طریقت شهسواران معبد یا شوالیه‌های معبد

طریقت شهسواران معبد [ شهسواران مسیح / شهسواران صلیبی / شوالیه‌های معبد ] (۱) در آغاز نام دسته‌ای از شوالیه‌های فرانسوی بود که پس از اشغال بیت‌المقدس به‌دست صلیبی‌ها به سال ۱۱۱۸م. در این شهر ایجاد شد. ۹ تن از شوالیه‌ها دسته‌ای تشکیل دادند و نام خود را سربازان فقیر مسیح نهادند.

بالدوین، کنت فلاندرز و سرکرده سپاهیان صلیبی که بر خود نام پادشاه اورشلیم نهاده بود، این دسته را در نزدیکی معبد سلیمان جای داد و حفاظت از زائران مسیحی را به ایشان سپرد. بدین‌سان، اعضای این گروه و سربازان‌شان سربازان فقیر مسیح و معبد سلیمان نام گرفتند.

به‌تدریج این دسته توسعه یافت و به صورت یک سازمان مزدور نظامی درآمد که خدمات خویش را به حکمرانان صلیبی عرضه می‌کرد. توانمندی نظامی‌ آنان چنان مورد توجه قرار گرفت که مأموریت انتقال شمش‌های طلا و اموال تاراج شده از شرق به پاریس و لندن به ایشان سپرده شد.

با پایان جنگ‌ صلیبی در سال ۱۲۹۱ اعضای گروه فوق به اروپا بازگشتند. آنان که سال‏‌ها به کشتار و راهزنی خو گرفته بودند، طبعاً در محیط جدید آرام نداشتند؛ لذا سازمان خود را حفظ کردند، برای خویش رئیسی به ‏نام استاد اعظم برگزیدند و به شکلی پنهان به عملیات خود ادامه دادند.

این فرقه نقش بزرگی در تاریخ جدید اروپا و جهان ایفا کرد. سران این فرقه پیوند بسیار نزدیک با سران جوامع یهودی داشتند و به دلیل این پیوند، سازمان خود را به یک صرافی و تجارتخانه بزرگ تبدیل کردند و کارشان به فساد کشیده شد.

این فرقه‌ی بسیار مهم و مورد حمایت پاپ تا بدان حد فاسد و غیرقابل تحمل شد که در اوایل قرن چهاردهم میلادی دو پادشاه خوش‌نام اروپا، یعنی فیلیپ چهارم فرانسه و ادوارد اول انگلستان، به انحلال آن دست زدند!

تکاپوی این گروه مخل امنیت فرانسه بود. فیلیپ چهارم (فیلیپ نیکو)، پادشاه فرانسه (۱۲۸۵-۱۳۱۴)، در سال ۱۳۰۶ صرافان و رباخواران یهودی و ایتالیایی را دستگیر و از فرانسه اخراج کرد (۲) و کمی بعد (۱۳۰۷) به دستگیری و سرکوب شهسواران معبد دست زد. بسیاری‌شان به جرم عملیات غیراخلاقی و آشوبگری و جنایت زندانی و در دادگاه‌های فرانسه و پاپ محاکمه شدند.

فیلیپ چهارم (فیلیپ نیکو) پادشاه فرانسه (۱۲۸۵-۱۳۱۴)

در این زمان، شهسواران معبد به چنان ثروتی دست یافته بودند که «بانکداران شاهان» (۳) شمرده می‌شدند و از دوران جنگ‌های صلیبی به‌عنوان «کارگزار مالی دربار فرانسه» (۴) عمل می‌کردند.

دو حادثه‌ی فوق (دستگیری و اخراج یهودیان و سرکوب شهسواران معبد) قطعاً باید اجزای پیوسته یک سیاست و واکنش در برابر یک پدیده اجتماعی ارزیابی شود. فیلیپ چهارم به‌عنوان پادشاهی مدیر و مدبّر شناخته می‌شود و در زمان او بود که فرانسه در سراسر اروپای مسیحی به اعتبار و اقتدار مادی و معنوی دست یافت. (۵)

بنابراین، سیاست فوق را باید اقدامی در جهت پایان دادن به فساد بی‌رویه و لجام‌گسیخته‌ی مالی و قلع و قمع گروه‌های غارتگرِ شکل گرفته در دوران جنگ‌های صلیبی ارزیابی کرد. پیوند تنگاتنگ میان رباخواران یهودی و شهسواران معبد، به دلیل کارکردهای مشترک مالی این دو گروه، کاملاً طبیعی است.

در همین زمان، در انگلستان سیاستی مشابه با فرانسه جریان داشت که بیانگر حضور همان پدیده اجتماعی در این کشور است و شاهدی است بر تحلیل فوق.

ادوارد اول و ادوارد دوم انگلستان

ادوارد اول، که او نیز چون فیلیپ چهارم به‌عنوان پادشاهی مدبّر و کاردان شناخته می‌شود، از سال ۱۲۷۵ مبارزه با رباخواری یهودی شکل گرفته در دوران جنگ‌های صلیبی را آغاز کرد و در سال ۱۲۹۰ به اخراج یهودیان دست زد. با مرگ او (۱۳۰۷)، پسرش، ادوارد دوم، به قدرت رسید و در اوایل سلطنتش شاخه‌ی فرقه شهسواران معبد را در انگلستان منحل کرد. این سیاست ادوارد دوم باید تداوم عملکرد ادوارد اول انگاشته شود.

در سال ۱۳۱۲، پاپ دسته فوق را منحل اعلام کرد و فیلیپ تعدادی از سرکردگان طریقت را، از جمله ژاک دموله (۶) آخرین استاد اعظم آن که به یک خاندان اشرافی تعلق داشت، در ملاء عام اعدام نمود.

باید اضافه کنیم که ژاک دموله و سایر سران فرقه نه تنها به ثروت انبوهی رسیده بودند، بلکه پس از اخراج صلیبیون از عکا (بهار ۱۲۹۱) و استقرارشان در قبرس، شایعات گسترده‌ای در اروپا رواج یافت که ایشان را به «شیطان‌پرستی» (۷)، «کفرگویی و اهانت به مقدسات» (۸)، «انکار مسیح»، «اقدامات غیراخلاقی» و «لواط» (۹) متهم می‌کرد. (۱۰) موله، کمی پس از دستگیری، اقرار کرد که در زمان عضویت در فرقه فوق منکر مسیح شده است. (۱۱)

امروزه، طریقت شهسواران معبد از شاخه‌های مهم ماسونی و دارای آداب ویژه خویش است؛ برای نمونه استاد اعظم فرمانده اعظم نام دارد. به دلیل پیوندهای تاریخی عمیق و عجیبی که میان فرقه شهسواران معبد و زرسالاران یهودی برقرار بود، امروزه در تمامی طریقت‌های ماسونی یاد و نام ژاک دموله بسیار گرامی است و از او به عنوان “شهید” و “قدیس” یاد می‌شود. و در عوض، فیلیپ چهارم سخت منفور به‏‌شمار می‌رود. (۱۲)

مع‌هذا، به رغم فرمان پاپ و انحلال سازمان شهسواران معبد در فرانسه و انگلستان، پایگاه این فرقه در پرتغال استوار ماند و در پوششی جدید نقش بسیار مهم ولی کمتر شناخته‌شده‌ای در حوادث تاریخی پسین ایفا نمود. این به دلیل پیوندی است که از بدو تأسیس پادشاهی پرتغال میان شهسواران معبد و خاندان حکومتگر پرتغال وجود داشت.

آلفونسوی اول (۱۳) نخستین پادشاه پرتغال (۱۱۳۹-۱۱۸۵)، در جنگ با مسلمانان اندلس از حمایت نظامی شهسواران معبد برخوردار بود و همین امر وی را قادر ساخت تا در اکتبر ۱۱۴۷ شهر لیسبون (۱۴) را به تصرف در آورد. (۱۵)

آلفونسوی اول ؛ نخستین پادشاه پرتغال (۱۱۳۹-۱۱۸۵)

هنری کویل می‌نویسد:

پس از صدور فرمان کلمنت پنجم علیه شهسواران معبد (۱۳۱۲)، شورایی از مقامات کلیسای پرتغال برای رسیدگی به اتهامات شاخه این فرقه در پرتغال گرد آمد و به سود آن رأی داد. این در زمان سلطنت دینیز (۱۶) است. از آنجا که شهسواران معبد در پرتغال بسیار ثروتمند، متنفذ و دارای رابطه‌ی حسنه با دربار بودند، دینیز از مرگ کلمنت پنجم (۱۳۱۴) استفاده کرد و فعالیت این فرقه را با نام جدید “شهسواران مسیح” (۱۷) تداوم بخشید. این فرقه در سال ۱۳۱۹ حمایت پاپ بعدی (جان بیست و دوم) را به دست آورد و بعدها نقش مهمی در توسعه مستعمراتی پرتغال ایفا نمود و امتیازات فراوانی در مستعمرات پرتغال کسب کرد.

به‌نوشته‌ی کویل، درباره‌ی سرنوشت بعدی این فرقه مطلبی در دست نیست. (۱۸)

* برگرفته از آثار استاد عبدالله شهبازی به كوشش اندیشكده مطالعات یهود

پی‌نوشت‌ها:

۱. Order of the Knights Templar
2. Judaica, vol. 16, p. 1284; “Philip IV (of France)”, Microsoft Encarta 97 Encyclopedia.
3. Americana, 1985, vol. 16, p. 509.
4. Britannica, 1977, vol. 14, p. 224.

فرقه شهسواران معبد در طی دوران جنگ‌های صلیبی به‌دلیل پیوند مستقیم با پاپ و استقلال از شاهان اروپایی به یک فرقه‌ی فراملّی بدل شد. سران این فرقه به‌شدت درگیر معامله‌ی غنایم جنگی بودند و از درآمد این معاملات، املاک پهناوری را در سراسر اروپا خریدند. ماجرای معامله‌ی قبرس، سومین جزیره‌ی بزرگ دریای مدیترانه، به‌روشنی گویای این عملکرد “شهسواران مسیح” است. قبرس در سال‌های ۵۲۵-۳۳۳ پیش از میلاد در قلمرو دولت ایران بود، سپس به تصرف اسکندر مقدونی درآمد و در سال ۵۸ پیش از میلاد به امپراتوری روم منضم شد. در سال ۱۱۹۱ ریچارد اول (شیردل)، شاه انگلیس، این جزیره را اشغال کرد و آن را به فرقه شهسواران معبد فروخت. سران فرقه کمی بعد معامله را فسخ کردند. ریچارد نیز در سال بعد آن را به گای لوزینانی (Guy of Lusignan)، لرد فرانسوی و شاه فلسطین اشغالی (۱۱۸۶-۱۱۸۷)، فروخت. گای سیاست تغییر بافت جمعیتی قبرس را در پیش گرفت و تعداد کثیری از اروپاییان را به این جزیره مهاجرت داد. آنان به طبقه جدیدی از ملاکین بدل شدند. اعقاب گای لوزنیانی تا دهه ۱۴۷۰ بر قبرس حکومت کردند.

۵. ibid, p. 223
6. Jacques de Molay.
7. Satanism
8. Blasphemy
9. Sodomy
10. Americana, 1985, vol. 16, p. 509.
11. Britannica, 1977, vol. VI, p. 973.
12. Americana, vol. 16, p. 509; Albert G. Mackey, Encyclopedia of Freemasonry, New York: Macoy Publishing and Masonic Supply Company, 1966, vol. 2, p. 674; Henry Wilson Coil, Coil’s Masonic Encyclopedia, New York: Macoy Publishing and Masonic Supply Company, 1961, pp. 343-349.
13. Alfonso I [Alfonso Henriques] (1109-1185)

حکومت محلی پرتغال و کمبرا در سال ۸۶۸ میلادی در بخش شمالی کشور کنونی پرتغال تأسیس شد و در قلمرو پادشاهی کاستیل و لئون قرار گرفت. این منطقه در سده یازدهم میلادی به کنت نشین بدل شد. در سال ۱۱۲۸ آلفونسو هنریک، از اعقاب فیلیپ بورگوندی، کنت پرتغال شد و پس از جنگ با کاستیل و لئون، در سال ۱۱۳۹ با نام آلفونسوی اول، شاه پرتغال، تاجگذاری کرد. این سرآغاز تاریخ د ولت پرتغال است. در سال ۱۳۸۵ سلطنت پرتغال به اعقاب نامشروع فیلیپ بورگوندی انتقال یافت. این سلسله، که تا سال ۱۵۸۰ بر پرتغال حکومت کردند، به خاندان آویش معروف اند زیرا، ژان اول پسر نامشروع پدرو اول و بنیانگذار سلطنت خاندان آویش، استاد اعظم فرقه شهسواران آویش بود. ژان آویش با فیلیپای لانکاستری، دختر جان گانت، دوک لانکاستر (پسر ادوارد سوم انگلیس) ازدواج کرد. ژان اول ۴۸ سال (۱۳۸۵-۱۴۳۳) سلطنت کرد. در این دوران بود که زبان پرتغالی رسمیت یافت ولی تا سده هیجدهم، مانند اسپانیا لاتین زبان علمی این کشور بود. ژان آویش پدر هنری دریانورد است و یکی از پسران نامشروع او بنیانگذار خاندان براگانزاست.

۱۴. شهر لیسبون را احتمالاً فنیقی‌ها بنیان نهادند. این بندر تجاری در سده دوم پیش از میلاد به تصرف رومی‌ها درآمد و در سده پنجم میلادی به قلمرو قبال مهاجم ویسیگوت منضم شد. در سال ۷۱۶ میلادی، لیسبون به سایر مناطق مسلمان نشین شبه‌جزیره ایبری پیوست و تا زمان اشغال آن به وسیله آلفونسو، به مدت ۴۳۱ سال، یک شهر مسلمان نشین بود. در حوالی سال ۱۲۶۰ پایتخت پادشاهی پرتغال شد.

۱۵. “Portugal”, Alfonso I (of Portugal)”, Microsoft Encarta 97 Encyclopedia.
16. Diniz [Denis] (1261-1325)

شاه پرتغال (۱۲۷۹-۱۳۲۵). معروف به “شاه کشاورز” (Ré Lavrador). در زمان سلطنت او برای نخستین بار در پرتغال سکه ضرب شد و این کشور در جمع دولت‌های اروپای غربی اهمیتی یافت. دینیز به اختلافات دیرین با لئون و کاستیل پایان داد و روابط نزدیکی را با انگلستان آغاز کرد.

۱۷. Order of Christ, Knights of Chirst

این در واقع شکل دیگری از نام اولیه شهسواران معبد است. نام کامل این فرقه از آغاز “شهسواران فقیر مسیح و معبد سلیمان” (Poor Knights of Christ and of the Temple of Solomon) بود.

۱۸. Henry Wilson Coil, Coil’s Masonic Encyclopedia, New York: Macoy Publishing and Masonic Supply Company, 1961, p. 347.

شوالیه‌های معبد ، شوالیه‌های معبد

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …

شوالیه‌های معبد ، شوالیه‌های معبد ، شوالیه‌های معبد ، شوالیه‌های معبد