مراسم تشلیخ در یهودیت

در روز اول سال (اول ماه تیشری)، یکی از رسم‌های به یادگار مانده از اواخر قرون وسطا که در میان یهودیان سنّتی رایج است، رفتن به کنار رودخانه یا ساحل دریا و یا دیگر جاهایی است که از آبی روان برخوردارند. / تشلیخ

نقاشی رنگ روغن، اثر الکساندر گیرمسکی، ۱۸۸۴م

این کار در در بعدازظهر اولین روز «روش هشانا» و قبل از آن‌که آفتاب غروب کند انجام می‌شود و شامل اقامه نماز و قرائت دعای ویژه‌ای در کنار منبع آب است که بدین‌وسیله یهودیان به‌شکلی نمادین، گناهان خود را به آب می‌دهند.

مراسم تشلیخ در حاشیه یک رودخانه در گالیسیا – ۱۹۰۶م

این رسم همراه با تکان دادن انتهای لباس و خالی‌کردن جیب‌ها و یا پاشیدن خرده نان یا پودر سوخاری در آب است. این عمل، نمادی از این است که گویا هر یهودی با این کار، گناهان خود را به دریا می‌ریزد و استغفار می‌کند. هم‌چنین حاوی درخواست یک سال زندگی در آرامش و برآورده شدن آرزوها است.

در این مراسم که به «تشلیخ» [به انگلیسی: Tashlikh – Tashlich به عبری: תשליך] معروف است، آیات ۱۸ تا ۲۰ از فصل ۷ کتاب میکاه (Book of Micah) خوانده می‌شود، که ترجمه‌ی آن از این قرار است:

«۱۸: خداوندا، هیچ خدایی مانند تو نیست. تو گناه بندگانت را می‌آمرزی و تقصیرات بازماندگان قومت را می‌بخشی، و چون بر بندگانت رحمت و شفقت داری، برای همیشه خشمگین نمی‌مانی. ۱۹: دوباره بر ما مهربان می‌شوی. گناهان ما را در زیر قدم‌هایت پایمال می‌کنی و همه را در اعماق دریا می‌افکنی. ۲۰: به وعده‌ای که به قوم خود، یعنی فرزندان ابراهیم و یعقوب داده‌ای وفادار بوده و آن‌ها را از محبت پایدارت برخوردار می‌سازی.»

کارت پستال سال نو

علمای یهود بر این باورند که همانند غسل کردن جسم که توسط آب انجام می‌شود، می‌توان با انجام این مراسم، ضمن طلب بخشایش از خداوند، روح را با توبه طاهر و پاک نمود.

یک نقاشی از مراسم تشلیخ

ضمناً اگر اولین روز «روش هشانا» مصادف با «شبات» (شنبه) باشد، این مراسم در دومین روز انجام می‌شود.

سرچشمه‌ی این مراسم، ناشناخته است و گفته شده که صورت تغییر شکل یافته‌ی یک رسم مذهبی غیریهودی است.

مفهوم این مراسم از دید یهودیت، که از دعاها و سرود نیایش‌های همراه آن برمی‌آید، به‌جز نمادی حاکی از پاکیزه‌کردن فرد برای سال جدید نیست.

برخی از حاخام‌ها گفته‌اند که خواندن دعاها در خانه نیز به همان اندازه مفید است.

در برخی از جوامع یهودی که راه به دریا و رودخانه ندارند، دعاکنندگان اقدام به حفر چاه‌های ویژه‌ای برای این مراسم می‌کنند.

اگر «تشلیخ» در «روش هشانا» انجام نشود، می‌توان آن را تا «یوم کیپور» (دهم ماه تیشری) و یا حتی در روز «هوشعنا رباه» (روز هفتم سوکوت – مطابق با بیست‌ویکم ماه تیشری) انجام داد.

عدم روشنی منشأ این رسم باعث شده که در طول تاریخ برخی از علمای یهودی آن را رد کنند. چون احتمال می‌دادند که از رسوم مشرکانه و بت‌پرستانه نشأت گرفته باشد.

به‌عنوان نمونه حاخام آیزایا هوروویتز (Isaiah Horowitz)، کابالیست قرن شانزدهمی، استدلال می‌کرد که این باور که می‌توان با خالی‌کردن جیب خود در آب از شرّ گناهان خلاص شد، باوری پوچ است!

وی پیشنهاد کرد که یهودیان به کنار آب‌های غنی از ماهی بروند تا برایشان یادآوری شود که انسان مانند ماهی است و باید مدام مراقب باشد تا گرفتار نشود!

تفاسیر زیادی راجع به «تشلیخ» نوشته شده است که به چند مورد اشاره می‌کنیم؛

۱) برخی، رودخانه را سمبل بی‏‌شکلیِ جهان قبل از صورتگریِ آن توسط خداوند دانسته‌ا‌ند. در این مرحله از آفرینش، آب‌‏ها سطح خشکی را فرا گرفته و نظم و ترتیب و مرزی بین آب و خشکی نبود. بنابراین، رودخانه یادبودی است از خاطره‌‏ی آفرینش جهان.

۲) زمانی‌که حضرت ابراهیم رهسپار کوه موُریا بود تا فرزندش را قربانی کند، شیطان برای منصرف‌کردن وی از انجام فرمان خدا، به‌‏صورت رودخانه‌‏ای خروشان و خشمگین راه را بر او بست. اما او بدون در نظر گرفتن این مانع، خود را به رودخانه افکند و از آن عبور کرد، و بدین‌وسیله نشان داد که مانعی قادر نیست مرد مؤمن را از تصمیم خود و اطاعت از امر خداوند باز دارد.

۳) ماهیان رودخانه هرگز چشمان خود را نمی‏‌بندند و همیشه چشمانشان باز است. این چشمانِ باز، سمبلِ آگاهی خداوند و نظر لطف ذات او نسبت به موجودات است.

تصاویری از اجرای مراسم تشلیخ

زن و شوهری در استراسبورگ

مراسم تشلیخ در پارک Merom Nave در شهر رمت گن سرزمین‌های اشغالی

مراسم تشلیخ در پارک Merom Nave در شهر رمت گن سرزمین‌های اشغالی

««« پایان »»»

آشنایی با رنگ‌های به‌کار رفته در مقاله‌ی فوق:

رنگ آبی برای تأکید بر کلمات کلیدی است.
رنگ قهوه‌ای برای نقل‌قول استفاده می‌شود.
رنگ بنفش در تیترهای اصلی استفاده شده.
رنگ قرمز برای لینک‌دادن استفاده شده.

…

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …