تعنیت يا روزه در دین یهود

روزه در دین یهود به زبان عبری تَعَنیت (ta’anit به‌معنای رنج دادنِ جان) نامیده می‌شود، که وجه تسمیه‌ی آن خودداری از خوردن و آشامیدن طیّ روز است. علمای یهود هدف تعنیت را نزدیکی به خدا می‌دانند.

در بیان فلسفه روزه گفته می‌شود که روزه مانند اکثر احکام و مقرّرات دینی، کارکردی مانند ایجاد یک زمینه‌ی تیره و تاریک برای درک بهتر روشنائی‌ها دارد. به‌عبارت دیگر، روزه و بسیاری از دستورهای محدودکننده‌ی دینی (همچون حلال و حرام‌ها) در یهودیت‌، با ایجاد یک یا چند نوع محدودیت در فعالیت‌های جاری زندگی، زمینه‌ای به‌ظاهر تیره می‌سازند که در قالب آن، ارزش‌های زندگی جهان بهتر قابل درک و فهم خواهند بود.

نخستین روزه را در آیین یهود، حضرت موسی (ع) گرفت؛ آنجا که در کوه طور چهل شبانه‌روز بدون آب و خوراک با یهوه (خدای بنی‌اسرائیل) خلوت کرد و ده‌فرمان را دریافت نمود.

از لحاظ شرعی، روزه یعنی: «شخص یهودی از طلوع فجر تا غروب آفتاب از خوردن، آشامیدن، رفتارهای غیرشرعی، صحبت درباره‌ی مسائل دنیایی و آمیزش جنسی خودداری کند.» البته چنان‌که خواهد آمد در دو روزه‌ی واجب (یوم کیپور و نهم ماه آو) شخص یهودی تنها مجاز به خوردن و نوشیدن نیست و سایر مسائل آزاد است.

روزه در آیین یهود در دو قالب واجب و اختیاری برگزار می‌شود.

روزه‌های واجب

با توجه به هدفی که هر روزه دنبال می‌کند (البته گاهی یک روزه بیش از یک هدف را دنبال می‌کند)، روزه‌های واجب در یهودیت را می‏‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

۱- روزه با هدف توبه و طلب بخشش

اولین و معروف‌ترین روزه یهودیان، روزه یوم کیپور نام دارد. این روزه با هدف بخشش گناهان (میان انسان و خداوند) انجام می‌شود و تنها روزه‌ای است که دستور مستقیمی در تورات درباره‌ی آن صادر شده است.

بیشتر بدانیم: دهم تیشری یا یوم کیپور

۲- روزه با هدف یادآوری یک مناسبت و یا سوگواری

این دسته از روزه‌های واجب، چهار روزه هستند که پس از ویرانی معبد بیت‌المقدس از طرف علمای یهود و به نشانه‌ی سوگواری برای این واقعه بر یهودیان واجب شدند. این روزه‌ها عبارتند از: روزه گدلیا (روز سوم ماه تیشری به‌مناسبت کشته شدن گدلیا بن احیقام و سقوط حکومت یهودیان)، دهم طوت، هفدهم تموز و نهم آو.

بیشتر بدانیم:
تعنیت ۱۰ طوت
تعنیت ١٧ تموز و ٩ آو

۳- روزه با هدف تلاش برای تحقق یک آرزو یا استجابت حاجت

سومین شکل روزه، روزه استر است که به‌منظور طلب حاجت و استجابت دعا صورت می‌گیرد. خلاصه‌ی اسطوره‌ی مربوط به این روزه (که به‌طور مفصل در «کتاب استر» از مجموعه‌کتب عهد عتیق ذکر شده است) از این قرار است که: دختری یهودی به‌نام هَدَسّه یا اِستِر [ایشتار؟] با کمک عموزاده‌اش مُردِخای [مَردوک؟] به دربار ایران راه یافت و ملکه‌ی دربار خشایارشا شد. او طیّ ماجرایی که در ضمن مقالات مربوط به جشن پوریم شرح داده‌ایم، موفق شد مجوّز کشتار دسته‌جمعی ایرانیان مخالف با فتنه‌انگیزی یهود را با عشوه‌گری از خشایارشا بگیرد. استر برای این‌که نقشه‌ی این جنایت علیه ایرانیان موفقیت‌آمیز باشد، از یهودیان ایران خواسته بود که سه روز روزه بگیرند. پس از این واقعه، روزه استر به یادبود این واقعه بر یهودیان واجب گشت.

روزه‌های مستحب

۱- روزه آدینه پسح:‌ این روزه مختص پسران و مردان اول‌زاد خانواده است که به یادبود ضربت خداوند به اول‌زادهای مصریان در آستانه‌ی خروج بنی‌اسرائیل از مصر و مصونیت عبرانیان از این ضربت صورت می‌گیرد.
2- در ایام خاص از سال به‌ویژه ماه الول، روزهای دوشنبه و پنجشنبه روزه گرفته می‌شود.

بیشتر بدانیم: ماه الول در تقویم عبری

۳- روزهای آدینه ماه نو عبری (روز قبل از حلول ماه قمری).
4- عروس و داماد در روز عروسی یا روز قبل از آن به‌مناسبت شروع زندگی جدید و به‌منظور توبه از گناهان گذشته در صورت امکان روزه می‌گیرند.
5- کسی که خواب آشفته‌ای دیده است و آن را نشان بدی می‌داند، روز بعد به‌خاطر کفاره‌ی گناهان و رفع مصیبت روزه می‌گیرد.
6- برخی رسم دارند که در سالروز درگذشت والدین خود یا سالروز درگذشت علمای عالی‌رتبه دینی روزه بگیرند.
7- در مواقع خاصی مانند احتمال وقوع بلایای طبیعی یا بروز خشکسالی و نظایر آن، بنا به حکم مرجع دینی، روزه‌داری جمعی بر یهودیان منطقه‌ای خاص مقرر می‌شود.

آداب روزه و شرایط آن

در شریعت یهود، کلیه‌ی واجبات دینی برای دختران از سن ۱۲ سالگی و برای پسران از ۱۳ سالگی شروع شده و اجباری است. لذا روزه نیز مشمول این حکم است.

تمام روزه‌های مورد بحث، أعم از واجب و مستحب، غیر از دو مورد یوم کیپور و روزه نهم آو (که ۲۵ ساعته و از غروب تا غروب هستند)، همگی از ماقبل سپیده صبح تا تاریکی کامل هوا برگزار می‌شوند (هرچند که رسم است پس از خوابیدن شب قبل، چیزی خورده نشود).

ضمناً غیر از دو روزه‌ی یاد شده که استثناء هستند و علاوه بر خوردن و آشامیدن، استحمام و استفاده از عطریات و لذات جسمانی دیگر ممنوع است، در سایر روزه‌ها تقریباً غیر از خوردن و آشامیدن، هیچ‌گونه محدودیت دیگری اعمال نمی‌شود.

غیر از روزه بزرگ یوم کیپور که تأکید ویژه‌ای بر انجام آن صورت می‌گیرد، در همه‌ی روزه‌ها، بیماران و افراد ضعیف و زنان باردار یا شیرده از روزه‌ها معاف هستند.

هم‌چنین، در ایام عید و روزهای شنبه و روزهای اول ماه نو عبری، گرفتن روزه ممنوع است.

مراسم تعنیت از زمان معبد دوم تاکنون تغییراتی کرده است. در گذشته، همراه با روزه‌داری، بعضی از اعمال دیگر مانند بیرون آوردن تورات از جایگاه مخصوص بدون پوشش اصلی، زیارت قبور، نواختن شوفار، خوابیدن روی زمین، خودداری از صحبت کردن و شنیدن موسیقی مرسوم بود، اما امروزه، مراسم تعنیت با خواندن قسمت‌های اضافی در تفیلا (نماز) و خواندن تورات و مزامیر مخصوص اجرا می‌شود.

در گذشته تعنیت‌های سه‌روزه یا بیشتر نیز معمول بوده‌اند. البته در کتب انبیاء به نوعی از روزه برمی‌خوریم که به پرهیز از گوشت و مسکرات و استفاده از عطریات محدود می‌شده است، (کتاب دانیال، ۱ : ۸) و (کتاب دوم سموئیل، ۱۲ : ۱۶-۲۰).

««« پایان »»»

آشنایی با رنگ‌های به‌کار رفته در مقاله‌ی فوق:

رنگ آبی برای تأکید بر کلمات کلیدی است.
رنگ قهوه‌ای برای نقل‌قول استفاده می‌شود.
رنگ بنفش در تیترهای اصلی استفاده می‌شود.
رنگ قرمز برای لینک‌دادن استفاده می‌شود.

…..

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …