سلیحوت و مناجات شبانه یهودیان

«سلیحوت» (Selichot or slichot) اسم جمع از واژه‌ی «سلیحا» به معنی بخشایش و یا طلب بخشش است، و این به مراسمی گفته می‌شود که یهودیان از روز اول ماه اِلول (آخرین ماه تقویم عبری) به مدت چهل شب تا روز کیپور (روزه‌ی بزرگ) برگزار می‌کنند.

مراسم سلیحوت شب‌هنگام آغاز می‌شود و به وقت سحر در موقع طلوع آفتاب با مناجات‌هایی که عموماً از مزامیر داود و سلیمان تشکیل شده پایان می‌یابد و به دعای روزانه‌ی صبح (شحریت) متصل می‌گردد.

درباره‌ی علت برگزاری شب‌های سلیحوت علمای یهود این‌طور گفته‌اند:

ابتدا خداوند الواح ده فرمان را به بنی‌اسرائیل اعطاء فرمود ولی به علت گرایش آنها به گوساله‌پرستی، الواح به‌وسیله‌ی حضرت موسی (ع) شکسته شد. بار دوم حضرت موسی (ع) به کوه سینا رفت و چهل شبانه‌روز دعا کرد و روزه گرفت و از خداوند طلب بخشایش برای بنی‌اسرائیل نمود و سپس چهل روز دیگر آن حضرت به کوه سینا رفت و دوباره به نماز و روزه مشغول شد و خداوند دعا و روزه‌ی موسی کلیم‌الله را قبول کرد و دو لوح ده فرمان را برای بار دوم به‌وسیله‌ی حضرت موسی (ع) به بنی‌اسرائیل اعطاء فرمود. این چهل روز سوم با اول ماه عبری الول آغاز می‌شود و در روز کیپور پایان می‌یابد.

مراسم «سلیحوت» کنار «دیوار ندبه»

برای انجام مراسم سلیحوت دعاهای مخصوصی خوانده می‌شوند. قسمت‌های مختلف مجموعه‌ی سلیحوت در یک زمان واحد و یک مکان معین، تألیف نشده‌اند، بلکه این مجموعه در زمان‌های مختلف و به‌وسیله‌ی افراد جوامع مختلف یهودی به رشته‌ی تحریر درآمده است.

قدیمی‌ترین نسخه‌ی سلیحوت در «سیدور» (۱) راو «عمرام گائون» (amram gaon) آمده که در قرن نهم میلادی تالیف نموده است. ساختن این نوع اشعار مذهبی تا قرن شانزدهم ادامه داشته است.

نسخه‌ای از «سیدور» راو «عمرام گائون»

در سلیحوت‌های سفارادی که مورد استفاده‌ی یهودیان ایران نیز می‌باشد هدف و متن اصلی سلیحوت، یعنی درخواست انسان از پیشگاه خداوند و طلب بخشایش به‌خوبی حفظ شده است.

مضمون اصلی ادعیه‌ی سلیحوت بر این اساس است که فرد در حضور خداوند به گناهان خود اعتراف می‌کند و طلب توبه و آمرزش می‌نماید و تداوم این شب‌های ندبه و دعا تا روز کیپور است که انسان در برابر دادگاه عدل الهی قرار می‌گیرد و در آن روز است که قضاوت درباره‌ی زندگی و مرگ او به پایان می‌رسد و در پایان این روز است که خداوند براساس دفتر اعمال هر فرد و خوب و بد عمل شخص سرنوشت او را رقم می‌زند و تعیین می‌کند که: «چه کسی بمیرد و چه کسی زنده بماند و چه کسی رستگار شود و…»

مراسم «سلیحوت» کنار «دیوار ندبه»

این مراسم در جمع اجرا می‌شود و به اعتبار ارزش‌های مذهبی در دین یهود، انسان از طریق شرکت در جمع قادر است خود را به خداوند نزدیک سازد و به همین دلیل اجرای بعضی مراسم فقط در جمع و یا لااقل با حضور ده نفر مرد [عَسارا] امکان‌پذیر است؛ دعاهای سلیحوت نیز همه بر این اصل استوار است.

بعد از طلوع آفتاب شوفار (۲) نیز نواخته می‌شود تا بر شور و هیجان و برانگیختگی مراسم افزوده شود و یادآور این نکته باشد که روز قضاوت نزدیک است.

عکسی از نواختن شوفار در ماه الول سال ۱۹۷۱

↑ مراسم سلیحوت در یک کنیسه ایرانی ↑

پی‌نوشت‌ها:

(۱) سیدور (به عبری: סידור به انگلیسی: Siddur) کتاب نماز یهودیان و مناجات‌نامه یهودیان است که شامل مجموعه‌هایی از دعاهای روزانه، اشعار مذهبی و فهرستی از برکاتی است که خداوند به قوم یهود داده است. (این کلمه از ریشه عبری آن به معنی نظم می‌آید.) همچنین دعاهایی برای جشن سایه‌بان‌ها، جشن شاووعوت، عید پسح و دیگر عیدها دارد.

(۲) شوفار (به عبری: שופר به انگلیسی:Shofar) نوعی ساز بادی است که به‌طور معمول در آیین‌های یهودی از دوران کهن تا به امروز استفاده می‌شود. این ساز را یهودیان در هنگام نبرد سرزمین کنعان در پشت دیوارهای شهر اریحا استفاده کردند. آن روز یوشع این ساز را نواخت. در سنت یهودی شوفار را در جشن‌های روش هشانا و یوم کیپور می‌نوازند تا نشان دهند که روزه به پایان رسید و وقت افطار است. شوفار تنها سازی است که یهودیان از دوران باستان تاکنون حفظ کرده‌اند. این ساز با استفاده از شاخ یک حیوان حلال گوشت معمولاً قوچ ساخته می‌شود. واژهٔ شوفار و شیپور احتمالاً هردو از یک ریشه هستند.

…

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …