خراسان پایگاه یهودیان مخفی

معرفی سفرنامه رابی بنیامین تودلایی

کتاب «سفرنامه‌ی رابی بنیامین تودلایی»، شرح سفرهای یک نویسنده، جهانگرد، بازرگان و حاخام یهودی قرن ششم هجری با موضوع «پراکندگی قوم یهود» است که خانم «مهوش ناطق»، آن را از روی ترجمه آلمانی «مارکوس وگرونهوت» به فارسی برگردانده و «نشر کارنگ» آن را در سال ۱۳۸۰ منتشر کرده است.

«بنیامین تودلایی» سیّاح یهودی اهل اسپانیا بود، که از سوی عده‌‏ای از هم‌کیشان خود مأموریت می‌‏یابد که به شرق سفر کرده و با تحلیل و بررسی اوضاع یهودیان مناطق مختلف، راهنمای مهاجرت احتمالی هم‌کیشان اسپانیایی به سرزمین‏‌های شرقی باشد.

اصل کتاب به زبان «عبری» بوده و به دلیل ارزش تاریخی مستند آن، به بیشتر زبان‌های مدرن دنیا ترجمه شده است و به‌علت مطالب متنوع و فراوان، یک منبع غنی برای تحقیق در تاریخ قرون وسطا بوده و هنوز نیز معتبر است.

شیوه‌ی نگارش کتاب بدین ترتیب است که با ذکر فاصله‌ی هر شهر با شهر دیگر به تعداد «یهودیان» آن شهر بر اساس نفرات یا خانوار اشاره و اسامی معلمان دینی و وضعیت مدارس آنها را شرح می‌دهد.

از نکاتی که نویسنده به آن توجه ویژه داشته است، انتقاد از دیگر ملل در رفتار با یهودیان و دفاع از هم‌کیشان خود و تعریف و تمجید از آنها است!

آمارهایی که این کتاب از تعداد یهودیان شهرهای مختلف ایران می‌دهد، به لحاظ تاریخی مهم و ارزشمند است. مثلاً تعداد «یهودیان اصفهان» را در آن زمان تقریباً ۱۵۰۰۰ خانواده ی یهودی و «یهودیان شیراز» را ۱۰۰۰۰ خانوار گزارش می‌کند!

کتاب به کثرت باورنکردنی تجمع «یهود در ایران» اشاره می‌کند، که چندین برابر بین‌النهرین و اروپاست و از این‌ها نیز مهم‌تر، توصیفاتی است که در صفحات ۱۰۱ تا ۱۰۷ از وسعت اعتبار و اقتدار یهودیان در دولت «عباسیان» حکایت می‌کند!

گزارش بنیامین تودلایی از حضور گسترده یهود در ایران، خصوصاً‌ خراسان

پس از طی هفت روز راه از آنجا به «خیوه» می‌رسیم، یک شهر بزرگ تجاری بر ساحل رود جیحون که مردم از تمام نقاط امپراطوری به آنجا می‌آیند و یک منطقه‌ی «یهودی‌نشین» متشکل از ۸۰۰۰ خانواده دارد. این سرزمین بسیار وسیع است.

در «سمرقند»، شهر بزرگی که از فارس پنج روز راه فاصله دارد و در مرز امپراطوری قرار گرفته، ۵۰۰۰۰ خانواده‌ی «یهودی» زندگی می‌کنند و شاهزاده رابی عبادیه (Obadjah) در رأس آنان است. ولی در میان این خانواده‌ها حکما و افراد ثروتمند، بسیار است.

از سمرقند تا تبت (Tübet) که در جنگل‌های آن حیوانات نافه‌دار زندگی می‌كنند، چهار روز راه است. از تبت (طبس؟)، تا رشته‌کوه‌های قزوین (Cazwin) که تا کناره‌ی رود اوزون کشیده شده، ۲۶ روز راه است.

مردم ایران با اطمینان می‌گویند که ساکنین شهرهای اطراف نیشابور از چهار قبیله‌اند: قبیله‌های دان، زبولون، آشر و نفتالی.

این قبایل اولین تبعیدیانی بودند که «شلمنصر» آنها را تبعید کرد. آن‌طور که نوشته‌اند: «و او قوم اسرائیل را به آشور راند و آنها را در خالوخ، خابور، بر ساحل رود اوزون و شهرهای منطقه‌ی مداین ساکن کرد». (دوم پادشاهان ۱۷ : ۶ و ۱۸ : ۱۱)

[توجه به این نکته حائز اهمیت است که آمار رابی بنیامین از جمعیت یهود ساکن شام و فلسطین بسیار اندک است ولی هرچه به ایران و خراسان نزدیک‌تر می‌شود، شمار خانوار یهودیان فزونی می‌گیرد تا جایی که حاکم‌نشین‌های مستقل و موازی قدرت مرکزی دارند!]

عبور از سرزمین این قبایل ۲۱ روز طول می‌کشد. شهرها و قلاع مستحکم آنها بر روی رشته‌کوهی است که رودخانه‌ی جیحون راه ورود به آن را از یک طرف کاملاً بسته است. هیچ قدرت بیگانه‌ای بر آنها حکومت نمی‌کند و فرمانروای آن یک «شاهزاده‌ی یهودی» است به نام رابی یوسف امرخه هالوی. (Joseph Amarkala halevi)

منبع: سفرنامه رابی بنیامین تودلایی ، ص۱۲۷و۱۲۸

بیشتر بدانیم:

مهدی‌گرایی افراطی میراث یهودیان مخفی مشهد

یهودیان مخفی مشهد

یهودیان دماوند و فرقه‌های رازآمیز

درباره یهودیان و بهائیان مخفی

استادان غیبی و علم خُشنوم

یهودیان مخفی به مثابه یک سازمان اطلاعاتی

حسن جلالی عزیزیان نمونه‌ی یهودیان مخفی ایرانی

بنیامین تودلایی ، بنیامین تودلایی

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …