ماه تیشری در تقویم عبری و میراث یهود

در مورد حوادث و ایام خاص ماه تیشری قبلاً به‌صورت جزئی و مناسبتی مقالات متعددی داشته‌ایم، اما امسال قصد داریم نگاهی کلّی به این ماه و وقایع آن داشته باشیم. مقاله‌ی امسال از کتاب «میراث یهود» نوشته‌ی «مشه حئیم‌پور» انتخاب شده است، تا با قلم یک محقق یهودی با تاریخچه، عقاید و احکام مربوط به این ماه آشنا شویم. در نتیجه، برخی از تعریف و تمجیدهای افراطی داخل مقاله از قوم یهود، صرفاً عقاید نویسنده‌ی آن است، و بدیهی است که مورد قبول «اندیشکده مطالعات یهود» نیست، و تنها به‌رسم امانتداری از مطالب نویسنده و برای آشنایی شما خوانندگان عزیز با نگاه یهودیان به خود، آورده شده است. [در پاورقی‌ها به برخی از این مطالب غلط اشاره شده است.] ضمناً لازم به ذکر است که تمامی توضیحات مابین کروشه [ ] در متن مقاله، از «اندیشکده مطالعات یهود» است، که برای آشنایی شما با اصطلاحات تخصصی یهودی به مقاله افزوده شده است.

ماه تیشری [Tishrei]

آفرینش جهان در ماه تیشری انجام گرفته است. طبق گفته‌ی تورات، اولین ماه سال یهودی ماه نیسان است، ماهی که نجات بنی‌اسرائیل از بردگی از مصر به‌دست الهی انجام گرفت.

ماه تیشری هخودش هشویعی (ماه هفتم) نام دارد و کلمه‌ی تیشری یادگاری از دوران ۷۰ سال اسارت یهود در بابل است. عدد هفت در تاریخ یهود دارای اهمیت مخصوص به خود است، به‌عنوان مثال حنوخ هفتمین نسل بعد از حضرت آدم بود که تورات درباره‌ی او چنین می‌فرماید: «و حنوخ با خداوند راه می‌رفت…» (برشیت ۲۲ :۵) و درباره‌ی مُشه [حضرت موسی] که هفتمین پدر قوم اسرائیل خوانده شده، تورات گفته است: «و مُشه به نزد خداوند بالا رفت…» (شموت ۳: ۱۹)

اگرچه شبات [شنبه] قبل از هر ماه جدید براخای [دعای] مخصوص برای آن ماه خوانده می‌شود، ولی برای ماه تیشری در شبات قبل از آن براخا نمی‌خوانیم، زیرا که این ماه به‌وسیله‌ی خود خداوند برکت داده می‌شود.

روش هشانا (آغاز سال نو)

اگرچه ماه تیشری در تورات هفتمین ماه خوانده شده است، ولی بر حسب تقویم عبری اولین ماه می‌باشد. روزهای اول و دوم این ماه عید «روش هشانا» نام دارند.

علت این‌که روش هشانا «روز داوری» خوانده شده این است که در این روز آفرینش جهان به پایان رسید و خواست الهی براین بود که این جهان بر پایه‌ی عدالت (میدت هدین) استوار گردد. به‌علاوه در این روز بود که حضرت آدم داوری گردید و توبه نمود و بخشوده شد و در این روز است که بشر به‌وسیله‌ی خالق خود داوری می‌گردد.

حتی اگر شخصی در عرض سال مرتکب گناهان بسیاری شده باشد، او نباید امید خود را در مورد بازگشت به‌طرف خداوند و بخشش از جانب وی از دست بدهد. «فرد به‌وسیله‌ی عمل فعلی خود داوری می‌گردد.» (رساله روش هشانا : ۱۶) حتی اگر وی در اعمال پلید خود فرو رفته باشد، خداوند می‌فرماید که: وظیفه‌ی ملت یهود در این دنیا انجام دادن فرامین الهی است، هنگامی‌که در روز داوری توبه می‌کنند، آن‌ها همان‌طوری که هستند داوری خواهند شد و نه طبق وضعی که در عرض سال داشتند.

وقایعی که در روز روش هشانا رخ داده‌اند

* طبق نظریه‌ی ربی الیعزر آفرینش جهان در روز روش هشانا کامل شد و حضرت آدم در این روز چشم به جهان گشود.
* سارا [همسر حضرت ابراهیم]، راحیل [همسر حضرت یعقوب] و حنا [مادر سموئیل نبی] نازا بودند و در روز روش هشانا به‌وسیله‌ی خداوند به یاد آورده شدند و توانایی تولید مثل به آن‌ها اهدا گردید.
* در روز روش هشانا یوسف صدیق بعد از ۱۲ سال که در زندان اسیر بود آزاد گردید و به دربار فرعون راه یافت.
* در روش هشانا نجات قوم یهود از بردگی مصریان آغاز گردید.

روزهایی از هفته که روش هشانا در آن‌ها واقع می‌شود

اگرچه از نظر تاریخی روز اول روش هشانا در روز ششم از آفرینش (جمعه) اتفاق افتاده است، اما تقویم عبری طوری تنظیم یافته است که روز اول روش هشانا فقط در روزهای دوشبات [دوشنبه]، سه‌شبات [سه‌شنبه]، پنج‌شبات [پنج‌شنبه] و شبات [شنبه] واقع می‌شود. این قانونِ تقنت حخامیم (فرمان دانشمندان) است که در تقویم عبری توضیح داده شده است.

چرا روش هشانا دو روز است؟

عید روش هشانا در روزهای اول و دوم ماه تیشری واقع می‌شود، ولی در تورات نوشته شده است که این عید فقط یک روزه است!

«و روز اول ماه هفتم برای شما روز اجتماع مقدس باشد…» (بَمیدبار [سِفر اعداد]، فصل۲۹، آیه۱)

علت این‌که روش هشانا در دو روز واقع می‌شود این است:

«بیت دین» دادگاه عالیه‌ی اورشلیم، به‌وسیله‌ی شاهدانی که ظاهرشدن ماه جدید (مولد هلوانا) را مشاهده می‌نمودند، تقدس عید را اعلام می‌کرد. اما در مورد روش هشانا که درست روز اول ماه انجام می‌گیرد، نگهداری قوانین آن از شب قبل یعنی ۲۹ ماه الول (ماه قبل از تیشری) انجام می‌گیرد. [۱]

از آنجا که گاهی ممکن بود که راهی که این شهود باید برای رسیدن به بیت دین طی کنند، خیلی طولانی باشد و فقط در روز دوم به آن‌جا برسند، لذا بارها اتفاق می‌افتاد که قدّوسیت عید در روز دوم ماه اعلام گردد و در نتیجه رسم نگاهداشتن روش هشانا در دو روز برای همیشه ثابت باقی ماند. بنابراین، نگهداری روز اول روش هشانا از تورات و قدّوسیت روز دوم آن از مقررات دانشمندان دینی یهود است که اهمیت آن کمتر از فرمان تورات نیست. [۲]

در دو روز روش هشانا، به‌خاطر ترس از «روز داوری» که در قلب ما [یهودیان] وجود دارد، هَلِل (مزامیر داوود ۱۱۸-۱۱۳، که در روزهای اول ماه و اعیاد خوانده می‌شوند) [۳] قرائت نمی‌گردد. در رساله‌ی روش هشانا، صفحه‌ی ۳۲ آمده است که فرشتگان از خداوند پرسیدند که: ای صاحب عالم، چرا یسرائل‌ها [یهودیان] در روزهای روش هشانا و کیپور به درگاه تو هلل نمی‌خوانند؟ و خداوند به آن‌ها چنین فرمود:

«آیا امکان دارد که هنگامی‌که پادشاه بر تخت داوری خود جلوس نموده و دفتر مرگ و زندگی انسان‌ها در پیشگاه او باز است، ملت یسرائل هَلِل بخوانند؟!»

تعنیت عرو روش هشانا

عِرِو (روز قبل از) روش هشانا روز تعنیت [روزه] می‌باشد. از آن‌جا که تعنیت قلب فرد را شکسته و متواضع می‌سازد، بسیاری از افراد در این روز تعنیت می‌گیرند تا خود را برای تشوا [توبه] در دو روز روش هشانا آماده سازند. بنابراین اگر فردی در عرو روش هشانا تا صبح بیدار ماند، می‌تواند تا قبل از بیرون آمدن خورشید غذا بخود، ولی اگر به خواب رفت و خواست قبل از بیرون آمدن خورشید غذا بخورد، فقط می‌تواند قهوه بنوشد و اجازه‌ی خوردن هیح غذایی را ندارد [!] و پس از آن باید وارد تعنیت گردد.

زیارت مقابر صدیقیم در روز قبل از روش هشانا

در روز قبل از روش هشانا افراد بر سر خاک صدیقیم [انسان‌های درستکار و خداترس] رفته و در آن‌جا تفیلای بخشش می‌خوانند. البته فرد نباید امید خود را بر مُردگان گذاشته و از آنان طلب بخشش نماید، بلکه بایستی به‌خاطر زخوت [حق] آنان از یَهُوَه درخواست بخشش نماید [مثلاً بگوید: خدایا به حق این شخص مرا ببخش.] و از او بخواهد که به‌خاطر آن‌ها بر وی رحمانوت (رحم) داشته باشد. فرد باید بر سر خاک آن‌ها گریه نموده و از آنان بخواهد که به‌عنوان واسطه برای وی از یَهُوَه طلب بخشش نمایند.

رفتن به میقوه در عرو روش هشانا

به‌خاطر مقدس بودن روزهای روش هشانا تمام افراد یهود موظفند که در عرو روش هشانا به میقوه [۴] بروند. فرورفتن در آب میقوه باید پنج بار انجام گیرد و هر دفعه به یکی از این نیت‌ها باید باشد:

بار اول به‌خاطر پاک شدن بدن از ناپاکی‌های احتمالی.
دفعه‌ی دوم به نیت آرام بودن و عصبانی نشدن.
بار سوم به امید این‌که حکمی که خداوند برای انسان بریده شیرین باشد و سختی‌ها به رحمت مبدل گردند.
بار چهارم با درخواست تمام‌شدن نفرین‌ها،
و پنجمین مرتبه با آرزوی دریافت براخاها [تبرک و اجابت دعاها] در سال آینده.

روشن نمودن شمع شبات و موعدیم

بانوان یسرائل [زنان یهودی] موظفند قبل از غروب شبات [شنبه] یا موعد [عید] شمع‌ها را روشن نموده و بعد از گفتن براخا [دعا] برای سلامتی و سعادت شوهر و فرزندان خود از صمیم قلب دعا نمایند.

اگر خدای نکرده در ایام هفته بین زن و شوهر نزاعی در گرفته باشد، به پاس احترام شبات یا موعد، باید سعی نمایند که آن اختلاف را حل نموده و این روز مقدس را با صلح و صفا آغاز کنند. زیرا شخینا (نور جلال الهی) از مکانی که در آن دعوا و نزاع باشد دوری می‌جوید.

این شمع‌ها ۱۸ دقیقه قبل از غروب آفتاب افروخته می‌گردند. ناگفته نماند که در روز دوم روش هشانا برای روشن نمودن شمع‌ها از کبریت یا فندک استفاده نمی‌نمائیم، بلکه از آتشی که قبل از روش هشانا روشن بوده است، استفاده می‌نمائیم. (از آتش شمعی که قبل از روش هشانا روشن گردیده و یا شعله‌ی اجاقی که قبل از روش هشانا روشن گردیده است.)

[دعاهای شب اول و دوم روش هشانا]

شب اول و دوم روش هشانا براخای یائین [دعایی مخصوص] و براخای ۹ نوع خوراکی مختلف گفته می‌شود: خرما، لوبیا، تره، چغندر، کدو، انار شیرین، سیب و عسل، شُش، گوشت کله‌ی برّه.

قرائت تورات و هفطارا در روش هشانا

در هر دو روز روش هشانا [قسمت‌های مخصوصی از تورات خوانده می‌شود. از جمله در روز اول آیاتی مربوط به تولد اسحاق و قربانی‌های مخصوص این روز، و در روز دوم آیاتی درباره‌ی آزمایش حضرت ابراهیم با قربانی‌کردن فرزندش و آیاتی از کتاب ارمیا در مورد نجات بنی‌اسرائیل در آینده.]

نواختن شوفار [کُرنا]

طبق فرمان تورات ما باید در روز روش هشانا به نوای شوفار گوش فرا دهیم و آن فرمان چنین است:

«و روز اول ماه هفتم برای شما روز اجتماع مقدس باشد. هیچ کار پر زحمتی نکنید. برای شما روز به صدا درآوردن شوفار باشد.» (بَمیدبار [سِفر اعداد]، فصل۲۹، آیه۱)

ربّی سعدیا گائون فرموده است که صدای شوفار ده نکته را به ما یادآوری می‌کند:

۱. آفرینش جهان به امر خداوند و حکومت مطلق او در این عالم.
همان‌طور که در روز تاج‌گذاری پادشاه شیپور نواخته می‌شود، ما نیز با نواختن شوفار به یاد می‌آوریم که خداوند خالق دنیای هستی است و ما سلطنت او را بر خود قبول می‌کنیم.

۲. روش هشانا اولین روز از ده روز توبه است. صدای شوفار به ما گوشزد می‌کند که از گناهان خود دست کشیده و با توبه کامل به‌سوی خداوند بازگردیم.

۳. صدای شوفار ما را به یاد روزی می‌اندازد که پدران ما در پای کوه سینا کلام خدا را با گوش خود شنیده و گفتند: «ما فرامین الهی را انجام داده و به آن گوش خواهیم داد». ما نیز مانند آن‌ها اطاعت از اوامر الهی را متعهد و متقبّل می‌شویم.

۴. صدای شوفار گفته‌های پیامبران را به یاد ما آورده و ما را هشدار می‌دهد. همان‌طور که در آیه‌ی ۴ از فصل ۳۳ کتاب یحزقل [حزقیال نبی] آمده است:

«اگر شنونده‌ای صدای شوفار را بشنود و به آن اهمیت ندهد، آن‌گاه شمشیر آمده او را گرفتار خواهد ساخت و خون او بر گردن خودش خواهد بود».

۵. خرابی بیت همیقداش (خانه‌ی مقدس) در اورشلیم را به یاد ما می‌آورد که صدای شوفار از حمله‌ی دشمن خبر می‌داد، دشمنی که محل امید ما را ویران نمود. با شنیدن صدای شوفار ما از خداوند درخواست می‌کنیم که هرچه زودتر آن مکان مقدس را از نو آباد سازد.

۶. با شنیدن نوای شوفار، ما دست و پا بسته شدن اسحاق به روی قربانگاه را به یاد می‌آوریم و همان‌طور که او حاضر شد جان خود را در راه خداوند قربانی کند، ما نیز آماده‌ایم که جان خود را در راه تقدّس خداوند فدا کنیم.

۷. نوای شوفار ترس از خدا را در دل ما می‌اندازد. همان‌طور که عاموس نبی می‌گوید:

«اگر شوفار در شهری نواخته شود، آیا مردم آن نخواهند لرزید؟…» (عاموس، فصل۳، آیه۶).

۸. داوری روز آخرت را به یاد می‌آوریم، همان‌طور که صَفَنیای نبی می‌فرماید:

«روز بزرگ خداوند نزدیک است، خیلی نزدیک است و به‌زودی فرامی‌رسد… روز نواختن شوفار و خروش جنگ.» (صفنیا، فصل۱، آیات۱۴-۱۶).

۹. ایمان خود را در مورد نجات ملت یسرائل از گالوت [پراکندگی و آوارگی] تقویت می‌کنیم. همان‌طور که در آیه‌ی ۱۳ از فصل ۲۷ کتاب اشعیای نبی وارد است:

«و در آن روز شوفار بزرگ نواخته خواهد شد و آن‌هایی که در سرزمین آشور گم شده و آنانی که به کشور مصر رانده شده‌اند، خواهند آمد…».

۱۰. ما را به یاد زنده‌شدن مردگان در آینده می‌اندازد، همان‌طور که در اشعیای نبی می‌فرماید:

«ای تمام ساکنان ربع مسکون و سکنه‌ی روی زمین، وقتی که پرچم به روی کوه‌ها بلند خواهد شد آن را خواهید دید، و موقعی که شوفار نواخته شود صدای آن را خواهید شنید.» (اشعیا، فصل۱۸، آیه۳).

یکصد و یک نوای شوفار

نوای شوفار بر سه نوع است که عبارتند از:

تروعا (نوایی که نامش در تورات آمده است)؛ صدایی بریده بریده و لرزش‌دار است.
شواریم (شکسته)؛ نوایی است که سه بار شکسته می‌شود.
تقیعا؛ نوایی یکنواخت است.

شخصی که شوفار را می‌نوازد براخای [دعای] آن را می‌گوید و بعد در ضمن تفیلای موساف [۵] یکصد بار آن را به صدا درمی‌آورد. ما سفارادی‌ها یکصدویک بار شوفار را به صدا درمی‌آوریم که آخرین آن تروعا گدولا (هلهله بزرگ) است. شماره‌ی یکصدویک ارزش عددی اسم میخائل است. همان فرشته‌ای که حامی ملت یسرائل می‌باشد.

اگر شخصی به‌سبب بیماری یا علل دیگر نتواند به کنیسا آمده و صدای شوفار را بشنود، باید از کسی که شوفار می‌زند درخواست کند که به خانه‌ی او یا به بیمارستان آمده و در آن‌جا بدون گفتن براخا برای او شوفار بزند. [به ترتیب خاصی که شامل ۳۰ صدا است.]

چرا در روز شبات شوفار نواخته نمی‌شود؟

اگرچه نواختن شوفار میصوای [فریضه و واجب] بسیار مهمی است، مع‌ذلک دانشمندان یسرائل نواختن آن را در روز شبات [شنبه] منع نموده‌اند. علت این ممنوعیت این است که مبادا شخصی در روز شبات از روی فراموشی شوفار را در خیابان و معبر عام با خود حمل کرده و به کنیسا ببرد یا این‌که با آن به نزد کسی برود تا از او طرز نواختن شوفار را بیاموزد، و چون حمل اشیاء در روز شبات در معبر عام ممنوع می‌باشد و احترام و فریضه‌ی نگهداری شبات بسیار مهم است از این جهت علمای یسرائل نواختن شوفار را در روز شبات منع نموده‌اند تا مبادا کسی ناخودآگاه مرتکب گناه سنگین حیلول شبات یعنی نقص قدوسیّت شبات بشود.

شوفار؛ شاهزاده‌ای که گریه می‌کند!

ربّی اسرائیل بعل‌شم‌طوف بنیان‌گذار نهضت حسیدی، این مثال را در مورد نواختن شوفار آورده است:

پادشاهی را تنها یک فرزند بود و او را بی‌نهایت دوست می‌داشت. این شاهزاده که تحصیل‌کرده و دانشمند بود به امر پدرش به کشورهای دیگر سفر کرد تا معلومات خود را بیشتر و کامل‌تر نماید. پادشاه خدمتکاران باتجربه‌ای همراه او فرستاد تا او را خدمت کنند و وی در این سفر کاملاً راحت بوده و به درجات بالاتر از علم و دانش برسد. اما در طی سال‌هایی که شاهزاده در دیار غربت بود، او تمام سرمایه‌ای را که پدرش به او داده بود، صرف خوش‌گذرانی کرد و عاقبت چیزی برایش باقی نماند و خدمتکارانش نیز یکی یکی او را ترک کرده، به وطن خود بازگشتند.

این شاهزاده به شهری آمده بود که بسیار دور از وطنش بود و اهالی آن حتی اسم پدر او را نشنیده بودند و وقتی که به آن‌ها می‌گفت که من فرزند چنین پادشاهی هستم، آن‌ها حرفش را باور نمی‌کردند. سرانجام هنگامی‌که شاهزاده دید که هیچ‌گونه امیدی برایش نیست تصمیم گرفت که به کشور خود و کاخ پدرش بازگردد.

در طی سال‌ها سرگردانی در ممالک بیگانه، شاهزاده زبان مادری خود را فراموش کرده بود و وقتی که به دیار خود برگشت سعی می‌کرد که با اشاره به هم‌وطنانش بفهماند که او یگانه‌فرزند پادشاه است. اما مردم به او هیچ توجهی نکرده و با خود می‌گفتند: آیا ممکن است که فرزند پادشاه ما چنین لباس کهنه و پاره‌ای در بر داشته باشد؟!

آن‌ها شاهزاده را به‌خاطر ادعایش که به‌نظر آن‌ها دروغ و گستاخانه بود، کتک زده سر و صورتش را زخمی و خون‌آلود کردند. او به نزدیک کاخ پدرش آمده و کوشش کرد که با حرکات دست و صورت به نگهبانان بفهماند که فرزند پادشاه است، ولی آن‌ها نیز وی را از آن‌جا راندند. در این موقع او با ناراحتی فراوان گریسته و ناله و فریاد از دل برآورد. پادشاه صدای او را شنیده و گفت: «آیا این صدای فرزند من است که دارد گریه و ناله می‌کند؟» در آن حال محبت پدری در دل پادشاه به جوش آمده و از کاخ به‌سرعت خارج شد و فرزند خود را در آغوش گرفته و بوسه‌های فراوان بر سر و صورت مجروح و خون‌آلودش زد.

منظور از پادشاه در مثال فوق، خداوند، پادشاهِ پادشاهان است و قوم بنی‌اسرائیل فرزندان محبوب او [!] می‌باشند. همان‌طور که در تورات در سِفر شموت [کتاب خروج] فصل۴، آیه‌ی۲۲ خداوند می‌فرماید: «اسرائیل فرزند نخست‌زاده‌ی من است». و مُشه [حضرت موسی] نیز می‌گوید: شما فرزندان خداوند خالقتان هستید.

همان‌طور که منظور از سفر شاهزاده کسب معلومات و تجربیات بود، خداوند نیز روح را در جسم مادی انسان قرار می‌دهد تا به‌وسیله‌ی آن میصوا [فرائض] و کارهای نیک و اوامر الهی را انجام دهد و به درجات بالاتر برسد، ولی متأسفانه به‌خاطر علاقه‌ی انسان به جسم خود و خواسته‌های مادی آن، او از جاده‌ی حقیقت دور شده، به مکان‌هایی می‌رود که نام پدرش یعنی خداوند شناخته نیست. همان‌طور که در فصل۵ آیه‌ی۲ از سِفر شموت [کتاب خروج] آمده است که فرعون پادشاه مصر گفت: «خداوند کیست که من باید به او گوش دهم؟ من خداوند را نمی‌شناسم».

در طی سرگردانی‌هایش در این جهان مادی، روح یهودی مبداء و اصالت خود را فراموش نموده، آلوده به ناپاکی گناهان گوناگون می‌شود.

در روز روش هشانا ما شوفار می‌نوازیم و نوای آن صدای گریه‌ای است که از ته قلب هر یهودی به آسمان می‌رود و نشان‌دهنده‌ی پشیمانی ما از کارهای بد گذشته‌مان و علاقه‌ی ما به اطاعت از فرامین خداوند است.

با شنیدن این نوا، محبت پادشاه پادشاهان، نسبت به فرزندش [!] برانگیخته شده و اشتباهات گذشته‌ی او را عفو می‌نماید و حکم این بخشایش در روز کیپور مُهر می‌شود، و در موعد سوکا ما به‌خاطر پاک‌شدن گناهانمان در میان سوکا نشسته و جشن می‌گیریم. [۶]

یَهُوَه تمامی فراموش‌شده‌ها را به یاد می‌آورد

یکی از دانشمندان یسرائل چنین گفته است: رسم خداوند بر این است که آن‌چه را که انسان‌ها فراموش کرده‌اند، او به یاد می‌آورد و آن‌چه را که انسان‌ها به یاد آورند، او آن را فراموش می‌نماید.

چطور؟ اگر شخصی مرتکب گناهی شد و آن را فراموش کرد خداوند آن گناه را به یاد آورده و شخص مجرم را داوری می‌کند. اما اگر شخصی مرتکب گناهی شده و همیشه آن را به یاد داشته باشد و از آن توبه کند، خداوند آن گناه را به‌خاطر نخواهد آورد. همان‌طور که داوود پادشاه یسرائل فرموده است: «گناه من همیشه در جلوی من نمایان است».

اگر شخصی میصوایی [فریضه‌ای] را انجام داده و همیشه آن را به خاطر داشته باشد و به رخ دیگران بکشد، خداوند آن را فراموش خواهد نمود. و اگر شخصی میصوایی را انجام داده و آن را فراموش نماید، این‌جاست که خداوند همیشه آن را به خاطر خواهد داشت.

نخوابیدن در روز روش هشانا

در روز روش هشانا بهتر آن است که انسان نخوابد و تمام روز را مشغول خواندن تورات و تهیلیم (مزامیر داوود) باشد. در رساله روش هشانا از تلمود اورشلمی چنین آمده است:

«اگر کسی در روز اول سال بخوابد، سعادت او در طی سال خواب خواهد بود.»

اگر شخصی دچار سردرد بوده و برایش سخت باشد که تفیلای مینحا [نماز عصر] را با فکر راحت بخواند در این صورت او می‌تواند در بعدازظهر کمی بخوابد.

تشووا – تفیلا – صداقا

این‌ها سه پایه‌ی استوار برای پرستش خداوند هستند که در تفیلای دو روز روش هشانا به آن‌ها اشاره می‌شود.

تشووا یعنی توبه و بازگشت به‌سوی خداوند. ذات هر فرد یهودی پاک و خوب است و او قلباً میل دارد که فرامین الهی را انجام دهد و فقط گاهی در موقعیت‌هایی قرار می‌گیرد که علیرغم میل باطنی‌اش خطا می‌کند. [۷] اما او می‌تواند با توبه گناهان خود را پاک نماید.

کلمه‌ی تقیلا معمولاً دعا و نماز ترجمه می‌شود، ولی ترجمه‌ی اصلی آن «پیوستن» است. پیوستن انسان به خداوند. روح هر یهودی در اصل با خداوند پیوند دارد ولی این پیوستگی گاهی به‌خاطر گناهان انسان سست یا گسیخته می‌شود. اما با تفیلاهایی که در روز و شب می‌خوانیم، این پیوند تجدید شده و انسان دوباره به خداوند نزدیک می‌شود.

معنی اصلی کلمه‌ی صداقا عدالت است. این عدالت، هر فرد یهودی را ملزم می‌کند که به مستمندان صدقه و اعانه بدهد. چون اولاً اعانه‌ای که انسان می‌دهد از مال خودش نیست، بلکه امانتی است که خداوند به‌دست او سپرده است تا او به‌وسیله‌ی آن به دیگران کمک کند. و ثانیاً اگر ما به محتاجان کمک کنیم، خداوند نیز در مقابل احتیاجات ما را رفع خواهد کرد.

منظور از آفرینش قوم یهود

ابتدا تمام موجودات و در آخر آدم و حوا به امر خداوند در شش روز آفریده شدند. مقصود از انسان بدن «خاکی او که از زمین» به‌وجود آمده نیست، بلکه اصل جان او می‌باشد، جانی که خداوند در بینی او دمید (کتاب آفرینش، فصل۲، آیه۷) و این جان جرقه‌ای از منبع لایزال نور وجود مبارک الهی است. آدم و حوا در روز روش هشانا خلق شدند. همان‌طور که در تفیلای این روز می‌خوانیم: «در این روز کار تو شروع شده است».

منظور از شروع کار چیست؟ انجام دادن فرامین الهی فرامینی که ما موظفیم آن‌ها را به دقت اجرا کنیم. ممکن است کسی سؤال کند که اگر منظور از آفرینش قوم یسرائل اطاعت آن‌ها از فرامین الهی است، پس چرا تعداد آن‌ها از تعداد تمامی ملل جهان کمتر است؟! جواب این پرسش این است که اصل کمیّت نیست بلکه کیفیّت مهم است. بنابراین اگر حتی یک نفر هم خود را به خداوند نزدیک کند، مثل این است که تمامی جهانیان را مزکّی [تزکیه] نموده است، و افراد قوم یسرائل می‌توانند این وظیفه را به خوبی انجام دهند. [!]

شمّه‌ای از قوانین روزهای روش هشانا

کلیه‌ی قوانین شبات [شنبه] در روزهای روش هشانا نیز باید رعایت شوند. به‌جز این‌که اگر روش هشانا شبات [شنبه] نباشد، پختن غذا در آن مجاز است، به شرط این‌که آتش جدید روشن نشود و از آتشی که از قبل از روش هشانا روشن مانده باشد، استفاده کنند.

خوراکی که در روز اول و دوم روش هشانا پخته می‌شود باید در همان روز خورده شود، مگر این‌که روز بعد یعنی روز سوم تیشری شبات [شنبه] باشد، و در این صورت می‌توان غذای شبات را در روز دوم روش هشانا، یعنی روز جمعه پخت. حمل نمودن کتاب‌های مقدس و چیزهایی که مورد استفاده در روز اول و دوم روش هشانا باشند، در این روزها مجاز است. بدیهی است که استفاده از هرگونه لوازم برقی و الکترونیکی، اتومبیل، موتورسیکلت و دوچرخه، اتوبوس عمومی، قطار، هواپیما، و قایق موتوری اکیداً ممنوع است. مسافرت با کشتی قوانین مخصوص به خود دارد که درباره‌ی آن باید با راب [مرجع دینی] مشورت نمود.

داوری در روز روش هشانا

دانشمندان یسرائل در تلمود در رساله‌ی روش هشانا (۱۶ب) گفته‌اند:

«در روز روش هشانا سه کتاب (در پیشگاه الهی) گشوده می‌شود. یکی برای افرادی که درستکار کامل هستند. یکی برای اشخاصی که اعمالشان به‌کلی زشت و شرم‌آور است و دیگری برای افرادی که اعمالشان متوسط است.
نام اشخاصی که درستکار کامل هستند فوراً در کتاب زندگانی ثبت و مُهر می‌گردد.
نام افرادی که بی‌اندازه گناهکار هستند، فوراً در کتاب مردگان ثبت و مُهر می‌شود.
داوری افرادی که اعمالشان متوسط است، از روز روش هشانا تا روز کیپور به تعویق می‌افتد. اگر آن‌ها در این مدت توبه‌ی کامل نموده و نیکوکار شوند، نام آن‌ها در کتاب زندگانی ثبت می‌شود و اگر توبه نکنند، نامشان در دفتر مُردگان به ثبت خواهد رسید.»

رامبان توضیح می‌دهد که داوری روز روش هشانا به‌وسیله‌ی خداوند، مربوط به دنیای بعد از مرگ و این‌که شخص به بهشت و یا جهنم فرستاده شود نیست، بلکه خداوند در این روز فقط به امور مربوط به این دنیا رسیدگی نموده و معلوم می‌کند که آیا شخص لیاقت زندگی در صلح و صفا در این جهان را دارد و یا این‌که باید محکوم به مرگ و یا تحمل رنج و عذاب گردد. هر فردی بعد از مرگ نیز دوباره محاکمه شده و طبق لیاقتی که داشته و اعمال خوب یا بدی که در این دنیا انجام داده باشد به طبقه‌های مخصوص دنیای آینده خواهد رفت.

پس از رستاخیز آدمیان در دنیای آینده، بدن با روح خود دوباره متحد خواهد شد. افرادی که گناهانشان بیشتر از کارهای خوب آن‌هاست، مانند اشخاصی که سخنان دانشمندان یسرائل را به مسخره می‌گیرند، افرادی که منکر رستاخیز مردگان هستند، کسانی که از انجام کارهای خیر برای جامعه خودداری می‌کنند و یا رهبران جامعه‌ای که جماعت را به کارهایی بر خلاف اوامر تورات وادار می‌نمایند، مدت دوازده ماه در جهنم مجازات می‌شوند و سپس جسم آنان از بین رفته و روحشان می‌سوزد و خاکستر آن توسط باد به زیر پای افراد نیکوکار پراکنده می‌شود.

عسرت یِمه‌ی تشووا (ده روز توبه)

تعنیت (روزه) گدلیا

روز بعد از روش هشانا که سومین روز ماه تیشری است، تعنیت گدلیا گرفته می‌شود. در کتاب زخریای نبی (۱۹ : ۸) این تعنیت، «تعنیت هفتم» خوانده شده. برای این‌که تیشری هفتمین ماه تقویم عبری است. اگر روش هشانا در روزهای پنج‌شنبه و جمعه واقع گردد، تعنیت گدلیا در روز یک‌شنبه گرفته می‌شود، چون هیچ‌گونه تعنیتی به‌جز تعنیت کیپور را نمی‌توان در روز شبات [شنبه] گرفت. تعنیت گدلیا قبل از دمیدن سپیده‌ی سحر آغاز شده و با طلوع ستارگان پایان می‌یابد.

واقعه‌ی گدلیا

پس از این‌که نبوکدنصر (بخت‌النصر) پادشاه بابل بیت همیقداش [بیت‌المقدس] را خراب نموده و یهودیان را به اسارت به بابل برد، تعدادی از آنان را در سرزمین اسرائیل باقی گذاشت و گدلیا بن احیقام را به‌عنوان حاکم بر آنان منصوب نمود. در سوم ماه تیشری ایشماعل [۸] به شهر میصپا که گدلیا در آن ساکن بود آمد و مورد استقبال قرار گرفت. اگرچه دوستان گدلیا به او هشدار دادند که ایشماعل برای کُشتن وی آمده است، ولی او حرف آن‌ها را باور ننمود و تصور می‌کرد که آن‌ها از ایشماعل بدگویی می‌کنند، ولی ایشماعل گدلیا را با خیلی از یهودیان و چند تن از افسران بابلی به قتل رسانید و بقیه‌ی یهودیان از ترس انتقام پادشاه بابل به مصر فرار نمودند. با کُشته‌شدن گدلیا، خودمختاری یهودیان پایان یافت، چندین هزار یهودی توسط بابلی‌ها به قتل رسیده و باقی‌مانده‌ی آن‌ها به اسارت برده شدند.

تفیلا و تشووا در عسرت یمه‌ی تشووا (ده روز توبه)

دانشمندان یسرائل [علمای یهود] فرموده‌اند: «ما آموخته‌ایم که خداوند در بعضی مواقع به ما نزدیک و در مواقع دیگر از ما دور است».

از روش هشانا تا کیپور خداوند به بنی‌اسرائیل نزدیک‌تر می‌شود، بنابراین اگرچه دعا و طلب بخشایش در هر موقع شایسته و مقبول است، در روزهای بین روش هشانا و کیپور شایسته‌تر و مقبول‌تر است. در این روزها هر صبح سلیحوت [مناجات] خوانده می‌شود. بهتر است که در این هفت روز بین روش هشانا و کیپور عروسی صورت نگیرد. در این روزها هر یهودی باید به گناهان گذشته‌ی خود اعتراف نموده و از خداوند بخواهد که به او کمک کند تا دیگر مرتکب گناهی نشود.

طلب بخشایش افراد از یکدیگر

اگر انسان نسبت به هم‌نوع خود خطایی کرده و او را رنجانیده باید از او دل‌جویی و طلب بخشایش کند تا خداوند نیز گناهان او را عفو نماید. [۹]

پنجم ماه تیشری

نفتالی، یکی از اسباط دوازده‌گانه در پنجم ماه تیشری در سال ۲۱۹۸ بعد از آفرینش به دنیا آمد، ۱۳۳ سال عمر کرد و در سال ۲۳۳۱ درگذشت.

هفتم ماه تیشری

زوولون [زبولون] برادر نفتالی در روز هفتم ماه تیشری سال ۲۲۰۰ بعد از آفرینش به دنیا آمد، ۱۴۴ سال عمر کرد و در سال ۲۳۴۴ وفات یافت.

شبات شووا (برگرد) شبات بین روش هشانا و کیپور

شبات [شنبه] بین روش هشانا و کیپور شبات شووا نام دارد. زیرا هفطارای [۱۰] آن با کلمات «شووا یسرائل = برگرد ای یسرائل» شروع می‌شود.

«برگرد ای یسرائل به‌سوی خداوند خدای خودت» (کتاب هوشع، فصل۱۴، آیه۱)

هرکسی موظف است که توبه کند و هیچ انسانی آن‌قدر صدیق نیست که به توبه احتیاج نداشته باشد. حتی اگر شخصی بزرگ‌ترین صدیق و درستکار و صالح در جهان باشد، او هنوز به توبه احتیاج دارد. زیرا به کمک توبه به درجه‌ی بالاتری از روحانیت نائل شده و توبه‌اش به پای تخت سلطنت الهی خواهد رسید.

ربی الیعزر می‌فرماید: اگر شخصی هم‌نوع خود را در میان جمع خجالت دهد و بعداً از او تقاضای بخشایش نماید، آن شخص به او خواهد گفت: تو مرا در جلوی مردم خجالت دادی و حالا اگر قصد عذرخواهی داری باید تمام آن مردم را جمع نموده و در حضور آن‌ها از من طلب عفو کنی تا من تو را ببخشم. اما در مورد خداوند این‌چنین نیست. اگر کسی در کوچه و بازار و جلوی مردم به خداوند بی‌احترامی و توهین کند، خداوند به او می‌فرماید به‌سوی من برگرد و این برگشتن تو بین من و تو باشد و من آن‌را قبول خواهم کرد. (یلقوط هوشع قسمت ۵۳۲).

عرو کیپور (روز قبل از کیپور)

و در عرو کیپور «کپاروت» (کفاره‌ها) صورت می‌گیرند. رسم است که مردها خروس و زن‌ها مرغ به‌عنوان کفاره ذبح کنند. بهتر است که خروس به رنگ سفید و نشانه‌ای از پاک‌شدن گناهان باشد. همان‌طور که گفته شده است: «اگر گناهان شما مثل پشم قرمز باشند، مانند برف سفید خواهند شد». (کتاب اشعیا، فصل۱، آیه۱۸).

اگر خروس گیر نیاید، می‌توان از اردک و یا حتی از ماهی استفاده نمود. از کبوتر نمی‌توان استفاده کرد زیرا کبوتر در موقع آبادی بیت همیقداش [معبد سلیمان] به‌عنوان قربانی تقدیم قربانگاه می‌شد.

طریقه‌ی کپارا نمودن به این صورت است که پرنده را به دست راست گرفته و قسمت مخصوصی را که در سیدورهای کیپور [کتاب‌های دعای مخصوص کیپور] وارد است، می‌خوانند و سپس پرنده را به دست چپ داده و دست راست را روی سر پرنده گذاشته و آن‌را سه مرتبه دور سر گردانیده و بعد آن‌را سر می‌بُرند.

این عمل برای یادآوری قربانی‌هایی است که در بیت همیقداش گذرانیده می‌شد، و صاحب قربانی دست خود را روی سر آن می‌گذاشت و به گناه خود اعتراف می‌کرد. باید دانست که این کار [به‌تنهایی] گناهان شخص را پاک نمی‌کند و یگانه وسیله‌ی پاک شدن گناهان توبه‌کردن انسان و بازگشت او به‌سوی خداوند است.

منبع: میراث یهود (گلچینی از قانون، روحانیت و تاریخ یهود؛ خداشناسی و خودشناسی)، نوشته: مشه حئیم‌پور، چاپ: بروکلین – نیویورک، ج۱، ص۲۶-۸۴. به‌کوشش: اندیشکده مطالعات یهود.

پی‌نوشت‌ها:

* تذکر: پی‌نوشت‌ها از «اندیشکده مطالعات یهود» است.
[۱] روز جدید در تقویم عمری از بیرون آمدن ستارگان آغاز می‌گردد، به‌عنوان مثال: روز سه‌شنبه از شب دوشنبه درست پس از بیرون آمدن ستارگان آغاز می‌گردد. [کتاب میراث یهود، پاورقی ص۲۸].
[۲] این‌گونه عقاید فاسد و اطاعت کورکورانه از حاخام‌ها و هم‌عَرض دانستن احکام آن‌ها با احکام الهی، یهودیت را دچار انحراف، و یهودیان را مشمول لعنت الهی کرد.
[۳] هَلِّل (ستایش، تمجید)؛ نام دعایی است که از «مزامیر داوود» ترکیب یافته و یهودیان آن را در اعیاد سه‌گانه (پسح، شاووعوت و سوکوت)، اول ماه، حنوکا، عید استقلال اسرائیل و هم‌چنین در سالروز آزادی اورشلیم در کنیسا می‌خوانند. [واژه‌های فرهنگ یهود، نوشته: شلمو اشمیدت، سردبیر ترجمه: منشه امیر، ناشر: انجمن جوامع یهودی، چاپ اورشلیم، ۱۹۷۷، ص۲۴۶].
[۴] میقوِه (حوض غسل)؛ به برکه‌ی آب روان (چشمه یا رودخانه) گفته می‌شود که فرد یهودی در آن خود را از نجاسات مختلفی که در تورات آمده، طاهر می‌کند. امروزه حوض مخصوص غسل با ابعاد مشخصی که در شریعت یهود تعیین شده بیشتر برای طِبیلا (غسل) زن پس از نیدا (عادت ماهانه) می‌باشد. حوض غسل هم‌چنین در مراسم یهودی‌شدنِ مرد یا زن گِر (تازه‌یهودی) به‌کار می‌رود. بسیاری از یهودیان خصوصاً افراد حاسید (پارسا) و تلمید حاخام (طلبه و دانش‌پژوه مذهبی) قبل از شبات (شنبه) و یوم طوب (روزهای فرخنده) خصوصاً قبل از اول سال [روش هشانا] و روز کیپور در حوض غسل می‌کنند. حتی هستند عده‌ای که هر روز صبح قبل از نماز غسل می‌کنند. [واژه‌های فرهنگ یهود، ص۲۳۲-۲۳۳].
[۵] موساف (نماز اضافی)؛ نمازی است که پس از نماز شَحَریت (بامدادی) در روز شبات (شنبه) و هم‌چنین در روش حودِش (روز اول ماه) و شالوش رگالیم (اعیاد سه‌گانه) و یامیم نورائیم (روش هشانا و کیپور) خوانده می‌شود. [واژه‌های فرهنگ یهود، ص۲۲۵].
[۶] و این‌گونه علمای یهود، پیروان خود را شست‌وشوی مغزی داده و به آنان القاء می‌کنند که شما قوم برگزیده و فرزندان خدا هستید.
[۷] نمونه‌ای دیگر از توهّم برگزیدگی و فرزند خدا بودن!
[۸] «ایشمائل بن نتنیا»؛ که ظاهراً یک یهودی از نسل خاندان سلطنتی داوودی بود و حکومت را حق این خاندان می‌دانست.
[۹] آیا با این همه ظلم و ستم یهودیان به هم‌نوعان خود، که تنها یک نمونه‌اش فجایعی است که نسبت به مردم مظلوم فلسطین صورت می‌گیرد، جایی برای بخشایش باقی می‌ماند؟! مگر این‌که مثل برخی علمای یهود، منظور از «هم‌نوع» را هم «سایر یهودیان» بدانند و دیگر انسان‌ها را اصلاً انسان به‌حساب نیاورند!!
[۱۰] هفطارا قسمتی از یکی از کتب انبیاء (نبیئیم) در کتاب مقدس است که در کنیسا در روزهای شبات (شنبه)، یوم طوو (روز فرخنده) یا تعنیت صیبور (روزه‌ی جماعت) آخرین کسی که برای خواندن تورات به منبر دعوت شده است می‌خواند. قسمتی که برای هفطارا انتخاب می‌شود، معمولاً باید با متن پاراشا (قسمتی از تورات که روز شنبه در کنیسا خوانده می‌شود) تناسب داشته باشد. [واژه‌های فرهنگ یهود، ص۱۱۶و۲۴۴].

««« پایان »»»

آشنایی با رنگ‌های به‌کار رفته در مقاله‌ی فوق:

رنگ آبی برای تأکید بر کلمات کلیدی است.
رنگ قهوه‌ای برای نقل‌قول استفاده می‌شود.
رنگ بنفش در تیترهای اصلی استفاده شده.
رنگ نارنجی در تیترهای فرعی استفاده شده.
رنگ قرمز برای لینک‌دادن استفاده شده.

ماه تیشری ، ماه تیشری ، ماه تیشری

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …

ماه تیشری ، ماه تیشری ، ماه تیشری ، ماه تیشری ، ماه تیشری ، ماه تیشری ، ماه تیشری