شود، اما سایر پرنده‌ها با او موافق نبوده و از خوک‌ها استقبال می‌کنند. رِد که متوجه می‌شود آبی از پرنده‌ها گرم نمی‌شود، به‌همراه دو نفر از دوستانش به بالای کوه عقاب می‌رود تا عقاب افسانه‌ای را که هنگام مشکلات به کمک پرنده‌ها می‌آید پیدا کند. رِد، عقاب افسانه‌ای را پیدا می‌کند اما عقاب از کمک‌کردن به آنها سر باز می‌زند؛ رِد از او ناامید شده و سعی می‌کند تا خود جریان را به‌دست گیرد.

در ادامه خوک‌ها طیّ برنامه‌ای، پرنده‌ها را سرگرم کرده و تخم‌های آنها را دزدیده سوار کشتی‌شان می‌شوند و جزیره پرندگان را به مقصد جزیره خود ترک می‌کنند. پرنده‌ها درمانده و پشیمان، به‌سوی رِد آمده و از او چاره و کمک می‌خواهند. رِد از آنها می‌خواهد که مثبت‌نگری خود را کنار بگذارند. پرنده‌ها از طریق جعبه‌های به‌جا مانده از کشتی خوک‌ها، مسیر سرزمین آنها را پیدا می‌کنند و با عبور از دریا به سرزمین آنها می‌رسند. پرنده‌ها شروع به حمله به خوک‌ها برای بازپس‌گیری تخم‌هایشان می‌کنند. عقاب افسانه‌ای نیز تغییر عقیده داده و به کمک آنها می‌آید. در نهایت رِد و دیگر پرندگان موفق می‌شوند تخم‌هایشان را پس گرفته و به سرزمین خود بازگردند.

انیمیشن پرندگان خشمگین ۲

کارگردان: توروپ ون اورمان / تهیه‌کننده: جان کوهن / نویسنده: پیتر اکرمن / شرکت تولید کننده: راویو اینترتینمنت / محصول: ایالات متحده و فنلاند / تاریخ انتشار: ماه اوت ۲۰۱۹

خلاصه داستان

مدتی از داستان اول می‌گذرد. رِد و دوستانش به محافظت از جزیره پرندگان در برابر خوک‌ها می‌پردازند؛ خوک‌ها نیز حملاتی علیه جزیره پرندگان شکل می‌دهند. در این میان، خوک‌ها متوجه گلوله‌هایی یخی می‌شوند که به جزیره آنها (و جزیره پرندگان) اصابت می‌کند. خوک‌ها پس از تحقیق متوجه می‌شوند که جزیره سومی هم وجود دارد که متعلّق به عقاب‌ها است و آنها به اسلحه مخوف و مرگ‌باری رسیده‌اند که هم جزیره خوک‌ها و هم جزیره پرندگان را تهدید می‌کند.

لئونارد به دیدار رِد می‌آید و از او می‌خواهد ضمن آتش‌بس و صلح، با هم متحد شوند تا این اسلحه را نابود کنند. آنها گروهی متشکّل از پرنده‌ها و خوک‌ها تشکیل می‌دهند و عازم جزیره عقاب‌ها می‌شوند. در طیّ داستان، مأموریت آنها به‌دلیل خودرأیی‌های رِد دچار مشکلاتی می‌شود اما در نهایت، گروه موفق به نابود کردن اسلحه می‌شود.

تحلیل سه گروه پرندگان، خوک‌ها و عقاب‌ها

۱- پرندگان

ادبیات استراتژیک صهیونیسم برای نمادها و استعاره‌های خود منابع گوناگونی دارد که یکی از آنها تورات است. ما ضمن اشاره به بخش‌هایی از عهدین، به تحلیل پرنده‌ها خصوصاً شخصیت رِد می‌پردازیم:

الف. ماهیت موجودات

در عهد جدید و از زبان حضرت عیسی (ع) در مذمت اورشلیم می‌خوانیم:

«ای اورشلیم؛ قاتل انبیاء و سنگسارکننده مرسلان خود، چند مرتبه خواستم فرزندان تو (یهودیان) را جمع کنم مثل مرغی که جوجه‌های خود را زیر بال خود جمع می‌کند، اما نخواستید». (۱)

البته ناگفته نماند که مسیحیّت به تبعیّت از «آگوستین قدّیس» در کتاب خود به‌نام «شهر خدا»، اورشلیم را تمثیلی برای سرزمین مؤمنان و پیروان خدا می‌داند. (۲)

ب. محل زندگی

در عهد عتیق برای سرزمین موعود بنی‌اسرائیل، از تمثیل‌هایی مانند «مغرب آفتاب»، «بلاد شرق» و «جزیره دریاها» استفاده شده است. (۳) تا کنون به محل زندگی پرنده‌ها دقت کرده‌اید؟

«از این‌جهت خداوند را در بلاد مشرق و نام یهوه خدای اسرائیل را در جزیره‌های دریا تمجید نمایید». (۴)

ج. منجی

در داستان، پرندگان رهبر خود را رِد قرار می‌دهند؛ پرنده‌ای که از ابتدا یتیم بوده و در دامان والدین خود بزرگ نشده است. کسی که به پرنده‌ها می‌گوید: «باید از دریا برای رسیدن به سرزمین خوک‌ها عبور کنیم»! این‌ها شما را به یاد کدام پیامبر بنی‌اسرائیل می‌اندازد؟

به نظر شما با توجه به این ۳ بخش، پرندگان اشاره به چه قومی دارند؟ محل زندگی آنها کجاست؟ رهبر آنها چه کسی است؟

داستان، ما را با برخی از ویژگی‌های امروزین قوم بنی‌اسرائیل نیز آشنا می‌کند. در ابتدای داستان دیدیم که رِد از کودکی اعتقاد زیادی (حتی بیش از دیگران) نسبت به عقاب افسانه‌ای (Mighty Eagle) داشت. عقابی که گفته می‌شد همواره از پرنده‌ها محافظت می‌کند و در مواقع نیاز به کمک آنها می‌شتابد. اما در ادامه عقاب افسانه‌ای درخواست کمک رِد و دوستانش را رَد می‌کند، در نتیجه رِد خود دست به کار می‌شود.

داستان ابتدا به‌صورت سمبولیک، تفکّر منجی‌گرایانه در یهودیت کلاسیک را نمایش می‌دهد؛ این‌که در اعتقاد یهودیت کلاسیک، «ماشیَح»، نجات‌دهنده یهودیان بوده و آنها را به سرزمین موعود منتقل می‌کند:

«در آخرالزمان ماشیَح که فردی از نسل داوود است، خواهد آمد و با ظلم و ستم مبارزه خواهد کرد و حکومت داوود را بار دیگر برپا خواهد کرد». (۵)

فیلم، اما در ادامه، دیدگاه یهودیت کلاسیک را با ناکارآمدی منجی به چالش می‌کشد! اینجاست که رِد از یک یهودی کلاسیک تبدیل به یک یهودی صهیونیست می‌شود. در اعتقاد یهودیت کلاسیک، یهودیان باید منتظر «ماشیَح» برای انتقال به «سرزمین موعود» باشند، اما صهیونیسم چنین اعتقادی ندارد. صهیونیست‌ها بر رهایی قوم یهود به‌صورت بازگشت به صهیون (اسرائیل) بدون آن‌که منتظر ماشیَح باشند، تأکید دارند. در واقع راویو، موسی‌ای با ایدئولوژی صهیونیسم را رهبر و نجات‌دهنده یهودیان عصر حاضر معرفی می‌کند!

مقایسه‌ی دو تفکر «یهودیت کلاسیک» و «یهودیت صهیونیستی» را در آثار مختلفی شاهد هستیم؛ مانند انیمیشن موش سرآشپز (راتاتویی)، انیمیشن شیرشاه ۱.۵، انیمیشن فرار مرغی و…

نکته دیگری که درباره ماهیت و سرزمین پرندگان در داستان وجود دارد، این است که در بخش‌های ابتدایی قسمت دوم انیمیشن، می‌بینیم که رِد و دوستانش همانند سربازانی پیاده در شهر، به‌طور دائم آماده مبارزه با خوک‌ها بوده و حملات آنها را دفع می‌کنند؛ این خود، وجود دائمی و گشت‌زنی نظامیان اسرائیلی در سرزمین‌های اشغالی را برای ما تداعی می‌کند.

