جرج اورول؛ نویسنده یا جاسوس؟ مسأله این است!

ویلیام کیسی رئیس CIA در ۲۴ دی ۱۳۶۱ توانست یک فرمان امنیتی ویژه را به امضاء رئیس‌جمهور رونالد ریگان برساند: «فرمان سری ابلاغ راهکارهای امنیت ملی شماره ۷۷». (۱) جرج اورول

براساس این فرمان، عملاً رئیس‌جمهور آمریکا به CIA مجوز احیاء و بازسازی تمام‌عیار بزرگترین عملیات جاسوسی قرن بیستم در عرصه‌ی علوم انسانی (موسوم به عملیات PSB) را داد تا فیلسوفان یهودی و روشنفکران لیبرال به تشدید «جنگ‌های علم» علیه ایدئولوژِی‌های ضدسرمایه‌داری بپردازند. بر پایه‌ی فرضیه‌ی عملیات PSB، فروپاشی ایدئولوژیک یک نظام مقدمه‌ی واجبِ سقوطِ فیزیکال آن است؛ اگر فلسفه و مبانی ارزشی یک رژیم از اعتبار بیفتد، زمینه‌ی «بی‌ثبات‌سازی سیاسی» آن نیز فراهم می‌آید.

شناسه سند: National Security Decision / Direct Number 77 ، تاریخ ۱۴ ژانویه ۱۹۸۳
صفحه اول سند «فرمان سرّی ابلاغ راهکارهای امنیت ملی شماره ۷۷».
این سند، از اسناد پایه‌ی جاسوسی آکادمیک به شمار می‌رود.

شناسه سند: National Security Decision / Direct Number 77 ، تاریخ ۱۴ ژانویه ۱۹۸۳
صفحه آخر سند «فرمان سرّی ابلاغ راهکارهای امنیت ملی شماره ۷۷» با امضاء رونالد ریگان.
بر اساس این فرمان، رئیس جمهور آمریكا به CIA مجوز احیاء بزرگترین عملیات جاسوسی قرن بیستم در عرصه‌ی «علوم انسانی»  (موسوم به عملیات PSB) را داد.

از آغاز عصر جنگ سرد (۱۹۴۷.م) چه جمهوری‌خواهان بر کرسی ریاست‌جمهوری تکیه می‌زدند و چه دموکرات‌ها، کاخ سفید در پشت‌صحنه‌ی بزرگ‌ترین عملیات جاسوسی قرن بیستم در عرصه‌ی علوم انسانی حضور داشت و حتی فرمان‌های سرّی این کارگزار روشنفکری به امضاء شخص پرزیدنت می‌رسید.

اسناد چهار مرجع علمی، سیاسی و امنیتی ایالات متحده شامل کاخ سفید، آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا، شورای برنامه‌ریزی روانی و آکادمی علوم سیاسی آمریکا (۲) گویای آن است که در عملیات PSB به‌عنوان بزرگترین عملیات جاسوسی آکادمیک قرن بیستم، «علوم انسانی، نافذترین حوزه‌ی جنگ نرم» و «ترجمه کتاب، سلاح تبلیغات استراتژیک» به‌شمار می‌رود؛ (۳) چراکه می‌پنداشتند «یک کتاب ممکن است به عظمت یک نبرد باشد» (۴) و مترجم نیز مثل «چرخ کوچک یک سلسله وقایع مهم.»

از منظر آنان، اولین گام براندازی یک نظام دینی با گسترش «فلسفه سیاسی سکولار» و از راه «ترجمه» برداشته می‌شود، (۵) چنان‌که هانا آرنت یهودی، فیلسوف CIA می‌گفت «گسترش علم سکولار به فروپاشی هرگونه سازمان دینی یا حکومت مذهبی می‌انجامد.» (۶) از قضاء، در دهه‌ی اول پیروزی انقلاب اسلامی، بزرگ‌ترین جدال‌ها در همین دو حیطه رقم خورد. کارل مارکس جمله جالبی داشت و می‌گفت «همه رویدادها دوبار به روی صحنه می‌آیند؛ بار اول به صورت تراژدی و بار دوم به صورت کمدی.» (۷) این اتفاق، دست‌کم پیرامون پروژه‌ی «جنگ نرم» ابتدا در اروپای شرقی و سپس در ایران افتاد. حلقه‌ی «مترجمان سکولار» از سال ۱۳۵۸ می‌کوشیدند تا فیلسوفان یهودی مانند هانا آرنت، سِر کارل پوپر، سِر آیزایا برلین، ریمون آرون، توماس کوهن و… را که بزرگ‌ترین فیلسوفان سیاسی و کارگزاران سرویس‌های جاسوسی لیبرال برای اجرای عملیات PSB بودند، نه‌تنها به مرجعی برای «نخبگان دانشگاهی» و «روشنفکران دینی» تبدیل کنند، بلکه زیرساخت‌های اندیشه «اصلاحات» را بر مبنای فلسفه‌ی آنان بسازند. چنین ادعایی، هولناک اما واقعی است، چون تحلیل‌گران CIA معتقد بودند:

اگر قرار است که پرانتز سیاه «توتالیتاریسم اسلامی» در ایران بسته شود، جامعه مدنی ایران نیازمند آموختن از تجربه و اندیشه‌ی فرزانگانی چون «هانا آرنت»، «کارل پوپر»، «ریمون آرون»، «واسلاو هاول» و … است که اندیشه و عمل‌شان در شکست توتالیتاریسم (استبداد) نقش بسیار مهمی داشت. (۸)

گرچه هر روز اسناد تازه‌ای از رسوایی «جاسوسی آکادمیک» این فیلسوفان یهودی در رسانه‌های جهان منتشر می‌شد، اما از دهه‌ی ۱۳۶۰ سقف ایدئولوژی اصلاحات در ایران بر ستون اندیشه‌های آنان قوام یافت و اصلاح‌طلبان، سرانجام پوپر و آرنت و برلین را به عنوان سه پیامبر یهودی «آرمان‌شهر آزادی» پذیرفتند. از سوی دیگر، آثار برگزیده سازمان سیا و اینتلیجنس سرویس در زمینه‌ی هنر و ادبیات مانند رُمان‌های جرج اورول، آرتور کستلر، جان اشتاین‌بک و هاینریش بل، یا پاره‌ای از نوشته‌های آندره ژید و گراهام گرین توسط همین مترجمان سکولار به بازار کتاب ایران راه یافت.

تصویر جرج اورول بر روی پاسپورت با سبیل مسواکی!

عزت‌الله فولادوند فقط در سال‌های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۳ چهار کتاب از هانا آرنت، جرج اورول و گراهام گرین، سه عضو رسمی CIA و MI6 منتشر ساخت. همراه با ترجمه‌ی دو کتاب آرنت او به سراغ رمان کاتالونیا نوشته‌ی جرج اورول رفت؛ گرچه از نخستین روزهای پس از انقلاب اسلامی ابتدا مترجمان بهایی مانند ژیلا سازگار برای ترجمه‌ی فارسی کتاب‌های کاتالونیا، قلعه حیوانات و ۱۹۸۴ پیش‌قدم شدند. چه کسی در میان اهل قلم ماجرای جاسوسی جرج اورول برای اینتلیجنس سرویس انگستان و سفارشی بودن آثارش را نمی‌دانست؟! حکایتِ رسوایی امنیتی او از دو دهه‌ی گذشته، حتی خوانندگان عادی رمان‌هایش را در جهان به هیجان می‌آورد.

بر پایه‌ی سند سرّی شماره ۱۱۱۰/۳۵۹/PR110/5 به‌تاریخ ۲۱ مارس ۱۹۵۰ که توسط مؤسسه تحقیقات امنیتی رند (وابسته به پنتاگون) در واشنگتن انتشار عمومی یافت، اورول، جاسوس اینتلیجنس سرویس و عضو ارشد دپارتمان پژوهش‌های اطلاعاتی (IRD) این سازمان بوده است.

تصویر جرج اورول با سبیل مدادی

این سند تحت عنوان Progress Report on the Work of the IRD با طبقه‌بندی «فوق سرّی» در آرشیو سرویس MI6 بایگانی شد و گزارشی از پیشرفت یک عملیات جاسوسی آکادمیک با اسم رمز «عملیات ارشاد واقعی در سراسر جهان» بود که سال ۱۹۴۸ کلید خورد تا به شبکه‌سازی از هنرمندان، روشنفکران، رهبران مذهبی، سران اتحادیه‌های صنفی، متفکران و روزنامه‌نگاران بپردازد و پای آنان را به عرصه‌ی «جنگ جاسوسان» (تعبیر سرویس انگلستان از جنگ سرد) بکشاند.

جورج اورول و مدیران آژانس BBC از نخستین کارگزاران این پروژه‌ی پیچیده و چندجانبه به‌شمار می‌رفتند. (۹) اورول امتیار آثارش را به دپارتمان پژوهش‌های اطلاعاتی (IRD) فروخت، MI6 به‌سرعت آن‌ها را توسط مترجمان خود به ۱۸ زبان دنیا ترجمه کرد و سپس CIA امتیاز نسخه سینمایی دو کتاب او را خرید. (۱۰)

گفته‌اند ذهن اورول در سه کتاب کاتالونیا، قلعه حیوانات و ۱۹۸۴ مجسّم است. او در این رمان‌ها از زاویه‌ی دید یک شخصیت «آزادی‌خواه» به رژیم‌های ضدلیبرال می‌تاخت و با پیروی از باطن تفکر سرمایه‌داری، هرگونه انقلابی‌گری را محکوم به شکست می‌دانست و نتیجه‌ی هر شکل از «آرمان‌خواهی» و «آرمانشهرگرایی» را نیز رفتن به سوی توتالیتاریسم و ظهور «حکومت وحشتِ مطلق» می‌نامید!

این استراتژی تبلیغاتی را همه‌ی جاسوسان آکادمیک غرب دنبال می‌کردند. اورول می‌گفت: «همه‌ی انقلاب‌ها محکوم به شکست هستند، اما همه‌ی شکست‌ها یک شکل نیستند.» همچنین آرنت و پوپر هم انقلاب‌ها را در پدیدآوردن حکومت قانون و تحقق آزادی عاجز می‌دانستند، الا انقلاب آمریکا! (۱۱) یا میلوان جیلاس که کتاب طبقه جدید او توسط CIA و در پوشش نام انتشارات پراگر با تیراژی وسیع، قیمتی ارزان و تبلیغات رایگان رادیو اروپای آزاد در جهان توزیع شد، معتقد بود «انقلاب همراه یک تراژدی در زندگی بشری است.» (۱۲)

از این‌رو در تبلیغات رسانه‌های غربی، اغلب آثار آنان جزء لیستی است به‌نام «۱۰۰۱ کتابی که قبل از مردن حتماً باید خواند» یا همان “۱۰۰۱ Books You Must Read Before You Die” چون این کتاب‌ها منطبق با دستورالعمل «عملیات ارشاد واقعی» در MI6 «پیام لیبرال سرمایه‌داری» را در جهان اشاعه می‌دادند. حتی برخی رسانه‌های مدعی اصول‌گرایی نیز در ایران، آنان را به‌عنوان آثار برتر برای مخاطبان خود تبلیغ می‌کنند. (۱۳)

عزت‌الله فولادوند کتاب کاتالونیا از اورول را با پیش‌گفتاری در ستایش این جاسوس انگلیسی ترجمه و چاپ كرد!

جرج اورول نسخه‌ی ادبی و پیشرو فلسفه‌ی هانا آرنت است. برای همین، عزت‌الله فولادوند در خرداد ۱۳۶۱ دو کتاب انقلاب از آرنت و کاتالونیا از اورول را هم‌زمان با یکدیگر توسط انتشارات خوارزمی به بازار کتاب فرستاد و پیش‌گفتاری ۲۱ صفحه‌ای در ستایشِ زندگی و حرفه‌ی این جاسوس انگلیسی نوشت، (۱۴) همان‌طور که برای هانا آرنت نیز در مقدمه‌ی نخستین ترجمه‌اش چنین ستایش‌نامه‌ای را نگاشت.

فولادوند کتاب کاتالونیا را دادخواستی علیه دروغ‌پردازان و شیّادانی می‌داند که «رویای آرمانشهر» را در سر مردم می‌پرورانند و از این‌که تلاش‌های اورول برای «بازگو کردن داستان راستین عصر ما» به بار نشست و توانست «میلیون‌ها خواننده را از رویای خوش آرمان‌شهرها بیرون آورد» ابراز شادمانی می‌کند. (۱۵) در این رویکرد ادبی هرکس «لیبرال» نیست و آرمانی دارد، فاشیست است؛ پس باید مردم را از سرشت سیاه او ترساند. از این‌رو، تیرماه ۱۳۸۸ و هنگام اوج پروژه‌ی کودتای سبز، سایت شهرزاد نیوز (وابسته به سرویس اطلاعات و امنیت هلند) از ایرانیان خواست تا هشدارهای اورول را در رمان‌هایش علیه جوامع توتالیتر جدّی بگیرند، چون او با تصویر سرشتِ دولت‌های غیرلیبرال نشان می‌دهد «در این رژیم‌ها کسی را حق اعتراض نیست. هرکس قصد توطئه کند و علیه نظام بکوشد، به بند گرفتار خواهد آمد.» (۱۶)

جرج اورول در BBC

رمان‌های این نویسنده‌ی انگلیسی در سال‌های گذشته بارها توسط مترجمان سکولاری مانند ژیلا سازگار، صالح حسینی، غلامحسین سالمی، منصور اقتداری، علی پیرنیا، علی‌اصغر افرجی، مهنوش جواهری، مهدی بهره‌مند، پژمان کوشش، حوریا موسایی، اکبر تبریزی و گلرخ سعیدنیا به فارسی برگردانده شد. ناشرانی مانند انتشارات نیلوفر، نشر جامی، نشر حکایتی دیگر، نشر یاران، نشر یاد عارف، نشر فرهنگ ماهرخ و… از مبلّغان آثار اورول در ایران بوده‌اند. پس از سال ۱۳۸۴، این ناشران به‌نحوی هدفمند ۱۳ ترجمه‌ی مختلف را فقط از کتاب قلعه حیوانات (مزرعه حیوانات) روانه‌ی بازار کتاب کردند!! رُمانی که دیگر خیلی‌ها می‌دانند به سفارش سرویس جاسوسی MI6 در دنیا پخش می‌شود، (۱۷) اما هر بار نشریه‌ی کتاب هفته و خبرگزاری کتاب ایران (ارگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) انتشار کتاب‌های قلعه حیوانات و ۱۹۸۴ را در نقاط مختلف جهان با آب و تاب گزارش می‌کنند! (۱۸)

پی‌نوشت‌ها:

۱. Management of Public Diplomacy Relative to National Security: NSC-NSDD-77. FAS: The Federation of American Scientists:
http://www.fas.org/irp/offdocs/nsdd/nsdd-077.htm
2.Huntington, Samuel P. “One Soul at a Time: Pilitical Science and Political Reform”, the American Pilitical Science Review, Vol. 82, No. 1. Mar, 1988.

۳. مانیفست عملیات جاسوسی آکادمیک (موسوم به عملیات PSB) نخستین‌بار در گزارش محرمانه شورای برنامه‌ریزی روانی آمریکا با شناسه امنیتی PSBD 33/2 ارائه شد. چارلز برتون مارشال در ۱۸ می ۱۹۵۳ در یادداشتی محرمانه به والتر جی استسل گوشه‌هایی از آن را نقل کرده است. همچنین، نک: آلن، ریموند، به نقل از اسکات لوکاس. شورای برنامه‌ریزی روانی. بازبینی تاریخ بین‌الملل. جلد ۱۸/۲، م ۱۹۹۶.

۴. Saunders, Frances, The Cultural Cold War: The CIA and the World of Arts and Letters. London: The New Press, 2000, p 39.

۵. آلن، ریموند، به نقل از اسکات لوکاس. شورای برنامه‌ریزی روانی. بازبینی تاریخ بین‌الملل، جد ۱۸/۲، می ۱۹۹۶.

