اسناد مستند آلترناتیو درباره سید کاظم شریعتمداری

مستند تارکد | قسمت اول | آلترناتیو | سید کاظم شریعتمداری

«تارکد» یک مجموعه مستند ۱۰ قسمتی است که در هر قسمت به موضوعات مرتبط با پرونده‌های حساس دهه‌ی اول پس از انقلاب اسلامی می‌پردازد. سوژه‌های این مستند از سال ۵۷ تا ۶۷ را شامل می‌شود و بیشتر ناظر به پرونده‌هایی است که سویه‌های امنیتی داشته‌اند و محل ابهامات و بحث‌های زیادی بوده‌اند؛ از جریانات نخست‌وزیری گرفته تا پرونده‌های مربوط به سینما رکس، عباس امیرانتظام، آیت‌الله شریعتمداری و پرونده‌های پربحث دیگر.

وجه تمایز اصلی این مجموعه تمرکز دقیق بر اسناد است که در تولید این مستند پیدا شد و بسیاری از آن‌ها برای نخستین‌بار بازخوانی می‌شود. در این مجموعه سراغ اسنادی رفتند که از لانه جاسوسی سفارت آمریکا کشف شده است. این اسناد بسیار حیرت‌انگیز است و اطلاعات قابل تأملی در آن‌ها دیده می‌شود.

اولین قسمت از این مجموعه به ماجرای کودتای آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری می‌پردازد.

عوامل تولید این مستند عبارتند از:
مجری طرح و کارگردان: محمدصالح نیکنام، نویسنده و پژوهشگر: مجتبی نوروزپور و موشن گرافیک: احسان میرآبادی. این مستند در مرکز رسانه‌ای سپهر تهیه شده است.

توضیحات محمدصالح نیکنام کارگردان مستند «آلترناتیو» درباره این مستند:

این مستند در واقع قسمت اول از مجموعه مستند «تارکد» است که به سوژه اسناد مرتبط با آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری می‌پردازد. ما در این مستند در بازه زمانی ۴۲ تا ۵۸ روز روی فعالیت‌های آیت‌الله شریعتمداری تمرکز داشته‌ایم و روایت‌مان هم از زاویه‌ی اسناد یافت شده در لانه جاسوسی بوده است.

آقای شریعتمداری و کاراکتر مهمی در تاریخ بوده. بالاخره او مرجع تقلیدی بود که در مقابل نظام اسلامی قرار گرفت و به همین دلیل شخصیت قابل مطالعه‌ای است. این تفکر که قرائت متفاوتی از اسلام دارد، امروز هم نمایندگانی در جامعه‌ی ما دارد و خیلی‌ها چنین الگوهایی دارند. بازخوانی این کاراکتر از این منظر خیلی حائز اهمیت است.

از زاویه نگاه آمریکایی‌ها، آیت‌الله شریعتمداری از سال ۴۲ به‌طور کامل زیر ذره‌بین قرار داشته و به‌صورت مداوم گزارش‌هایی درباره او تهیه می‌شده است. با برخی اطرافیان او هم ارتباطاتی برقرار شده بود. آقای شریعتمداری تا جایی منافع سیاسی خود را از طریق ارتباط با رژیم پهلوی تأمین می‌کرد و ارتباطات گسترده‌ای با دربار داشت، اما از جایی به بعد که به انقلاب نزدیک می‌شویم، ایشان به‌صورت مستقیم با آمریکا ارتباط برقرار می‌کند.

در این زمینه هم بحث حمایت مالی مطرح بوده و هم بحث تأمین سلاح که همه‌ی این‌ها در گزارش‌های مستند درج شده، مشخص است که مذاکرات آن‌ها در چه سطحی بوده و چه اتفاقاتی رخ داده است.

آقای شریعتمداری نفوذ ویژه‌ای در منطقه‌ی آذربایجان داشت و چهره‌ی محبوبی بود. به‌دلیل آن‌که پایگاه طرفدارانی در آن منطقه داشت، از جایی به بعد تصمیم می‌گیرد با تکیه بر همین پایگاه، نهاد قدرتی را برای خود تشکیل دهد. به همین دلیل جمعیت خلق مسلمان را تشکیل می‌دهد که برای این حزب، به‌دنبال اسلحه هم بوده است. او این نیّت را داشت تا به نقطه‌ای برسد که در برابر حاکمیت بایستد و در این راستا جمعیتی را هم مسلح کرده بود.

در دو مقطع به‌صورت جزئی فعالیت‌هایی هم به‌صورت مسلحانه داشته اما در مقطعی که فیلم ما به آن پرداخته در تلاش برای آماده‌سازی مقدمات این حرکت‌ها بوده، او در تلاش برای فراهم آوردن زیرساخت‌ها بوده است و تنش‌های زیادی هم میان طرفداران او و طرفداران حضرت امام (ره) بود. مستند «آلترناتیو» مربوط به دوره‌ای است که آقای شریعتمداری هنوز به تقابل نظامی نرسیده بود.

آقای شریعتمداری در مقاطعی واقعاً ظاهری متفاوت از باطنش داشته، مثلاً در مقطعی او دیداری با ساواک داشته است که گزارش مشروح آن وجود دارد. در آن دیدار صراحتاً می‌گوید من پیرو امام خمینی و مخالف شاه نیستم اما مجبورم که ادای مخالفان حکومت را دربیاورم تا طرفداران امام خمینی نتوانند همه‌ی مردم را جذب خود کنند.

سال ۴۲ وقتی امام (ره) را دستگیر می‌کنند، شائبه‌ی اعدام ایشان هم مطرح می‌شود. در آن مقطع برخی از مراجع نامه‌ای می‌نویسند تا جلوی اعدام حضرت امام (ره) را بگیرند، که یکی از آن‌ها آیت‌الله شریعتمداری است. این مدارک موجود است اما در همان مقطع اسنادی وجود دارد که او در مقابل شاگردانش از حضرت امام (ره) بد می‌گفت. سند جالب دیگری که در مستند هم به آن اشاره کرده‌ایم، مربوط به ماجراهای بعد از تبعید امام (ره) می‌شود. آن زمان برخی مراجع تصمیم به اعتراض می‌گیرند، اما آقای شریعتمداری با ساواک تماس می‌گیرد و از آن‌ها می‌خواهد خانه‌اش را محاصره کنند، تا مردم سراغ او نروند که مجبور شود در دفاع از امام (ره) حرکتی انجام دهد!‌ این فضاهای ظاهرسازانه را او در کارنامه‌اش داشته است.

در این میان، مهم‌ترین نکته اصل اسنادی بود که با آن‌ها مواجه شدیم. حدس نمی‌زدیم تا این اندازه اسناد با این جزئیات درباره آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری وجود داشته باشد و واقعاً شوکه شدیم.

وقتی به آرشیوهای آن زمان مراجعه می‌کنید، می‌بینید به‌طرز ویژه‌ای فعالیت‌های آیت‌الله شریعتمداری در آن مقطع بازتاب جهانی داشته است. بر اساس اسناد لانه جاسوسی برخی از کشورهای غربی به‌دنبال تبدیل این چهره به‌عنوان آلترناتیو رهبری هم بودند. رسانه‌های خارجی خیلی به این کاراکتر توجه داشته‌اند. در مقطعی به اندازه‌ی حضرت امام (ره) به آقای شریعتمداری هم پرداخته می‌شد و مواجهه با این اسناد برای خود من جالب بود. به‌ویژه که در این سال‌ها کمتر درباره این کاراکتر صحبت کرده بودیم.

در سال‌های اخیر توجه رسانه‌هایی مانند من‌وتو و بی‌بی‌سی به‌صورت ویژه‌تر سراغ کاراکتر آقای شریعتمداری رفته‌اند که شاید یکی از دلایلش حضور فرزند او در این رسانه‌هاست. فرزند آقای شریعتمداری امروز یکی از کارشناسان معروف ضد نظام است. شاید به همین دلیل آن‌ها همچنان در تلاش هستند از او قهرمان بسازند.

اسناد نشان می‌دهد آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری از سال‌های قبل از انقلاب، مشغول فعالیت علیه حضرت امام (ره) بوده است و به همین دلیل برای‌مان جذاب شد که سراغ این سوژه برویم.

«لینک‌های دانلود و تماشای مستند آلترناتیو»
پیام‌رسان ایتا: https://eitaa.com/jscenter/17837
پیام‌رسان تلگرام: https://t.me/jscenter/18454

««تصاویر اسناد»»

نامه «دونالد سی پکویین» رئیس ایستگاه سیا در تهران به مرکز درباره‌ی سید کاظم شریعتمداری؛ اسناد ترجمه شده، جلد ۶، صفحه ۲۶۹.

تماس سید کاظم شریعتمداری با ساواک قم در روز ۱۵ خرداد ۴۲.

نامه سید کاظم شریعتمداری به طرفدارانش برای پرهیز از شرکت در اعتراضات ۱۵ خرداد.

سند رشوه پپسی به سید کاظم شریعتمداری؛ اسناد انگلیسی لانه جاسوسی، جلد ۲-۱۲، صفحه ۳۹، بند ۷.

بیوگرافی سید کاظم شریعتمداری و ادعای ارتباط او با ساواک و ناراحتی از برجسته بودن امام خمینی؛ اسناد انگلیسی لانه جاسوسی، جلد ۵۵، ص ۳۳، بند۱.
اسناد ترجمه شده، جلد ۶، صفحه ۲۷۱.

گفت‌وگوی سید کاظم شریعتمداری با ساواک

سید کاظم شریعتمداری خطاب به آیت الله خمینی: ساکت شو! – اسناد انگلیسی لانه جاسوسی، جلد ۲-۱۲، ص ۲۱.
اسناد ترجمه شده، جلد ۱، صفحه ۷۶۹.

از اولین دیدارهای نماینده سید کاظم شریعتمداری با آمریکایی‌ها برای جلب حمایت از او چند روز پیش از پیروزی انقلاب، اسناد انگلیسی لانه جاسوسی، جلد ۲۷، ص ۵۴، بند ۱.
اسناد ترجمه شده، جلد ۳، صفحه ۳۶۵.

ترس از جان و سکوت سید کاظم شریعتمداری، اسناد انگلیسی لانه جاسوسی، جلد ۷، ص ۲۵۲، بند ۵.
اسناد ترجمه شده، جلد ۱، صفحه ۳۱۲.

شکایت سید کاظم شریعتمداری به آمریکایی‌ها بابت نرسیدن اطلاعات موثق به او، اسناد انگلیسی لانه جاسوسی، ج ۵۵، ص ۳۱، بند دوم.
اسناد ترجمه شده، جلد ۶، صفحه ۲۷۰.