۲- خوک‌ها

خوک‌ها را به‌طور جداگانه برای قسمت اول و دوم این انیمیشن بررسی می‌کنیم:

قسمت اول:

خوک‌ها موجوداتی هستند که سبزرنگ بوده و با شعار صلح و دوستی به سرزمین پرندگان وارد می‌شوند؛ اما در ادامه مشخص می‌شود که آنها نیّت دیگری داشته و به پرنده‌ها خیانت می‌کنند. همان‌طور که در مقاله‌ی قبل هم اشاره کردم، رنگ سبز در فرهنگ شرقی اغلب نشانه مسلمانان و بالاخص شیعیان است.

سیاه‌نمایی در مورد این رنگ در انیمیشن‌ها و فیلم‌ها، به وفور مشاهده می‌شود. در این آثار غالباً شخصیت‌های منفی به رنگ سبز مربوط می‌شوند؛ مانند فیلم نارنیا ۳، مجموعه هری پاتر، انیمیشن پاندای گونگ فو کار ۳، فیلم مرد عنکبوتی ۱، مجموعه‌فیلم ارباب حلقه‌ها و…

قسمت دوم:

در این قسمت خوک‌ها تصمیم می‌گیرند که با پرنده‌ها صلح کرده و به مقابله با عقاب‌ها بپردازند. تحلیل خوک‌ها در این قسمت پس از تحلیل عقاب‌ها میسر می‌شود؛ بنابراین ابتدا به تحلیل عقاب‌ها می‌پردازیم.

۳- عقاب‌ها

قبل از شروع تحلیل، به بخش‌هایی از تورات توجه کنید:

«خداوند از دور یعنی از اقصای زمین امتی را که مثل عقاب می‌پرد، بر تو خواهد آورد؛ امّتی که زبانش را نخواهی فهمید؛ امّتی مهیب‌صورت که طرف پیران را نگاه ندارد و بر جوانان ترحم ننماید… و تو را در تمامی دروازه‌هایت محاصره کند تا دیوارهای بلند و حصین که بر آنها توکل داری در تمامی زمینت منهدم شود و تو را در تمامی دروازه‌هایت در تمامی زمینی که یهوه خدایت به تو می‌دهد محاصره خواهند نمود.» (۶)

«زیرا خداوند یهوه صبایوت روز آشفتگی و پایمالی و پریشانی در وادی رویا دارد؛ دیوارها را منهدم می‌سازید و صدای استغاثه تا به کوه‌ها می‌رسد و عیلام با افواج مردان و سواران ترکش را برداشته است و قیر سپر را مکشوف نموده است؛ و وادی‌های بهترینت از عرابه‌ها پر شده سواران پیش دروازه‌هایت صف‌آرائی نمایند و پوشش یهودا برداشته می‌شود و در آن روز به اسلحه‌خانه جنگل نگاه خواهید کرد… و خانه‌های اورشلیم را خواهید شمرد و خانه‌ها را به جهت حصاربندی و دیوارها خراب خواهید نمود.» (۷)

همان‌طور که مشاهده کردید، توصیفی که تورات برای «امت عقاب‌ها» و «قوم عیلام» آورده، کم و بیش یکسان بوده و درواقع این‌دو مترادف هستند. کلیّت توصیف هم به شرح زیر است:

۱. مورد حمله قرار گرفتن سرزمین یهودیان (اورشلیم) توسط این قوم
۲. مجبور شدن یهودیان به کشیدن دیوار برای حفظ جان در برابر این قوم (که در حال حاضر شاهد آن هستیم)

طبق پژوهش‌های صورت گرفته، «عیلام» منطقه‌ای در جنوب‌غربی ایرانِ فعلی است که در زمان هخامنشیان، شوش پایتخت ایشان در آن منطقه قرار داشت. درواقع در عهد عتیق منظور از قوم عیلام، ایرانیان هستند. (۸)

در عهد عتیق ایرانیان به‌عنوان «امت عقاب‌ها»، «قوم عیلام» و «پوراس» یاد شده‌اند. بحثی در داستان مؤیّد این نظر است؛ این‌که عقاب‌ها به سلاح خطرناکی دسترسی پیدا می‌کنند که هم جزیره پرندگان و هم جزیره خوک‌ها را تهدید می‌کند. این بحث، ما را به یاد قضیه «سلاح اتمی ایران» می‌اندازد. برای اشاره به این قضیه در فیلم‌ها و انیمیشن‌ها از روش‌های گوناگون استفاده می‌شود؛ مانند: سلاح خطرناک در انیمیشن پاندای کونگ فو کار ۲، منبع انرژی‌ای که تبدیل به اسلحه می‌شود در انیمیشن ماشین‌های ۲ و فیلم خیزش شوالیه تاریکی.

خوب؛ اکنون برگردیم به تحلیل خوک‌ها در قسمت دوم انیمیشن.

خوک‌ها در این قسمت موجودات ثروتمندی معرفی می‌شوند که دوست دارند متحد پرندگان شوند. آنها مانند پرندگان، عقاب‌ها را که به سلاح خطرناکی مجهز هستند، تهدیدی برای خود می‌دانند. به نظر نگارنده، خوک‌ها نماد کشورهای عربی حامی اسرائیل هستند که در رأس آنها عربستان سعودی قرار دارد. حتی از نظر ظاهری هم شباهت‌هایی بین رئیس خوک‌ها و…. (۹)

به‌نظر شما خوک‌های سبز به کدام نژاد شباهت دارند؟!

در حقیقت ما در قسمت دوم انیمیشن، شاهد اتحاد اسرائیل و اعراب در برابر تهدید ایران هستیم.

اتحاد اعراب و اسرائیل علیه ایران یا «ائتلاف اسرائیلی-سنّی» که با عنوان «اتحاد اسرائیلی-سنّی» نیز شناخته می‌شود، یک گروه ائتلافی غیررسمی ضدایرانی در غرب آسیا (خاورمیانه) است که توسط ایالات متحده پشتیبانی می‌شود. هدف این ائتلاف به‌رهبری عربستان سعودی، پاسداری از منافع امنیتی اسرائیل و کشورهای عربی سنّی در خاورمیانه است. این ائتلاف تلاش دارد تا جلوی سیاست خارجه ایران در خاورمیانه را بگیرد. این ائتلاف در اوایل دهه ۲۰۰۰میلادی با بالا گرفتن منازعات با ایران و هم‌چنین کم‌رنگ شدن اهمیت منازعه فلسطین-اسرائیل، پایه‌گذاری شد. علاوه بر اسرائیل، اعضای دیگر این ائتلاف شامل عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی و عمان هستند.

نویسنده: علی حامدین

منبع: اندیشکده مطالعات یهود

پی‌نوشت‌ها:
(۱) انجیل متی، باب ۳۷، آیات ۲۳-۳۹
(۲) کتاب «مدخلی بر تبارشناسی کتاب مقدس»، ص۴۲۱
(۳) کتاب «مدخلی بر تبارشناسی کتاب مقدس»، ص۴۲۸
(۴) کتاب اشعیاء، باب ۲۴، آیه ۱۵
(۵) کتاب «گنجینه‌ای از تلمود»، فصل۱۲
(۶) سِفر تثنیه، باب ۲۸، آیات ۴۹-۵۲
(۷) کتاب اشعیاء، باب۲۲، آیات ۴-۱۰
(۸) برای اطلاعات بیشتر «عیلام در کتاب مقدس» را جست‌وجو کنید.
(۹) معمولاً در معرفی سرزمین‌های خاورمیانه که سرشار از نفت هستند، آنها را به روش‌های گوناگون ثروتمند معرفی می‌کنند؛ مانند سرزمین پادشاه آبنبات در انیمیشن رالف خرابکار (inaghd.ir)

پرندگان خشمگین ، پرندگان خشمگین

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …

پرندگان خشمگین ، پرندگان خشمگین