۶. Arendt, Hanna. Religion and Politics, in Essays inn Understanding: 1930-1945. Ed. By Jermon Kohn, Harcourt Brace & Company, 1994, Pp 368 – 390.
7. Marx, Karl. The Eighteenth Brumaire of Louis Napoleon. Moscow: Progress Publishers, 1937.

۸. این سند را بنیاد عبدالرحمن برومند در ۹ نوامبر ۲۰۰۸ منتشر کرده است. این بنیاد که فروردین ۱۳۸۰ توسط لادن برومند و رویا برومند تاسیس گشت، براساس اطلاعات رسمی خزانه‌داری دولت ایالات متحده، ۵۰% بودجه‌ی سالیانه آن از سازمان‌های خیریه‌ی خصوصی آمریکایی، ۳۴% از سازما‌های خیریه‌ی خصوصی اروپایی و ۱۶% بودجه‌اش از بنیاد اعانه ملی برای دموکراسی (سازمان پژوهشی CIA) تأمین می‌شود. بنیاد برومند از سال ۱۳۸۴ در قلب ترجمه متون کلاسیک و راهنماهای علمی کودتای مخملی، انتشار پژوهش‌هایی را در حوزه علوم انسانی و براندازی نرم آغاز کرد و در لابه‌لای آن به طرح دیدگاه‌های دولتمردان ایالات متحده درباره چگونگی کودتای ایدئولوژیک در جمهوری اسلامی پرداخت. سند حاضر یکی از از این متون است که به مناسبت «روز جهانی ضدفاشیسم» و سالروز «سقوط دیوار برلین» (۹ نوامبر) منتشر گشت. لادن برومند، تدوین‌گر این سند، از یک دهه پیش در جمع تحلیلگران رسمی سازمان جاسوسی سیا در بنیاد اعانه ملی برای دموکراسی جای دارد. برای رجوع به متن سند اصلی، نک:
-«مقدمه مترجم» در: آرنت، هانا. مسئولیت شخصی در دوران دیکتاتوری. ترجمه لادن برومند. واشنگتن. دی. سی: بنیاد عبدالرحمن برومند، ۲۰۰۸. صص ۳-۲ (بازیابی شده در ۳۰ تیر ۱۳۸۹) از:

http://www.iranrights.org/fa/library/document/514/personal-responsibility-under-dictatorship

۹. Ralph Murray. Progress Report on the Work of the IRD. Memorandum to Christopher Warner. March 21, 1950. Foreign 111/359/PR110/5, United Kingdom: Public record Office

۱۰. پیشین. جرج اورول یک جاسوس کار کشته هم به شمار می‌رفت و در عملیات شکار منتقدان ایدئولوژی لیبرالیسم فعال بود. او با تهیه یک لیست سیاه ۱۳۰ نفره از هنرمندان و نویسندگانی که آنان را «کمونیست مخفی» نامید، سبب اخراج و تبعید چهره‌های مشهوری مانند چارلی چاپلین از کشورشان شد.
11. درباره نظریه‌های انقلاب، بومی‌سازی آنان در ایران و بالاخص نظریه جورج اورول، نک: گنجی، اکبر. «جنبش سبز به کجا می‌خواهد برود؟» (تاملاتی پیرامون استراتژی‌ها و تاکتیک‌ها)، رادیو زمانه، ۸ دی ۱۳۸۸، از:

http://zamaaneh.com/idea/2009/12/post-html#fn3

۱۲. درباره دیدگاه‌های میلوان جیلاس، نک: سه دیدگاه درباره اصلاحات در شوروی، چین و یوگسلاوی. مصاحبه با میلوان جیلاس، آندره ساخارف، ولیو بینیان. ترجمه هرمز همایون‌پور. تهران: انتشارات آگاه، صص ۶۰ – ۵۹.
13. سایت کتاب نیوز به نقل از سایت مشهور آمازون فهرست ۱۰۰۱ کتابی که از سوی ۲۰ منتقد ادبی آمریکایی و اروپایی در سال ۲۰۰۹ برگزیده شد را در مطلبی با عنوان «۲۲۰ رمان از ۱۰۰۱ کتابی که قبل از مردن باید خواند!» برای نخستین‌بار به فارسی برگرداند. آثار معرفی‌شده در این لیست که اغلب از فیلتر امنیتی سازمان‌های جاسوسی لیبرال گذشته‌اند، در قالب یک کتاب راهنمای ۱۰۰۰ صفحه‌ای منتشر شده است. نک:

Peter Ackroyd, Peter Boxall (General Editor). 1001 Books You Must Read Before You Die: A Comprehensive Reference Source, Chronicling the History of the Novel, Preface, ISBN 1 – 84403-417-8

این راهنمای حجیم، ضمن معرفی هر یک از کتاب‌های انتخاب شده، اطلاعاتی درباره نویسنده کتاب و همچنین علت اهمیت آن به خواننده ارائه می‌دهد. ۲۲۰ جلد از این ۱۰۰۱ کتاب در ایران ترجمه شده است. پس از نظر مطلب کتاب نیوز، سایت‌هایی مانند جیره کتاب، تابناک، عصر ایران، خبر آن‌لاین و… به تبلیغ گسترده این کتاب‌ها به همراه معرفی ناشران و مترجمان ایرانی آنها پرداختند. در سایت آمازون مجموعه‌ای با عنوان «هزار و یک» وجود دارد که به معرفی «۱۰۰۱ آلبوم موسیقی که قبل از مرگ باید گوش کرد»، «۱۰۰۱ کتاب کودکی که قبل از بزرگ شدن باید خواند»، (۱۰۰۱ فیلم سینمایی که قبل از مرگ باید تماشا کرد»، «۱۰۰۱ نقاشی که قبل از مرگ باید نگاه کرد»، «۱۰۰۱ فیلم سینمایی که زندگی را تغییر دارد»، «۱۰۰۱ نوشیدنی که قبل از مرگ باید چشید» و… می‌پردازد. چنین پروژه تبلیغاتی‌ای، یک وجه دیگر از فرهنگ‌سازی و ذائقه‌سازی نظام لیبرال سرمایه‌داری برای شهروندان است که می‌کوشد تمام منابع تغذیه فکری، روحی و روانی مخاطبان را در سیطره‌ی مطلق خود درآورد.
14. اورول، جرج. به یاد کاتالونیا. ترجمه عزت‌الله فولادوند. تهران: انتشارات خوارزمی، خرداد ۱۳۶۱.
15. «پیشگفتار مترجم» در: به یاد کاتالونیا، صص ۲۸ – ۵.
16. سیف، اسد. «۱۹۸۴ جرج اورول، ناقوس هشدار توتالیتاریسم». سایت شهرزاد نیوز، ۳۱ تیر ۱۳۸۸، از:

http://www.shahrzadnews.org/index.php?page=2&articleId=1742

برخلاف رپرتاژ آگهی سایت شهرزاد نیوز (که هزینه‌های آن از محل اعتبار سالانه‌ی ۱۵ میلیون یورویی وزارت خارجه هلند تامین می‌شود)، دیدگاه‌های کتاب‌های جرج اورول به ضد جامعه‌ی آرمانی‌اش -یعنی انگلستان و آمریکا- بدل شد و اکنون حکومت‌های لیبرال سرمایه‌داری کار را از اعمال خشونت پنهان به اعمال خشونت عریان علیه شهروندان رسانده‌اند. نمونه‌ی این اعمال خشونت عریان دولتی را در ماجرای رویارویی ایالات متحده با جنبش اشغال وال‌استریت و کشتار هواداران آن می‌توان دید.

۱۷. Progress Report on the Work of the IRD. Memorandum to Christopher Warner. March 21, 1950. Foreign 111/359/PR110/5.

۱۸. برای نمونه، نک:
الف) «قلعه‌ی حیوانات به ترکی منتشر می‌شود». خبرگزاری کتاب ایران، ۲۷ اردیبهشت ۱۳۸۹، از:

http://www.ibna.ir/vdcb0sb0.rhb09piuur.html

ب) «هوای تازه جرج اورول برای سومین‌بار به ایران می‌آید». خبرگزاری کتاب ایران، ۱۴ فروردین ۱۳۸۹، از:

http://www.ibna.ir/vdch6mn-.23nmkdftt2.html

…

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …