احکام ۶۱۳ گانه تورات

احکام ۶۱۳ گانه / The 613 Commandments / The 613 Mitzvot

مقدمه‌
بر طبق سنّت حاخامی، تورات حاوی ۶۱۳ فرمان (اعم از اوامر و نواهی) است‌. یک‌ معلم‌ فلسطینی به‌نام ربی سیملای (R. Simlai) چنین می‌گوید:

«۶۱۳ فرمان در کوه سینا بر موسی وحی‌ شد: ۳۶۵ فرمان، برابر با تعداد روزهای سال شمسی، راجع به نواهی‌اند و ۲۴۸‌ فرمان، برابر با تعداد‌ اعضای‌ بدن انسان، راجع به اوامر» (Mak. 23b).

به‌کار بردن عدد ۶۱۳ برای تعداد این احکام، که ظاهراً مبتنی بر یک سنّت باستانی است، در مکتب ربی عقیوا (۵۰-۱۳۵م) مطرح شد و در دوره‌ی تنّائیم در گفته‌های برخی دانشمندان به‌کار رفت.

در بسیاری از مکتوبات یهودی این احکام را یکایک برشمرده‌اند، اما بیشترْ براساس یکی از چهار فهرست زیر آن‌ها را احصا کرده‌اند:

۱. در فهرست‌های نخستین، این‌ احکام‌ را صرفاً به دو دسته‌ی اوامر و نواهی تقسیم کرده‌اند، بدون این‌که توجه چندانی به طبقه‌بندی درونی داشته باشند.

۲. تقسیم سه‌گانه‌ی احکام به اوامر، نواهی و پاراشیوت (Parashiyyot)؛ بخش سوم شامل احکامی است‌ که‌ راجع به اجتماع‌اند و نه افراد، مانند اختصاص‌دادن شهرها به کاهنان، و بنای معبد. این تقسیم‌بندی را نخست ربی شیمعون قایرا در هَلاخوت گِدولوت به‌کار برد و سپس در بسیاری از فهرست‌های دوره‌ی گائونیم آن را مطرح کردند.

۳. طبقه‌بندی احکام زیر عناوین ده‌گانه‌ی ده فرمان. این تقسیم دست‌کم چندین‌بار در میدراش به‌کار رفته است و بسیاری از عالمان یهودی در آثارشان آن را مطرح کرده‌اند.

۴. طبقه‌بندی مستقل و منطقی دو فهرست از واجبات و محرمات. این‌ شیوه‌‌ی ابن میمون و پیروان مکتب اوست.

افزون بر این تقسیم‌بندی‌ها، بیانات دیگری نیز درباره‌ی ۶۱۳ حکم تورات هست که جای ذکرشان در اینجا نیست.

یکی از مشکلات اساسی‌ای که همیشه بر سر راه فهرست‌کنندگان این احکام قرار داشته، این بوده است که کدام‌یک از احکام تورات را باید در زمره‌ی این ۶۱۳ حکم (میصوا) گنجانید و کدام‌یک داخل این فهرست قرار نمی‌گیرند (بلکه در ذیلِ یکی از آن احکام اصلی جای دارند). هر شمارشی که در این‌باره صورت گرفته، با انتقاداتی مواجه شده است.

با این همه، شیوه‌ی شمارشی که موسی بن میمون، فقیه و فیلسوف یهودی (۱۱۳۵-۱۲۰۴)، در کتاب سِفِر همیصووت (Sefer ha-Mitzvot) به‌کار برده پذیرش عام یافته است. وی در ابتدا چهارده ملاک برای تمییز احکام اصلی بیان و بر پایه‌ی آن‌ها ۶۱۳ حکم تورات را استخراج می‌کند. *

* Cf. A.H.R., “Commandments, the 613”, Encyclopaedia Judaica v. 5. pp. 760-83.

در این نوشته، فهرست احکام ۶۱۳ گانه بنابر شمارش ابن میمون نقل شده است. یادآوری این نکته لازم است که ارجاعات این احکام به‌ کتاب‌ مقدس‌ براساس تفسیر حاخامی آیات کتاب‌ مقدس‌ صورت‌ گرفته است و ممکن است در برخی موارد به‌صراحت از آیه‌ی نقل شده چنین حکمی برنیاید.

نکته‌ی دیگر شایان توجه این‌‌که‌ بسیاری‌ از احکام تورات وابسته به سرزمین اسرائیل (ارص ییسرائل)‌ یا‌ مربوط به معبد بِت هَمیقداش (بیت‌المقدس) است. از این‌رو، پس از ویرانی معبد و شروع دوران آوارگی، بسیاری از این‌ احکام‌ یا‌ قابل اجرا نیستند و یا شکل اجرای آن‌ها – بر طبق‌ احکام تلمودی – تغییر یافته است.

این متن از دایرةالمعارف جودائیکا (Encyclopaedia Judaica) برگزیده شده است. این دایرةالمعارف یک اثر یهودی است و ارجاعات آن به تورات بر اساس کتاب مقدس یهودی (تَنَخ) است. در تَنَخ گاه شماره‌ی آیات و باب‌ها با شماره‌های کتاب مقدس فارسیِ معیار ما، که ترجمه‌ی مسیحیان است، ناهمخوان است. با این همه، گرچه استناد به «تَنَخ» دقیق‌تر است، از آن‌جا که رجوع به نسخه‌ی فارسی مورد استناد ما برای خوانندگان محترم فارسی‌زبان آسان‌تر است، ارجاعات مطابق این نسخه اصلاح شده و ارجاعات اصلی برای حفظ امانت در کروشه [ ] آمده است.

الف) واجبات (اوامر، بایدها)

خدا

هر یهودی باید [۱] به وجود خدا معتقد باشد و [۲] یگانگی او را تصدیق کند؛ [۳] او را دوست بدارد، [۴] از او بترسد و [۵] او را بپرستد. همچنین باید [۶] به او وفادار باشد (با همراهی خردمندان و پیروی از ایشان)، و [۷] فقط [در شرایط خاص] به نام او سوگند بخورد. انسان باید [۸] خدا را اطاعت کند و [۹] نام او را تقدیس نماید.

تورات

هر یهودی باید [۱۰] هر صبح و شام، شِمَع (Shema) [=«بشنو» ای اسرائیل؛ یکی از دعاهای اصلی یهودی، شامل آیاتی از تورات] را ذکر کند و [۱۱] تورات را بخواند و به دیگران بیاموزد. وی باید تفیلین (Tefillin) [= پیشانی‌بند و بازوبند حاوی آیاتی از تورات] بر [۱۲] سر و [۱۳] دست خود ببندد. او باید [۱۴] برای [گوشه‌های] لباس‌های خود صیصیت (طلیت Zeizeit/ Talith/ Tsitsit) [= بندهایی که به حالت خاص بر اساس حروف ابجد به شماره‌ی نام خداوند گره خورده‌اند] درست کند و [۱۵] بر چهارچوب در خانه یک مزوزا (Mezuzah) [= متنِ پوستی دست‌نوشته شامل آیاتی از تورات] نصب کند. قوم باید [۱۶] هر هفت‌سال یک‌بار جمع شوند تا قرائت تورات را بشنوند و [۱۷] پادشاه باید یک نسخه‌ی اضافی از تورات برای خود بنویسد. [۱۸] هر یهودی باید یک طومار تورات داشته باشد. او باید [۱۹] بعد از صَرف غذا خدا را شکر گوید.

معبد و کاهنان

یهودیان باید [۲۰] معبد را بسازند و [۲۱] آن‌را محترم بدارند. این [مقام] باید [۲۲] همواره حفظ شود و [۲۳] لاویان [مردان نسل لاوی، یکی از فرزندان یعقوب] باید در آن به انجام وظیفه‌ی خاص خود بپردازند. کاهنان [مردان نسل هارون] پیش از ورود به معبد یا شرکت در مراسم عبادی آن [۲۴] باید دستان و پاهای خود را بشویند؛ ایشان همچنین باید [۲۵] چراغ‌دانِ مخصوص [مِنورا] را هر روز [از شامگاه تا بامداد] روشن کنند. کاهنان باید [۲۶] قوم اسرائیل را برکت دهند و [۲۷] کُندر و نان مقدس بر روی میز [خوان عبادتگاه] بگذارند. آنان باید دوبار در روز [۲۸] بر مذبح طلایی بخور بسوزانند. آتش باید [۲۹] پیوسته بر مذبح افروخته باشد و خاکسترها باید [۳۰] هر روز برداشته شود. تمام افرادی که شرعاً ناپاک‌اند، باید [۳۱] بیرون از معبد باشند. قوم اسرائیل [۳۲] باید کاهنان خود را احترام کنند، و کاهنان باید [۳۳] لباس ویژه‌ی کاهنی بپوشند. کاهنان باید [۳۴] خیمه‌ی عبادت را بر دوش خود ببرند و روغن مسح مقدس [۳۵] باید به شیوه و دستور خاص آن تهیه شود. گروه‌های کاهنان باید [۳۶] به ترتیب [در معبد] خدمت کنند. کاهنان به احترام برخی مُردگان که از خویشان نزدیک ایشان‌اند، می‌توانند [۳۷] [با دست‌زدن به مُرده] خود را شرعاً نجس سازند. کاهن اعظم [۳۸] باید فقط با باکره ازدواج کند.

قربانی‌ها

[۳۹] قربانی همیشگی (تامید tamid) باید دوبار در روز تقدیم شود. [۴۰] کاهن اعظم باید دوبار در روز قربانی آردی تقدیم کند. یک قربانی اضافی (موساف musaf) [41] در هر روز شَبّات [سَبَّت، شنبه]، [۴۲] در اول هر ماه، و [۴۳] در هر هفت روز عید پِسَح (Passover) باید تقدیم شود. در روز دوم عید پسح [۴۴] یک قربانی آردی (هدیه آردی) از نوبر محصولِ جو باید بیاورند. در عید هفته‌ها (شاوُوعوت Shavuot ) [45] یک قربانی اضافی و [۴۶] دو قرص نان به‌عنوان هدیه‌ی تکان‌دادنی [هدیه‌ای از اولین برداشت محصول گندم] باید تقدیم شود. قربانی اضافی در [۴۷] رُوش‌هَشانا (Rosh Ha-Shanah) [روز اول سال] و [۴۸] در روز کفاره (یوم کیپور)، به‌هنگام ادای [۴۹] عَووُدا (Avodah) [مراسم ویژه‌ی روز کفاره]، نیز باید پیشکش شود. در هر روز از عیدِ [۵۰] سایه‌بان‌ها (سوکوت Sukkot) و نیز [۵۱] در روز هشتم آن (جشنِ شیمنی عَصِرِت) یک هدیه‌ی اضافی باید آورده شود.

هر مرد یهودی باید [۵۲] سه‌مرتبه در سال در معبد [بیت‌المقدس] حاضر شود و [۵۳] سه عید (پسح، شاعووت و سوکوت) را نگاه دارد. [۵۴] وی باید در عیدها شادی کند.

در چهاردهم ماه اول (نیسان Nisan) باید [۵۵] برّه‌ی عید پسح را ذبح کنند و [۵۶] گوشت بریان‌شده‌ی آن‌را در شب پانزدهم بخورند. آنان که از نظر شرعی در ماه اول ناپاک‌اند، باید برّه‌ی عید پسح را [۵۷] در چهاردهم ماه دوم (ایار Iyyar) ذبح کنند و آن‌را با [۵۸] نان فطیر (مَصّا Matzah) و سبزی‌های تلخ (مارُور) بخورند.

[۵۹] در هنگام قربانی‌کردن در عیدها و نیز در روزهای محنت و رنج، کُرناها (شوفار) باید نواخته شوند. گاو و گوسفندی که برای قربانی آورده می‌شود باید [۶۰] دست‌ِکم هشت‌روزه و [۶۱] بی‌عیب باشد. تمام قربانی‌ها باید [۶۲] نمک‌سود شوند. حکم (فریضه = میصوا Mitzvah) است که آیین [۶۳] قربانی سوختنی، [۶۴] قربانی گناه، [۶۵] قربانی جرم، [۶۶] قربانی سلامتی و [۶۷] قربانی آردی انجام شود. اگر سَنْهِدْرين (Sanhedrin) [محکمه و مجمع ۷۱ نفره‌ی بزرگان یهود، عالی‌ترین انجمن دینی یهود] در حکم خطا کند، اعضای آن [۶۸] باید قربانی گناه تقدیم کنند. این قربانی را باید [۶۹] فردی نیز تقدیم کند که سهواً مرتکب یکی از نواهی مستوجبِ انقطاع (کارِت Karet) [مرگ زودرس و نابهنگام] شده است (یعنی کسی که اگر عمداً مرتکب شده بود، متحمل انقطاع می‌شد). اگر تردید باشد که کسی یکی از این نواهی را انجام داده است، وی باید [۷۰] یک قربانی جرم «مردد» تقدیم کند.

برای [۷۱] سرقت یا سوگند دروغ یا دیگر گناهانی که چنین ماهیتی دارند، باید یک قربانی گناه تقدیم شود. در مواقع خاص، [۷۲] شخص می‌تواند قربانی گناه را به‌قدر استطاعت خود تقدیم کند. انسان باید [۷۳] در محضر خدا به گناهانش اعتراف کرده، توبه کند.

[۷۴] مرد یا [۷۵] زنی که تَرَشُّح [با شرایط ویژه] از بدنش [آلت تناسلی‌اش] خارج می‌شود باید یک قربانی تقدیم کند. همچنین زن باید [۷۶] پس از زایمان یک قربانی تقدیم کند. فرد مبتلا به بَرص [۷۷] پس از پاک‌شدن باید یک قربانی تقدیم کند. انسان باید [۷۸] ده‌یکِ گاو و گوسفند خود را به‌عنوان قربانی تقدیم کند. [۷۹] نخست‌زاده‌ی حیوانِ طاهر (حلال‌گوشت) مقدّس است و باید قربانی شود. نخست‌زاده‌ی آدمی باید [۸۰] فدیه داده شود. نخست‌زاده‌ی الاغ باید [۸۱] فدیه داده شود و [۸۲] اِلا گردن زده شود.

حیواناتی را که به هدیه اختصاص می‌یابند [۸۳] باید بی‌درنگ به اورشلیم آورد و [۸۴] باید فقط در معبد قربانی شوند. هدایای بیرون از سرزمین اسرائیل نیز [۸۵] باید به معبد آورده شوند. حیوانات تقدیس شده‌ای [۸۶] که معیوب شده‌اند باید فدیه داده شوند. حیوانِ جانشینِ چهارپای اختصاص‌یافته برای هدیه، [۸۷] مقدس است.

کاهنان باید [۸۸] باقی‌مانده‌ی هدیه‌ی آردی [۸۹] و گوشت قربانی گناه و جرم را بخورند، ولی گوشت تقدیس‌شده‌ای که [۹۰] شرعاً نجس شده و یا [۹۱] گوشتی که در زمان مقرّر خورده نشده است، باید سوزانده شود.

نذرها

یک نذیره (Nazirite) [فردی که برای مدتی خود را در پرهیز اعلام می‌کند] باید [۹۲] در طی دوره‌ی نذر، موهای خود را بلند دارد. آن‌گاه که این دوره به پایان رسید، وی باید [۹۳] موهایش را کوتاه کرده، قربانی‌اش را تقدیم کند. آدمی باید [۹۴] به نذرها و سوگندهایش که یک قاضی [شرع] [۹۵] فقط براساس شریعت می‌تواند آن را مُلغا کند، وفادار باشد.

طهارت شرعی

هر کس [۹۶] مُردار حیوان یا [۹۷] یکی از هشت نوع خزنده را لمس کند، شرعاً نجس می‌شود. غذا اگر با [۹۸] چیزی که شرعاً نجس است برخورد کند، نجس می‌شود. [۹۹] زنان حایض و [۱۰۰] زنان در دورانِ پس از زایمان، شرعاً ناپاک‌اند. [۱۰۱] مبروص (مبتلا به بَرَص)، [۱۰۲] جامه‌ی مبروص، و [۱۰۳] خانه‌ی مبروص، همه شرعاً نجس‌اند. مردی که [۱۰۴] تَرَشُّح جاری، مثل [۱۰۵] منی، دارد نجس است، و زنی که [۱۰۶] به ترشح جاری مبتلاست نیز شرعاً ناپاک است. [۱۰۷] جنازه‌ی انسان شرعاً نجس است. آب تطهیر (مِی‌نیدا؛ Mei niddah) [حاوی خاکستر ویژه] [۱۰۸] شخص نجس را [که با مُرده تماس داشته] پاک می‌کند، اما شخص پاک را [تحت شرایطی] شرعاً ناپاک می‌کند. حکم (میصوا) این است که فردِ ناپاک [۱۰۹] با غسلِ شرعی شرعاً پاک می‌شود. شخص مبروص برای پاک شدن از بَرَص (نوعی بیماری پوستی، لک‌وپیس) [۱۱۰] باید از روش مشخصی پیروی کند و نیز [۱۱۱] تمام موی خود را بتراشد. مبروص تا زمانی‌که پاک نشده است، [۱۱۲] باید سربرهنه و آشفته‌پوش باشد تا به‌سادگی از دیگران متمایز شود.

خاکسترِ [۱۱۳] گاو سرخ باید برای تطهیر شرعی به‌کار رود.

موقوفات معبد

اگر کسی [به‌موجب نذر] [۱۱۴] تعهد کند که قیمت خود را [بر اساس ارزش تعیین‌شده در تورات] وقف معبد کند، باید این کار را انجام دهد. اگر کسی [۱۱۵] حیوان نجس، [۱۱۶] خانه، یا [۱۱۷] مزرعه‌ای را وقف معبد کند، باید قیمتی را که کاهن بر آن‌ها می‌گذارد بپردازد. اگر کسی ناآگاهانه از اموال معبد بهره برد [۱۱۸] باید خسارت را به‌طور کامل جبران کند و یک پنجم نیز [اضافه] بپردازد.

میوه‌ی [۱۱۹] سالِ چهارمِ کاشتِ درختانْ، مقدس است و فقط می‌توان آن را در اورشلیم خورد. هنگامی‌که حاصل زمین خود را درو می‌کنید [۱۲۰] گوشه‌های مزرعه، [۱۲۱] خوشه‌های به‌جامانده، [۱۲۲] بافه‌های فراموش شده، [۱۲۳] دانه‌های ریخته‌شده‌ی تاکستان و [۱۲۴] خوشه‌های به‌جامانده‌ی انگورها را برای فقیران بگذارید.

نوبرِ میوه‌ها باید [۱۲۵] جدا شده، به معبد آورده شوند، و نیز شما باید [۱۲۶] بهترین هدایای مخصوص (ترُوما terumah) را جدا کرده، به کاهنان دهید. [۱۲۷] یک‌دهم محصول خود را به لاویان بدهید و [۱۲۸] یک‌دهم دیگر را جدا کنید، که فقط باید در اورشلیم خورده شود. لاویان [۱۲۹] باید یک‌دهم از سهمِ یک‌دهمِ خود را به کاهنان بدهند.

در سال سوم و ششم دوره‌ی هفت‌ساله، [۱۳۰] یک‌دهم محصول را در عوضِ یک‌دهمِ دوم برای فقیران جدا کنید. [۱۳۱] در هنگام جداسازی یک‌دهم‌ها و [۱۳۲] هنگام آوردن نوبر میوه‌ها به معبد جملاتی باید گفته شود. سهم نخست [۱۳۳] خمیر باید به کاهن داده شود.

سال هفتم

هرچه در سالِ هفتم (شمیطا Shemittah) بِرویَد [۱۳۴] بدون مالک و در اختیار همه است؛ مزرعه [۱۳۵] باید در حال آیش باشد و نباید زمین را بکارید. [۱۳۶] سال یووِل (Jubilee؛ سال پنجاهم) را تقدیس کنید و در روز کفاره در آن سال [۱۳۷] کُرنا (شوفار Shofar) را به صدا در آورید و تمام بردگان عبرانی را آزاد کنید. در سال پنجاهم [۱۳۸] همه‌ی زمین‌ها به مالکانِ پیشین بازگردانده می‌شود و عموماً، در یک شهرِ حصاردار [۱۳۹] اگر کسی خانه‌ای را بفروشد تا یک سالِ تمام بعد از فروختن آن حق انفکاک [و بازپس‌گیری] آن‌را خواهد داشت.

از آغاز ورود به سرزمین اسرائیل، سال‌های یووِل باید [۱۴۰] سال‌به‌سال و هفت‌سال به هفت‌سال شمرده و اعلام شود.

در سال هفتم [۱۴۱] تمام قرض‌ها منفک می‌شوند، اما [۱۴۲] قرضی را که به غریب [غیریهودی] داده شده می‌توان مطالبه کرد.

حیوانات حلال‌گوشت

اگر حیوانی را ذبح کردید [۱۴۳] سهم کاهن را بدهید و نیز [۱۴۴] اولین چینِ پشمِ گوسفند را به او بدهید. اگر کسی حِرِم (وقف ویژه) انجام دهد، [۱۴۵] باید بین آنچه متعلق به معبد است (یعنی آن‌گاه که نام خدا در سوگند ذکر شود) و آنچه به کاهنان می‌رسد فرق بگذارد.

چهارپایان و طیور برای این‌که قابل خوردن باشند باید [۱۴۶] براساس شریعت ذبح شوند واگر این حیواناتْ اهلی نباشند [۱۴۷] پس از کشتن باید خونشان [بر زمین ریخته شود و] زمین را بپوشاند.

پرنده‌ی مادر را [۱۴۸] آن‌گاه که در لانه [بر تخم یا بر جوجه‌ها] نشسته است رها کنید. [۱۴۹] چهارپایان، [۱۵۰] طیور، [۱۵۱] ملخ، و [۱۵۲] ماهی را بررسی کنید تا بفهمید که آیا خوردن آن‌ها مجاز است یا خیر.

سنهدرین باید [۱۵۳] روز اول هر ماه را تقدیس کند و سال‌ها و فصل‌ها را محاسبه کند.

عیدها

[۱۵۴] در روز شَبّات [شنبه] استراحت کرده، [۱۵۵] این روز را در آغاز و پایانش تقدیس کنید. در چهاردهم ماه نیسان [۱۵۶] هر خمیرمایه‌ای را از ملکیت خود دور کنید و در شب پانزدهم [۱۵۷] داستان خروج از مصر را بازگو کنید؛ در آن شب [۱۵۸] نان فطیر (مصّا) نیز بخورید. در روز [۱۵۹] اول و [۱۶۰] هفتم عید پسح استراحت کنید. از روز تقدیم برداشت اولین محصول جو (شانزدهم نیسان) [۱۶۱] چهل‌ونُه روز بشمارید. در [۱۶۲] عید هفته‌ها (شاووعوت) و [۱۶۳] روز اول سال (روش هَشانا) استراحت کنید؛ در روز کفاره (یوم کیپور) [۱۶۴] روزه بگیرید و [۱۶۵] استراحت کنید. همچنین در [۱۶۶] روز نخست و [۱۶۷] هشتم عید سایه‌بان‌ها (سُوکوت) استراحت کنید و در مدت عید [۱۶۸] در سایه‌بان ساکن باشید و [۱۶۹] چهار نوع [گیاه معین‌شده] را برگیرید. در روش هَشانا [۱۷۰] باید صدای شوفار (کرنا) را بشنوید.

اجتماع

هر مردی باید [۱۷۱] سالیانه نیم شِقِل [نقره، تقریباً ده گرم] به معبد هدیه کند. [۱۷۲] از پیامبر اطاعت کنید و [۱۷۳] پادشاهی بر خود بگمارید. همچنین [۱۷۴] از سنهدرین اطاعت کنید؛ در اختلاف‌ها، [۱۷۵] از اکثریت تبعیت کنید. قاضیان و مقاماتی باید [۱۷۶] در هر شهر انتخاب شوند و آنان باید [۱۷۷] منصفانه درباره‌ی مردم داوری کنند.

شاهد [۱۷۸] باید به دادگاه بیاید و شهادت دهد. شاهدان باید [۱۷۹] به‌طور کامل بازجویی شوند و اگر معلوم شد که دروغ می‌گویند، [۱۸۰] به‌طوری‌که می‌خواستند با متهم عمل شود با آنان به همان‌گونه عمل کنید.

هرگاه مقتولی را یافتید و قاتل نامعلوم است، مراسم [۱۸۱] گردن‌زدن گوساله را اجرا کنید. باید شش شهر برای پناهگاه [۱۸۲] قرار دهید [تا قاتل غیرعمد با پناه‌بردن به آن‌جا از خشم اولیای دم درامان باشد]. به لاویان، که سهم اجدادی از زمین ندارند، باید [۱۸۳] شهرهایی برای زندگی داده شود. [۱۸۴] دیواری بر دور پشت‌بام خود بسازید و خطر احتمالی سقوط را از خانه‌ی خود دور کنید.

بت‌پرستی

بت‌پرستی و متعلقات آن [۱۸۵] باید ویران شود، و با شهری که گمراه شده است باید [۱۸۶] بر طبق شریعت برخورد کرد. شما مأمورید که [۱۸۷] اقوام هفت‌گانه‌ی کنعانی را نابود کنید، و [۱۸۸] ذکر عَمالِق (عمالیق) را محو سازید و [۱۸۹] آن‌چه را آنان با بنی‌اسرائیل کردند، به یاد آورید.

جنگ

مقررات جنگ، جز آن‌هایی که تورات از آن‌ها بازداشته است، [۱۹۰] باید رعایت شوند و باید یک کاهن [۱۹۱] برای انجام وظایف خاص در زمان جنگ برگزیده شود. اردوی نظامی باید [۱۹۲] [از نجاسات] پاکیزه نگه‌داشته شود. بدین‌منظور، هر سرباز باید [۱۹۳] به وسایل لازم مجهز باشد.

[احکام] اجتماعی

اموال دزدیده‌شده باید [۱۹۴] به مالک آن بازگردانده شود. [۱۹۵] از فقیران دستگیری کنید. آن‌گاه که یک غلام عبرانی آزاد می‌شود، مالک باید [۱۹۶] به او هدایایی عطا کند. [۱۹۷] به فقیران بدون بهره قرض دهید. به بیگانگان [غیرعبرانی] می‌توانید [۱۹۸] با بهره قرض دهید. [۱۹۹] اگر قرض‌گیرنده به گرویی [که در مقابل قرض داده] احتیاج دارد، آن را به مالکش بازگردانید. مزد کارگر [روزمزد] را [۲۰۰] در همان روز بدهید. [۲۰۱] بگذارید او از محصولی که بر آن کار می‌کند بخورد. [۲۰۲] در برداشتن بار حیوان در وقت ضرورت کمک کنید، و نیز [۲۰۳] به مرد یا حیوانی که زیربار مانده است کمک کنید. اموال گم‌شده [۲۰۴] باید به مالک بازگردانده شود. [۲۰۵] گناه‌کار را توبیخ و نصیحت کنید، اما [۲۰۶] هم‌نوعتان را چون خویشتن دوست بدارید. دستور است که [۲۰۷] نوکیشان را دوست بدارید. در وزن و پیمانه [۲۰۸] دقیق باشید.

خانواده

[۲۰۹] ریش‌سفیدان را محترم شمارید؛ [۲۱۰] پدر و مادر خود را احترام کرده، [۲۱۱] از آنان حساب ببرید. [۲۱۲] نسل بشر را با ازدواج [۲۱۳] بر اساس شریعت تداوم بخشید. داماد باید [۲۱۴] تا یک‌سال با عروسش شاد باشد. فرزندانِ ذکور [۲۱۵] باید ختنه شوند. اگر مردی بی‌فرزند بمیرد، برادرش یا باید [۲۱۶] با بیوه‌ی او ازدواج کند یا [۲۱۷] او را [پس از اجرای مراسم خاص طلاق که به «درآوردن کفش» (حلیصا Halizh) معروف است] رها کند.

اگر کسی به یک باکره تجاوز کند باید [۲۱۸] با او ازدواج کند و هرگز نمی‌تواند او را طلاق دهد. اگر مردی به‌ناروا همسرش را به بی‌عفتی پیش از ازدواج متهم کند [۲۱۹] باید تازیانه بخورد، و هرگز نمی‌تواند او را طلاق دهد. اغواکننده[ی دوشیزه‌ای به هم‌خوابی] [۲۲۰] باید بر اساس قانون مجازات شود. با زنانِ اسیر [۲۲۱] باید بر طبق احکام خاص ایشان برخورد کرد. طلاق [۲۲۲] فقط با یک سند مکتوب مجاز است. زنِ شوهرداری که در او گمان زنا رود [۲۲۳] باید به آزمونی که مقرر شده است [آزمون آب تلخ لعنت]، تن در دهد.

[احکام] قضایی

آن‌گاه که شریعت ایجاب کند [۲۲۴] باید مجازات تازیانه را اجرا کنید و باید [۲۲۵] قاتل غیرعمد را تبعید کنید. مجازات اعدام با [۲۲۶] شمشیر، [۲۲۷] خفه کردن، [۲۲۸] سوزاندن، یا [۲۲۹] سنگسار، چنان‌که معین شده است، اعمال شود. در برخی موارد، بدن شخص اعدام شده [۲۳۰] باید به دار آویخته شود، اما [۲۳۱] باید در همان روز دفن شود.

بردگان

با بردگان عِبرانی [۲۳۲] باید بر طبق قانون خاص راجع به ایشان برخورد کرد. مالک باید [۲۳۳] با کنیز عبرانی‌اش ازدواج کند یا [۲۳۴] او را آزاد کند. با برده‌ی بیگانه [۲۳۵] باید بر طبق قواعد خاصی که درباره‌ی وی است برخورد کرد.

خسارت‌ها

در مورد صدمه‌ای که [۲۳۶] شخص، [۲۳۷] حیوان، یا [۲۳۸] چاه سبب آن شده است، قانون مناسب باید اجرا شود. دزدان [۲۳۹] باید مجازات شوند. شما باید در موارد [۲۴۰] تعدیات گله، [۲۴۱] آتش و [۲۴۲] دستبرد زدن نگهبان بدون حقوق و در دعاوی بر ضد [۲۴۳] محافظ دارای حقوق، کرایه‌کننده، [۲۴۴] یا عاریه‌گیرنده داوری کنید. همچنین در منازعات ناشی از [۲۴۵] خرید و فروش، [۲۴۶] ارث، و [۲۴۷] دیگر موضوعات به‌طور کلی، باید داوری کنید. باید [۲۴۸] شخص مورد تعقیب را گرچه با کشتن شخصی که او را [برای کشتن یا زنا] تعقیب می‌کند، نجات دهید.

ب) محرمات (نواهی نبایدها)

بُت‌پرستی و اعمال مربوط به آن

[۲۴۹] باور به وجود خدایی جز خدای یگانه حرام است.

صورت‌هایی [۲۵۰] برای خود یا [۲۵۱] برای دیگران به منظور عبادت یا برای [۲۵۲] هیچ منظور دیگری نسازید. هیچ‌چیز را به‌جز خدا عبادت نکنید، چه [۲۵۳] به طریقه‌ای که برای عبادت خدا معین شده، و چه [۲۵۴] به شیوه‌ی عبادت آن [چیز].

[۲۵۵] فرزندان خود را برای بُت مولخ / مُولَک (Molech) قربانی نکنید.

[۲۵۶] به اصحاب اجنّه توجه نکنید [۲۵۷] و به احضارکنندگان روح متوسل نشوید، و [۲۵۸] به بُت یا اساطیرِ آن میل نورزید. ساختن [۲۵۹] ستون یا [۲۶۰] سکو حتی برای عبادت خدا یا [۲۶۱] کاشتن درخت در معبد ممنوع است. [۲۶۲] نام بُتان را بر زبان نیاورید و بت‌پرستان را نیز به چنین کاری واندارید؛ هیچ [۲۶۳] غیریهودی یا [۲۶۴] یهودی‌ای را به پرستش بُتان تشویق و ترغیب نکنید.

[۲۶۵] به کسی که بُت‌پرستی را تبلیغ می‌کند گوش نسپارید و به او محبت نکنید و [۲۶۶] نفرتی را که از او دارید، پنهان نکنید. [۲۶۷] بر چنین شخصی دل نسوزانید. اگر خواست کیش شما را به بُت‌پرستی تغییر دهد [۲۶۸] از او دفاع نکنید و [۲۶۹] و واقعیت را مخفی نکنید.

[۲۷۰] هیچ سودی از آرایه‌های بُتان به‌دست نیاورید. [۲۷۱] شهری را که در مجازات بُت‌پرستی ویران شده است، از نو نسازید [۲۷۲] و هیچ بهره‌ای از دارایی‌های آن برنگیرید. [۲۷۳] از آن‌چه مربوط به بُتان یا بُت‌پرستی است بهره نگیرید.

[۲۷۴] به نام بُتان و [۲۷۵] به نادرست به نام خدا نبوّت نکنید. [۲۷۶] به کسی که برای بُتان نبوّت می‌کند، گوش نسپارید [۲۷۷] و از پیامبر دروغین نترسید و مانع از اعدام وی نشوید.

[۲۷۸] به شیوه‌های بُت‌پرستان تأسّی نجویید و به رسوم آنان عمل نکنید. [۲۷۹] به فال‌گیر مراجعه نکنید. [۲۸۰] فال نگیرید. [۲۸۱] غیب‌گویی و [۲۸۲] افسون‌گری و [۲۸۳] جادوگری نکنید. [۲۸۴] از اجنّه سؤال نکنید. [۲۸۵] با [ارواح] مُردگان مشورت نکنید. [۲۸۶] احضار روح نکنید. زنان [۲۸۷] لباس مردان و [۲۸۸] مردان لباس زنان را نپوشند. [۲۸۹] به شیوه‌ی بُت‌پرستان خال‌کوبی نکنید.

[۲۹۰] پارچه‌ی مختلط از پشم و کتان با هم نپوشید. گوشه‌های [۲۹۱] سر یا [۲۹۲] ریش خود را (با تیغ) نتراشید. [۲۹۳] بدن خود را [به جهت سوگواری] برای مُردگان مجروح نکنید.

محرمات ناشی از حوادث تاریخی

[۲۹۴] برای اقامت دایمی به مصر بازنگردید و [۲۹۵] تسلیم ناپاکی‌های دل‌ها و چشم‌ها نشوید. [۲۹۶] با هفت قومِ کنعانی پیمان نبندید و [۲۹۷] زندگی هیچ‌یک از ایشان را نجات ندهید. [۲۹۸] با بُت‌پرستان به مِهر رفتار نکنید، [۲۹۹] نگذارید در سرزمین اسرائیل ساکن شوند و [۳۰۰] با ایشان ازدواج نکنید. زنان یهودی [۳۰۱] با عمونی‌ها و موآبی‌ها ازدواج نکنند، حتی اگر ایشان یهودیت را بپذیریند، ولی (فقط به دلیل نَسَب) [۳۰۲] اخلاف عیسو (برادر دوقلوی حضرت یعقوب) و مصریانی را که تغییر کیش [۳۰۳] داده‌اند رد نکنید. [۳۰۴] با عَمونی‌ها و مُوآبی‌ها صلح نکنید.

[۳۰۵] درختان میوه را حتی در دوران جنگ نابود نکنید؛ زیرا این‌کار هماره اسراف بی‌دلیل است. [۳۰۶] از دشمنان نترسید و [۳۰۷] بدی‌های عِمالِق را فراموش نکنید.

کفرگویی

[۳۰۸] نام مقدس خدا را کفر نگویید [۳۰۹] و سوگندی را که به نام خدا خورده شده نشکنید، [۳۱۰] و آن [نام] را به باطل نبرید و [۳۱۱] بی‌حُرمتش نسازید. [۳۱۲] خداوند خالق را نیازمایید. [۳۱۳] نام خدا را از متون مقدّس محو نسازید و مکان‌هایی را که به عبادت او اختصاص یافته ویران نکنید. [۳۱۴] بدن کسی که به دار آویخته شده است در طول شب بر دار نماند [زیرا بر دار ماندنِ او اهانت به خداست].

معبد

[۳۱۵] در محافظت از معبد سست نباشید. کاهن اعظم نباید [۳۱۶] وقت و بی‌وقت و بی‌جهت‌ داخل [محراب] معبد [قدس‌الاقداس] شود؛ کاهنی که نقص جسمانی دارد نباید [۳۱۷] هیچ‌گاه داخل [محراب] معبد شود و یا [۳۱۸] در عبادتگاه خدمت کند، و حتی اگر عیب او موقت باشد [۳۱۹] نباید در مراسم آنجا حضور یابد تا زمانی که عیبش برطرف شود.

لاویان (لِوی‌ها) و کاهنان (کُهِن‌ها) نباید [۳۲۰] وظایفشان را با هم عوض کنند. مستان نباید [۳۲۱] به عبادتگاه وارد شوند یا تورات را تعلیم دهند. [۳۲۲] غیرکاهنان، [۳۲۳] کاهنان ناپاک یا [۳۲۴] کاهنانی که غسل واجب را انجام داده‌اند، اما هنوز در دوره‌ی ناپاکی‌اند، نباید در مراسم معبد شرکت کنند. شخصِ ناپاک نباید داخل [۳۲۵] معبد یا [۳۲۶] کوه معبد شود.

مذبح نباید از [۳۲۷] سنگ‌های تراشیده بنا شود و بالارفتن از آن نباید با [۳۲۸] پله باشد. آتش بر مذبح نباید [۳۲۹] خاموش شود و نباید جز بُخور مخصوص [۳۳۰] بر مذبح طلایی سوزانده شود. [۳۳۱] روغن را با همان ترکیب و شبیه روغن مسح که [۳۳۲] نباید از آن استفاده‌ی نابجا کرد، نسازید. [۳۳۳] بُخور را با همان ترکیب و با همان نسبتی که بر روی مذبح سوزانده می‌شود، نسازید. [۳۳۴] تیرچوب‌های مخصوص حمل را از تابوت عهد برنگیرید؛ [۳۳۵] سینه‌بند را از اِفود (ephod) [دوقسمت از لباس‌های مخصوص کاهن اعظم] جدا نکنید، و [۳۳۶] نباید در ردای کاهن اعظم شکافی باشد.

قربانی‌ها

[۳۳۷] پیشکش کردن قربانی‌ها یا [۳۳۸] ذبح حیوانات وقف‌شده، در بیرون معبد روا نیست. [۳۳۹] تقدیم کردن، [۳۴۰] ذبح کردن [۳۴۱] ریختن خون و [۳۴۲] سوزاندن اعضای داخلی حیوانی که معیوب است جایز نیست، حتی اگر [۳۴۳] عیب آن موقت باشد و حتی اگر آن‌را [۳۴۴] غیریهودیان هدیه کرده باشند. [۳۴۵] به حیوانی که برای قربانی وقف شده است، آسیب نرسانید. [۳۴۶] خمیرمایه و عسل و [۳۴۷] قربانی بی‌نمک بر مذبح هدیه نکنید. حیوانی را که به ازای اُجرت فاحشه یا قیمت سگ گرفته شده است، نباید [۳۴۸] برای قربانی هدیه کرد.

[۳۴۹] چهارپا و بچه‌اش را در یک روز ذبح نکنید.

[۳۵۰] روغن زیتون یا [۳۵۱] کُندر در قربانی گناه، و [۳۵۲]، [۳۵۳] در قربانی غیرت [بدگمانی به زن] (سوطا Sotah) به‌کار نبرید. [۳۵۴] قربانی‌ها را به‌جای هم عوض نکنید، حتی [۳۵۵] قربانی از یک گروه را با دیگری. [۳۵۶] نخست‌زاده‌ی حیوانات حلال‌گوشت را فدیه نکنید. [۳۵۷] فروش ده‌یک رمه و [۳۵۸] فروش یا [۳۵۹] فدیه دادن زمینی که با سوگند حِرِم (Herem) وقف شده است، روا نیست.

چون پرنده‌ای را برای قربانی گناه می‌کشید، [۳۶۰] سرش را کاملاً از بدنش جدا نکنید. [۳۶۱] حیواناتی را که وقف شده‌اند به کار نگیرید و [۳۶۲] پشم آن‌ها را نچینید. برّه‌ی عید پسح را [۳۶۳] درحالی‌که هنوز خمیرمایه برجاست قربانی نکنید. [۳۶۴] آن اجزایی را که باید هدیه شوند [۳۶۵] یا خورده شوند در طول شب وانگذارید.

هیچ جزئی از قربانی عید را [۳۶۶] تا روز سوم و هیچ جزء از [۳۶۷] برّه‌ی دوم عید پسح یا [۳۶۸] قربانی تشکر را تا صبح وانگذارید. استخوان [۳۶۹] نخستین یا [۳۷۰] دومین برّه‌ی عید پسح را نشکنید و [۳۷۱] گوشتش را برای خوردن از خانه بیرون نبرید. [۳۷۲] نباید بقایای هدیه‌ی آردی، [برای خوردن، با] تخیر [پخته] شود. همچنین برّه‌ی عید پسح را [۳۷۳] به‌صورت آب‌پز یا خام نخورید [بلکه آن را کباب کنید] و نگذارید که [۳۷۴] بیگانه‌ای که نزد شما ساکن است، [۳۷۵] شخص نامختون یا [۳۷۶] بیگانه‌ی بی‌دین از آن بخورد.

شخصی که شرعاً ناپاک است [۳۷۷] نباید چیز مقدس را بخورد و [۳۷۸] اشیای مقدسی که ناپاک شده‌اند، نباید خورده شوند. گوشت قربانی‌ای را [۳۷۹] که بعد از حد زمانی معین به جا مانده یا [۳۸۰] با نیّت نادرست کُشته شده باشد نخورید. قربانی آردی را نباید [۳۸۱] کسی که کاهن نیست، [۳۸۲] مهمانِ کاهن و مزدور او، [۳۸۳] نامختون، یا [۳۸۴] کاهنِ ناپاک بخورند. دخترِ کاهن اگر با غیرِکاهن ازدواج کند [۳۸۵] نباید از هدایای مقدس [مخصوص کاهن] بخورد. [۳۸۶] هدیه‌ی آردی کاهن و [۳۸۷] گوشت قربانی‌های گناه که در معبد ذبح می‌شوند یا [۳۸۸] حیوانات وقف‌شده‌ای که معیوب شده‌اند، نخورید.

عُشر دوم [۳۸۹] غله، [۳۹۰] شراب، یا [۳۹۱] روغن، یا [۳۹۲] نخست‌زاده‌های سالم را در خارج از اورشلیم نخورید. کاهنان نباید [۳۹۳] قربانی گناه یا قربانی‌های تخطی [جرم] را در خارج از محدوده‌ی معبد بخورند و نیز [۳۹۴] نباید گوشت هدایای سوختنی را در هیچ‌جا بخورند. قربانی‌های کم‌اهمیت‌تر را [۳۹۵] نباید پیش از آن‌که خونشان بر مذبح پاشیده شود خورد. غیرکاهنان نباید [۳۹۶] از مقدس‌ترین هدایا بخورند و کاهنان نباید [۳۹۷] نوبر میوه‌ها را در خارج از معبد بخورند. [۳۹۸] عُشر دوم را در حالت ناپاکی یا [۳۹۹] در عزا نخورید؛ پول فدیه‌ی آن [۴۰۰] نباید جز برای طعام و شراب مصرف شود.

[۴۰۱] محصولی را که عُشر آن جدا نشده نخورید و [۴۰۲] نظام جداسازی عُشرهای مختلف را تغییر ندهید. [۴۰۳] در پرداخت هدایا تأخیر نکنید – چه هدایای اختیاری و چه اجباری – و [۴۰۴] در عیدهای زیارتی بدون هدیه به معبد درنیایید. [۴۰۵] نذر خود را نشکنید.

کاهنان

کاهنان نباید با [۴۰۶] زن فاحشه، [۴۰۷] زنی که از ازدواج کاهن با زنی که بر او حرام بوده، متولد شده یا [۴۰۸] زنِ مطلّقه ازدواج کنند. کاهن اعظم نباید [۴۰۹] با بیوه‌زن ازدواج کند یا [۴۱۰] حتی بدون ازدواج با چنین زنی هم‌خواب شود. کاهنان نباید با [۴۱۱] موی باز یا [۴۱۲] گریبانِ چاک‌داده به خیمه‌ی اجتماع وارد شوند. آنان نباید [۴۱۳] در هنگام خدمت در معبد از خیمه‌ی اجتماع بیرون روند. کاهنان عادی نباید [۴۱۴] شرعاً خود را نجس کنند، مگر برای بستگان خاص [که مُرده‌اند]، و کاهن اعظم نباید [۴۱۵] برای هیچ‌کس [از بستگان] و [۴۱۶] به هیچ‌وجه خود را نجس سازد.

افراد سِبط لاوی (لاویان) [۴۱۷] نباید سهمی در تقسیم زمین اسرائیل یا [۴۱۸] غنایم جنگی داشته باشند. حرام است که [۴۱۹] به نشانه‌ی عزاداری برای مُردگانتان خود را مجروح سازید.

قوانین غذایی

یهودیان نباید [۴۲۰] چهارپایان ناپاک، [۴۲۱] ماهی ناپاک، [۴۲۲] مرغان ناپاک، [۴۲۳] حشرات بالدار، [۴۲۴] حشراتی که بر روی زمین می‌خزند، [۴۲۵] خزندگان، [۴۲۶] کرم‌هایی که در میوه یا محصول‌اند، و [۴۲۷] موجودات نفرت‌انگیز را بخورند.

[۴۲۸] حیوانی را که به مرگ طبیعی مُرده و نیز [۴۲۹] حیوان پاره‌پاره و دریده‌شده را نخورید. [۴۳۰] کسی نباید عضوی را که از حیوان زنده جدا شده است بخورد. همچنین [۴۳۱] عرق النَسا [که در کف ران است] (گید هَناشِه gid ha-nasheh) و [۴۳۲] خون و [۴۳۳] برخی انواع چربی (حِلِو Helev) [پیه] را نباید بخورند. [۴۳۴] پختن گوشت به‌همراه شیر یا [۴۳۵] خوردن چنین مخلوطی حرام است. همچنین خوردن [گوشت] [۴۳۶] گاوی که به سنگسار محکوم شده (حتی اگر به‌طور درست ذبح شده باشد) حرام است. [۴۳۸]

نانی را که از محصول تازه فراهم آمده و خودِ خوشه را [۴۳۸] چه به‌صورت برشته و یا [۴۳۹] سبز، پیش از گذراندن قربانی خوشه‌چینی (عومِر omer) در شانزدهم ماه نیسان نخورید. [۴۴۰] میوه‌ی درخت در سه سالِ اول غَرس (عورلا orlah) یا [۴۴۱] محصولی را که از کاشت دو نوع تخم در تاکستان به عمل آمده است، نخورید.

[۴۴۲] پیشکش کردن شراب به بُت‌ها و نیز [۴۴۳] شکم‌بارگی و می‌گُساری حرام است. [۴۴۴] در روز کفاره (یوم کیپور) هیچ نخورید. در طی روز پسح، خوردن [۴۴۵] خمیرِ وَرآمده (خمیرِ مایه‌دار = حامص Hamez) یا [۴۴۶] هرچه دربردارنده‌ی آمیزه‌ای از آن است، حرام است. همچنین چنین کاری [۴۴۷] پس از نیمه‌ی روز چهاردهم نیسان (روز پیش از عید پسح) حرام است. در طی روز پسح هیچ خمیرمایه‌ای نباید در تملّک شما [۴۴۸] دیده یا [۴۴۹] یافت شود.

نذیره‌ها

یک نذیره نباید [۴۵۰] شراب یا نوشیدنی‌ای که از انگور فراهم آمده است بنوشد؛ او نباید [۴۵۱] انگور تازه، [۴۵۲] انگور خشک، [۴۵۳] هسته‌ی انگور و [۴۵۴] پوسته‌ی انگور بخورد. [۴۵۵] او نباید شرعاً خود را برای مُردگان نجس کند و [۴۵۶] نباید داخل خیمه‌ای شود که در آن جسد است. او نباید [۴۵۷] موی خود را کوتاه کند.

کشاورزی

حرام است که [۴۵۸] کل مزرعه را درو کنید بی‌آن‌که گوشه‌های آن را برای فقیران بگذارید. همچنین حرام است که [۴۵۹] خوشه‌های غلات را که در حین خوشه‌چینی ریخته‌اند جمع کنید یا [۴۶۰] خوشه‌های کم‌دانه‌ی تاکستان، یا [۴۶۱] دانه‌های ریخته‌شده‌ی انگور را برچینید یا [۴۶۲] برگردید تا بافه‌های (دسته‌ی علف یا محصول درو شده) فراموش‌شده را بردارید.

[۴۶۳] بذرهای گونه‌های مختلف را در کشتزار یا [۴۶۴] دانه‌های مختلف را در تاکستان با هم نکارید؛ همچنین حرام است که [۴۶۵] انواع گونه‌گون حیوانات را به هم درآمیزید یا [۴۶۶] با دو نوع حیوان مختلفی که به هم بسته شده‌اند کار کنید. [۴۶۷] برای این‌که حیوانی را که در مزرعه کار می‌کند از خوردن باز دارید، دهانش را نبندید.

در سال هفتم (شِمیطا)، حرام است که [۴۶۸] زمین را بکارید، [۴۶۹] درختان را هرس کنید، [۴۷۰] و محصول یا میوه‌ای را که به‌طور خودرو رشد یافته است [۴۷۱] (به شیوه‌ی معمول) برداشت کنید. همین‌طور، نباید [۴۷۲] در سال یووِل [سال پنجاهم] زمین را بکارید یا درختان را هرس کنید؛ در این سال، برداشت [۴۷۳] محصول یا [۴۷۴] میوه‌ای که به‌طور خودرو رشد کرده است (به شیوه‌ی معمول) نیز حرام است.

[۴۷۵] کسی نباید میراث غیرمنقولش را در سرزمین اسرائیل برای ابد بفروشد یا [۴۷۶] زمین لاویان را تغییر دهد یا [۴۷۷] لاویان را بدون حمایت ترک گوید.

قرض، تجارت و معامله‌ی بردگان

[۴۷۸] مطالبه‌ی بازپرداخت قرض پس از سال هفتم حرام است؛ [۴۷۹] با این همه، به این بهانه که سال هفتم نزدیک است، از قرض‌دادن به فقیران خودداری نکنید. [۴۸۰] نیکوکاری به فقیران را ترک نکنید و [۴۸۱] چون غلام عبرانی دوره‌ی خدمتش را به پایان رسانید، او را دست خالی روانه نکنید. [۴۸۲] آن‌گاه که می‌دانید بدهکار نمی‌تواند بدهی‌اش را ادا کند از او طلبکاری نکنید. حرام است که به یهودی دیگر با بهره [۴۸۳] قرض دهید یا [۴۸۴] از او با بهره قرض بگیرید، یا [۴۸۵] در پیمانی که دربرگیرنده‌ی بهره است در جایگاه ضامن، شاهد یا نویسنده‌ی قرارداد شرکت کنید. [۴۸۶] پرداخت مزد کارگر را به تأخیر نیندازید.

[۴۸۷] با تعدّی از مقروض گِرو نگیرید؛ [۴۸۸] گِرویی فرد فقیر را آن‌گاه که به آن نیاز دارد نزد خود نگاه ندارید. [۴۸۹] از بیوه‌زن گِرو نگیرید و [۴۹۰] وسیله‌ی امرارمعاش بدهکار را به گِرو نستانید.

[۴۹۱] ربودن یک یهودی حرام است. [۴۹۲] دزدی نکنید و [۴۹۳] با تعدّی مال دیگری را نگیرید (غصب نکنید). [۴۹۴] حدّ زمین را جابه‌جا نکنید و [۴۹۵] فریب‌کاری نکنید. [۴۹۶] حرام است که رسید قرض یا امانت را انکار کنید یا [۴۹۷] درباره‌ی مال دیگری به دروغ سوگند یاد کنید.

[۴۹۸] کسی را در معامله مغبون نسازید. [۴۹۹] کسی را حتی به زبان گمراه نسازید. حرام است که به بیگانه‌ای که در میان شما است [۵۰۰] به زبان آسیب برسانید یا [۵۰۱] در معامله او را متضرر کنید. بنده‌ای را که از نزد آقایش به سرزمین اسرائیل گریخته است، حتی اگر آقایش یهودی باشد، [۵۰۲] بازنگردانید یا [۵۰۳] به‌گونه‌ای دیگر از او منفعت نبرید.

[۵۰۴] بر بیوه‌زن یا یتیم ظلم نکنید. [۵۰۶] با غلامِ عِبری بدرفتاری نکنید و [۵۰۶] او را نفروشید؛ [۵۰۷] با او بی‌رحمانه رفتار نکنید و [۵۰۸] نگذارید بی‌دینان با او بدرفتاری کنند. [۵۰۹] کنیز عبرانی‌تان را نفروشید و [۵۱۰] اگر با او ازدواج کردید، غذا، لباس و حقوق زناشویی را از او دریغ ندارید. [۵۱۱] زن اسیر را نفروشید و [۵۱۲] با او چون برده رفتار نکنید.

[۵۱۳] چشمِ طمع به اموال دیگری ندوزید، گرچه خواسته باشید قیمت آن را بپردازید. حتی [۵۱۴] صِرف خواستن نیز حرام است. کارگر نباید [۵۱۵] در طیّ کار خوشه‌های چیده‌نشده را [برای خوردن خود] بچیند یا [۵۱۶] میوه‌ای بیش از آن‌چه می‌تواند بخورد بردارد. کسی نباید [۵۱۷] از شیء گم‌شده‌ای که باید به مالکش بازگردانده شود رو بگرداند. [۵۱۸] از کمک به انسان یا حیوانی که در زیر بارش فرومانده است، خودداری نکنید. حرام است [۵۱۹] که با وزن‌ها و پیمانه‌ها [دیگران را] مغبون کنید و حتی حرام است که [۵۲۰] وزنه‌های غیردقیق داشته باشید.

عدالت

قاضی نباید [۵۲۱] به بی‌عدالتی دست یازد، [۵۲۲] رشوه بپذیرد یا [۵۲۳] تبعیض قائل شود یا [۵۲۴] بترسد. وی نباید [۵۲۵] از فقیر طرفداری کند یا [۵۲۶] برای شریران تبعیض قائل شود. او نباید [۵۲۷] بر محکومان دل بسوزاند یا [۵۲۸] داوری بیگانگان و یتیمان را منحرف سازد.

حرام است که [قاضی] [۵۲۹] سخنان یکی از طرفین را بدون حضور دیگری بشنود. در دعوای مستوجب اعدام [که رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاهِ دارایِ ۲۳ قاضی است] [۵۳۰] نباید با اکثریت یک نفری [یعنی دوازده نفر در مقابل یازده نفر] تصمیم گرفت.

قاضی نباید [۵۳۱] نظر همکارانش را بپذیرد، مگر این‌که به درستی آن اطمینان یابد. حرام است که [۵۳۲] کسی را به مقام قضاوت بگمارند که از قانون ناآگاه است. [۵۳۳] شهادت دروغ ندهید و [۵۳۴] شهادت انسان شریر یا [۵۳۵] بستگان فردِ طرف دعوا را نپذیرید. حرام است که [۵۳۶] بر اساس شهادت یک گواه حکم کنید.

[۵۳۷] قتل نکنید.

[۵۳۸] بر اساس صِرفِ شواهد و قرائن [کسی را] محکوم نکنید. شاهد [۵۳۹] نباید در دعاوی مستوجبِ اعدام در جایگاه قاضی قرار گیرد. نباید کسی را [۵۴۰] بدون محاکمه‌ی درست و عادلانه اعدام کنید.
[۵۴۱] بر تعقیب‌کننده[ای که در پی قتل کسی است] رحم و شفقت نکنید. مجازات نباید برای [۵۴۲] عملی اجرا شود که در حالت اکراه ارتکاب یافته است. از [۵۴۳] قاتل عمد یا [۵۴۴] قاتل غیرعمد فدیه نپذیرید. [۵۴۵] در نجات جان کسی که در خطر است، درنگ نکنید و [۵۴۶] مانعی بر سر راه نگذارید و [۵۴۷] با راهنمایی نادرستْ، دیگری را گمراه نکنید. [۵۴۸] بیش از میزان معین ضربه‌های تازیانه به بزهکار نزنید.

[۵۴۹] سخن‌چینی نکنید و [۵۵۰] در دل خود نفرت نورزید. حرام است که [۵۵۱] یک یهودی را شرمسار کنید، [۵۵۲] کینه بورزید یا [۵۵۳] انتقام بگیرید.

[۵۵۴] چون می‌خواهید جوجه‌ی پرندگان را بگیرید، مادرشان را نگیرید.

حرام است که [۵۵۵] پوست مبروص را بتراشند یا [۵۵۶] دیگر نشانه‌های این مصیبت را بردارند. حرام است که [۵۵۷] وادی‌ای را بکارند که در آن مقتولی یافت شده و سپس آیین گردن‌زدن گوساله (عِگلا عَروفا Eglah Arufah) در آن‌جا اجرا شده است.

[۵۵۸] زن جادوگر را زنده نگذارید.

[۵۵۹] تازه‌داماد را در سال اول ازدواجش به خدمت نظام مجبور نکنید. حرام است که [۵۶۰] از راویان سنّت نافرمانی کنید یا [۵۶۱] احکام شریعت را بیفزایید یا [۵۶۲] بکاهید.

[۵۶۳] قاضی، [۵۶۴] حاکم یا [۵۶۵] یهودیان را لعنت نکنید. [۵۶۶] پدر و مادرتان را لعنت نکنید و [۵۶۷] ایشان را نزنید.

[۵۶۸] کارکردن یا [۵۶۹] فراتر رفتن از محدوده‌ی مجاز (عِروو eruv) در روز شنبه حرام است. [۵۷۰] مجازات را در روز شنبه اِعمال نکنید.

کارکردن در [۵۷۱] نخستین یا [۵۷۲] هفتمین روز عید پسح یا [۵۷۳] عید هفته‌ها (شاووعوت) یا [۵۷۴] روز اول سال (روش هَشانا) یا در [۵۷۵] روز نخست یا [۵۷۶] هشتم (شِمینی عَصِرِت Shemini Atzeret) عید سایه‌بان‌ها و [۵۷۷] در روز کفاره حرام است.

زنا با محارم و دیگر روابط حرام

رابطه‌ی جنسی با محارم حرام است که عبارت است از رابطه با [۵۷۸] مادر، [۵۷۹] زنِ پدر، [۵۸۰] خواهر، [۵۸۱] خواهرِ ناتنی [از پدر یا مادر]، [۵۸۲] دخترِ پسر، [۵۸۳] دخترِ دختر، [۵۸۴] دختر، [۵۸۵] هر زنی و دختر وی، [۵۸۶] هر زنی و دخترِ پسرِ وی، [۵۸۷] هر زنی و دخترِ دخترِ وی، [۵۸۸] خواهرِ پدر، [۵۸۹] خواهرِ مادر، [۵۹۰] زنِ عمو، [۵۹۱] عروس، [۵۹۲] زنِ برادر و [۵۹۳] خواهرِ زن.

[۵۹۴] رابطه‌ی جنسی با زن حائض حرام است. [۵۹۵] با زن شوهردار زنا نکنید. حرام است که [۵۹۶] مردی یا [۵۹۷] زنی با حیوانی رابطه‌ی جنسی داشته باشد.

همجنس‌بازی [۵۹۸] حرام است، به ویژه با [۵۹۹] پدر و [۶۰۰] عمو.

[۶۰۱] رابطه‌ی جسمانی (حتی بدون نزدیکی واقعی) با هر یک از زنانی که نزدیکی با ایشان حرام است، ممنوع است. [۶۰۲] حرام‌زاده (مَمزِر Mamzer) نباید با زن یهودی ازدواج کند.

[۶۰۳] روسپی‌گری حرام است.

[۶۰۴] زنِ مطلّقه، اگر پس از جدایی از شوهر اول، با مرد دیگری ازدواج کند، دوباره نمی‌تواند به نکاح شوهر اول در آید. بیوه‌ی بی‌فرزند نباید [۶۰۵] با کسی جز برادر شوهرش ازدواج کند [مگر طبق مراسمی، طلاق ویژه صادر گردد]. مرد نباید [۶۰۶] همسرش را که پس از زنای به عنف یا [۶۰۷] پس از افترا به وی، با او ازدواج کرده است، طلاق دهد. یک خواجه نباید [۶۰۸] با زن یهودی ازدواج کند.

[۶۰۹] اخته کردن حرام است.

پادشاهی

[۶۱۰] کسی را که از نژاد بنی‌اسرائیل نیست به پادشاهی نگمارید.

پادشاه نباید [۶۱۱] اسبان، [۶۱۲] همسران یا [۶۱۳] دارایی بسیار زیادی برای خود گِرد آورد.

پی‌نوشت‌ها:

* متن این مقاله برگرفته است از:

Raphael Posner, “Commandments, the 613”, Encyclopaedia Judaica v. 5. pp. 764-82.

[۱]. خروج، ۲۰:۲ [۲]. تثنیه، ۶:۴ [۳]. تثنیه، ۶:۵ [۴]. تثنیه، ۶:۱۳ [۵]. خروج، ۲۳:۲۵؛ تثنیه، ۱۱:۱۳ (تثنیه، ۶:۱۳ و نیز ۱۳:۴ [۵]) [۶]. تثنیه، ۱۰:۲۰ [۷]. تثنیه، ۱۰:۲۰ [۸]. تثنیه، ۲۸:۹ [۹]. لاویان، ۲۲:۳۲ [۱۰]. تثنیه، ۶:۷ [۱۱]. تثنیه، ۶:۷ [۱۲]. تثنیه، ۶:۸ [۱۳]. تثنیه، ۶:۸ [۱۴]. اعداد، ۱۵:۳۸ [۱۵]. تثنیه، ۶:۹ [۱۶]. تثنیه، ۳۱:۱۲ [۱۷]. تثنیه، ۱۷:۱۸ [۱۸]. تثنیه، ۳۱:۱۹ [۱۹]. تثنیه، ۸:۱۰ [۲۰]. خروج، ۲۵:۸ [۲۱]. لاویان، ۱۹:۳۰ [۲۲]. اعداد، ۱۸:۴ [۲۳]. اعداد، ۱۸:۲۳ [۲۴]. خروج، ۳۰:۱۹ [۲۵]. خروج، ۲۷:۲۱ [۲۶]. اعداد، ۶:۲۳ [۲۷]. خروج، ۲۵:۳۰ [۲۸]. خروج، ۳۰:۷ [۲۹]. لاویان، ۶:۱۳ [۶] [۳۰]. لاویان، ۶:۱۰ [۳] [۳۱]. اعداد، ۵:۲ [۳۲]. لاویان، ۲۱:۸ [۳۳]. خروج، ۲۸:۲ [۳۴]. اعداد، ۷:۹ [۳۵]. خروج، ۳۰:۳۱ [۳۶]. تثنیه، ۸-۱۸:۶ [۳۷]. لاویان، ۳-۲۱:۲ [۳۸]. لاویان، ۲۱:۱۳ [۳۹]. اعداد، ۲۸:۳ [۴۰]. لاویان، ۶:۱۳ [۲۰] [۴۱]. اعداد، ۲۸:۹ [۴۲]. اعداد، ۲۸:۱ [۴۳]. لاویان، ۲۳:۳۶ [۴۴]. لاویان، ۲۳:۱۰ [۴۵]. اعداد، ۲۷-۲۸:۲۶ [۴۶]. لاویان، ۲۳:۱۷ [۴۷]. اعداد، ۲-۲۹:۱ [۴۸]. اعداد، ۸-۲۹:۷ [۴۹]. لاویان، فصل ۱۶ [۵۰]. اعداد، ۲۹:۱۳ [۵۱]. اعداد، ۲۹:۳۶ [۵۲]. خروج، ۳۴:۲۳؛ تثنیه، ۱۶:۱۶ [۵۳]. خروج، ۲۳:۱۴ [۵۴]. تثنیه، ۱۶:۱۴ [۵۵]. خروج، ۱۲:۶ [۵۶]. خروج، ۱۲:۸ [۵۷]. اعداد، ۹:۱۱ [۵۸]. اعداد، ۹:۱۱ [۵۹]. اعداد، ۱۰:۱۰؛ اعداد، ۱۰:۹ [۶۰]. لاویان، ۲۲:۲۷ [۶۱]. لاویان، ۲۲:۲۱ [۶۲]. لاویان، ۲:۱۳ [۶۳]. لاویان، ۱:۲ [۶۴]. لاویان، ۶:۱۸ [۲۵] [۶۵]. لاویان، ۷:۱ [۶۶]. لاویان، ۳:۱ [۶۷]. لاویان، ۲:۱؛ ۶:۷ [۱۴] [۶۸]. لاویان، ۴:۱۳ [۶۹]. لاویان، ۴:۲۷ [۷۰]. لاویان، ۱۸-۵:۱۷ [۷۱]. لاویان، ۵:۱۵، ۲۵-۲۱ [۶-۶:۲]؛ ۲۱-۱۹:۲۰ [۷۲]. لاویان، ۱۱-۵:۱ [۷۳]. اعداد، ۷-۶:۵ [۷۴]. لاویان، ۱۵-۱۵:۱۳ [۷۵]. لاویان، ۲۹-۱۵:۲۸ [۷۶]. لاویان، ۱۲:۶ [۷۷]. لاویان، ۱۴:۱۰ [۷۸]. لاویان، ۲۷:۳۲ [۷۹]. خروج، ۱۳:۲ [۸۰]. خروج، ۲۲:۲۹ [۲۸]؛ اعداد، ۱۸:۱۵ [۸۱]. خروج، ۳۴:۲۰ [۸۲]. خروج، ۱۳:۱۳ [۸۳]. تثنیه، ۶-۱۲:۵ [۸۴]. تثنیه، ۱۲:۱۴ [۸۵]. تثنیه، ۱۲:۲۶ [۸۶]. تثنیه، ۱۲:۱۵ [۸۷]. لاویان، ۲۷:۳۳ [۸۸]. لاویان، ۶:۱۴ [۹] [۸۹]. خروج، ۲۹:۳۳ [۹۰]. لاویان، ۷:۱۹ [۹۱]. لاویان، ۷:۱۷ [۹۲]. اعداد، ۶:۵ [۹۳]. اعداد، ۶:۱۸ [۹۴]. تثنیه، ۲۳:۲۳ [۲۴] [۹۵]. اعداد، ۳۰:۲ [۳] [۹۶]. لاویان، ۲۴ و ۱۱:۸ [۹۷]. لاویان، ۳۱-۱۱:۲۹ [۹۸]. لاویان، ۱۱:۳۴ [۹۹]. لاویان، ۱۵:۱۹ [۱۰۰]. لاویان، ۱۲:۲ [۱۰۱]. لاویان، ۱۳:۳ [۱۰۲]. لاویان، ۱۳:۵۱ [۱۰۳]. لاویان، ۱۴:۴۴ [۱۰۴]. لاویان، ۱۵:۲ [۱۰۵]. لاویان، ۱۵:۱۹ [۱۰۶]. لاویان، ۱۵:۱۹ [۱۰۷]. اعداد، ۱۴:۱۹ [۱۰۸]. اعداد، ۲۱ و ۱۳:۱۹ [۱۰۹]. لاویان، ۱۵:۱۶ [۱۱۰]. لاویان، ۱۴:۲ [۱۱۱]. لاویان، ۱۴:۹ [۱۱۲]. لاویان، ۱۳:۴۵ [۱۱۳]. اعداد، ۹-۱۹:۲ [۱۱۴]. لاویان، ۸-۲۷:۲ [۱۱۵]. لاویان، ۱۲-۲۷:۱۱ [۱۱۶]. لاویان، ۲۷:۱۴ [۱۱۷]. لاویان، ۲۷:۱۶ و ۲۳-۲۷:۲۲ [۱۱۸]. لاویان، ۵:۱۶ [۱۱۹]. لاویان، ۱۹:۲۴ [۱۲۰]. لاویان، ۱۹:۹ [۱۲۱]. لاویان، ۱۹:۹ [۱۲۲]. تثنیه، ۲۴:۱۹ [۱۲۳]. لاویان، ۱۹:۱۰ [۱۲۴]. لاویان، ۱۹:۱۰ [۱۲۵]. خروج، ۲۳:۱۹ [۱۲۶]. تثنیه، ۱۸:۴ [۱۲۷]. لاویان، ۲۷:۳۰؛ اعداد، ۱۸:۲۴ [۱۲۸]. تثنیه، ۱۴:۲۲ [۱۲۹]. اعداد، ۱۵:۲۶ [۱۳۰]. تثنیه، ۱۴:۲۸ [۱۳۱]. تثنیه، ۲۶:۱۳ [۱۳۲]. تثنیه، ۲۶:۵ [۱۳۳]. اعداد، ۱۵:۲۰ [۱۳۴]. خروج، ۲۳:۱۱ [۱۳۵]. خروج، ۳۴:۲۱ [۱۳۶]. لاویان، ۲۵:۱۰ [۱۳۷]. لاویان، ۲۵:۹ [۱۳۸]. لاویان، ۲۵:۲۴ [۱۳۹]. لاویان، ۳۰-۲۵:۲۹ [۱۴۰]. لاویان، ۲۵:۸ [۱۴۱]. تثنیه، ۱۵:۳ [۱۴۲]. تثنیه، ۱۵:۳ [۱۴۳]. تثنیه، ۱۸:۳ [۱۴۴]. تثنیه، ۱۸:۴ [۱۴۵]. لاویان، ۲۷:۲۱ و ۲۷:۲۸ [۱۴۶]. تثنیه، ۱۲:۲۱ [۱۴۷]. لاویان، ۱۷:۱۳ [۱۴۸]. تثنیه، ۲۲:۷ [۱۴۹]. لاویان، ۱۱:۲ [۱۵۰]. تثنیه، ۱۴:۱۱ [۱۵۱]. لاویان، ۱۱:۲۱ [۱۵۲]. لاویان، ۱۱:۹ [۱۵۳]. خروج، ۱۲:۲؛ تثنیه، ۱۶:۱ [۱۵۴]. خروج، ۲۳:۱۲ [۱۵۵]. خروج، ۲۰:۸ [۱۵۶]. خروج، ۱۲:۱۵ [۱۵۷]. خروج، ۱۳:۸ [۱۵۸]. خروج، ۱۲:۱۸ [۱۵۹]. خروج، ۱۲:۱۶ [۱۶۰]. خروج، ۱۲:۱۶ [۱۶۱]. لاویان، ۲۳:۳۵ [۱۶۲]. لاویان، فصل ۲۳ [۱۶۳]. لاویان، ۲۳:۲۴ [۱۶۴]. لاویان، ۱۶:۲۹ [۱۶۵]. لاویان، ۱۶:۲۹ و ۱۶:۳۱ [۱۶۶]. لاویان، ۲۳:۳۵ [۱۶۷]. لاویان، ۲۳:۳۶ [۱۶۸]. لاویان، ۲۳:۴۲ [۱۶۹]. لاویان، ۲۳:۴۰ [۱۷۰]. اعداد، ۲۹:۱ [۱۷۱]. خروج، ۱۳-۳۰:۱۲ [۱۷۲]. تثنیه، ۱۸:۱۵ [۱۷۳]. تثنیه، ۱۷:۱۵ [۱۷۴]. تثنیه، ۱۷:۱۱ [۱۷۵]. خروج، ۲۳:۲ [۱۷۶]. تثنیه، ۱۶:۱۸ [۱۷۷]. لاویان، ۱۹:۱۵ [۱۷۸]. لاویان، ۵:۱ [۱۷۹]. تثنیه، ۱۳:۱۴ [۱۵] [۱۸۰]. تثنیه، ۱۹:۱۹ [۱۸۱]. تثنیه، ۲۱:۴ [۱۸۲]. تثنیه، ۱۹:۳ [۱۸۳]. اعداد، ۳۵:۲ [۱۸۴]. تثنیه، ۲۳:۸ [۱۸۵]. تثنیه، ۱۲:۲؛ ۷:۵ [۱۸۶]. تثنیه، ۱۳:۱۶ [۱۷] [۱۸۷]. تثنیه، ۲۰:۱۷ [۱۸۸]. تثنیه، ۲۵:۱۹ [۱۸۹]. تثنیه، ۲۵:۱۷ [۱۹۰]. تثنیه، ۱۲-۲۰:۱۱ [۱۹۱]. تثنیه، ۲۰:۲ [۱۹۲]. تثنیه، ۱۴-۲۳:۱۳ [۱۵-۱۴] [۱۹۳]. تثنیه، ۲۳:۱۳ [۱۴] [۱۹۴]. لاویان، ۶:۴ [۵:۲۳] [۱۹۵]. تثنیه، ۱۵:۸؛ لاویان، ۳۶-۲۵:۳۵ [۱۹۶]. تثنیه، ۱۵:۱۴ [۱۹۷]. خروج، ۲۲:۲۵ [۲۴] [۱۹۸]. تثنیه، ۲۳:۲۰ [۲۱] [۱۹۹]. تثنیه، ۲۴:۱۳؛ خروج، ۲۳:۲۵ [۲۰۰]. تثنیه، ۲۴:۱۵ [۲۰۱]. تثنیه، ۲۵-۲۳:۲۴ [۲۶-۲۵] [۲۰۲]. خروج، ۲۳:۵ [۲۰۳]. تثنیه، ۲۲:۴ [۲۰۴]. تثنیه، ۲۲:۱؛ خروج، ۲۳:۴ [۲۰۵]. لاویان، ۱۹:۱۷ [۲۰۶]. لاویان، ۱۹:۱۸ [۲۰۷]. تثنیه، ۱۰:۱۹ [۲۰۸]. لاویان، ۱۹:۳۶ [۲۰۹]. لاویان، ۱۹:۲۲ [۲۱۰]. خروج، ۲۰:۱۲ [۲۱۱]. لاویان، ۱۹:۳ [۲۱۲]. پیدایش، ۱:۲۸ [۲۱۳]. تثنیه، ۲۴:۱ [۲۱۴]. تثنیه، ۲۴:۵ [۲۱۵]. پیدایش ۱۷۱۰؛ لاویان، ۱۲:۳ [۲۱۶]. تثنیه، ۲۵:۵ [۲۱۷]. تثنیه، ۲۵:۹ [۲۱۸]. تثنیه، ۲۲:۲۹ [۲۱۹]. تثنیه، ۱۹-۲۲:۱۸ [۲۲۰]. خروج، ۲۴-۲۲:۱۶ [۲۳-۱۵] [۲۲۱]. تثنیه، ۲۱:۱۱ [۲۲۲]. تثنیه، ۲۴:۱ [۲۲۳]. اعداد، ۲۷-۵:۱۵ [۲۲۴]. تثنیه، ۲۵:۲ [۲۲۵]. اعداد، ۳۵:۲۵ [۲۲۶]. خروج، ۲۱:۲۰ [۲۲۷]. خروج، ۲۱:۱۶ [۲۲۸]. لاویان، ۲۰:۱۴ [۲۲۹]. تثنیه، ۲۲:۲۴ [۲۳۰]. تثنیه، ۲۱:۲۲ [۲۳۱]. تثنیه، ۲۱:۲۳ [۲۳۲]. خروج، ۲۱:۲ [۲۳۳]. خروج، ۲۱:۸ [۲۳۴]. خروج، ۲۱:۸ [۲۳۵]. لاویان، ۲۵:۴۶ [۲۳۶]. خروج، ۲۱:۱۸ [۲۳۷]. خروج، ۱۱:۲۸ [۲۳۸]. خروج، ۳۴-۲۱:۳۲ [۲۳۹]. خروج، ۴-۲۲:۱ [۲۱:۳۷ ۲۲:۳] [۲۴۰]. خروج، ۲۲:۵ [۴] [۲۴۱]. خروج، ۲۲:۶ [۵] [۲۴۲]. خروج، ۹-۲۲:۷ [۸-۶] [۲۴۳]. خروج، ۱۳-۲۲:۱۰ [۱۲-۹] [۲۴۴]. خروج، ۲۲:۱۴ [۱۳] [۲۴۵]. لاویان، ۲۵:۱۴ [۲۴۶]. اعداد ۲۷:۸ [۲۴۷]. خروج، ۲۲:۹ [۸] [۲۴۸]. تثنیه، ۲۵:۱۲ [۲۴۹]. خروج، ۲۰:۳ [۲۵۰]. خروج، ۲۰:۴ [۲۵۱]. لاویان، ۱۹:۴ [۲۵۲]. خروج، ۲۰:۲۳ [۲۰] [۲۵۳]. خروج، ۲۰:۵ [۲۵۴]. خروج، ۲۰:۵ [۲۵۵]. لاویان، ۱۸:۲۱ [۲۵۶]. لاویان، ۱۹:۳۱ [۲۵۷]. لاویان، ۱۹:۳۱ [۲۵۸]. لاویان، ۱۹:۴ [۲۵۹]. تثنیه، ۱۶:۲۲ [۲۶۰]. لاویان، ۲۰:۹ [۲۶۱]. تثنیه، ۱۶:۲۱ [۲۶۲]. خروج، ۲۳:۱۳ [۲۶۳]. خروج، ۲۳:۱۳ [۲۶۴]. تثنیه، ۱۳:۱۱ [۱۲] [۲۶۵]. تثنیه، ۱۳:۸ [۹] [۲۶۶]. تثنیه، ۱۳:۸ [۹] [۲۶۷]. تثنیه، ۱۳:۸ [۹] [۲۶۸]. تثنیه، ۱۳:۸ [۹] [۲۶۹]. تثنیه، ۱۳:۸ [۹] [۲۷۰]. تثنیه، ۷:۲۵ [۲۷۱]. تثنیه، ۱۳:۱۶ [۱۷] [۲۷۲]. تثنیه، ۱۳:۱۷ [۱۸] [۲۷۳]. تثنیه، ۷:۲۶ [۲۷۴]. تثنیه، ۱۸:۲۰ [۲۷۵]. تثنیه، ۱۸:۲۰ [۲۷۶]. تثنیه، ۳، ۱۲:۳ [۳،۴] [۲۷۷]. تثنیه، ۱۸:۲۲ [۲۷۸]. لاویان، ۲۰:۲۳ [۲۷۹]. لاویان، ۱۹:۲۶؛ تثنیه، ۱۸:۱۰ [۲۸۰]. تثنیه، ۱۸:۱۰ [۲۸۱]. تثنیه، ۲۶-۱۸:۱۰ [۲۸۲]. تثنیه، ۱۱-۱۸:۱۰ [۲۸۳]. تثنیه، ۱۱-۱۸:۱۰ [۲۸۴]. تثنیه، ۱۱-۱۸:۱۰ [۲۸۵]. تثنیه، ۱۱-۱۸:۱۰ [۲۸۶]. تثنیه، ۱۱-۱۸:۱۰ [۲۸۷]. تثنیه، ۲۲:۵ [۲۸۸]. تثنیه، ۲۲:۵ [۲۸۹]. لاویان، ۱۹:۲۸ [۲۹۰]. تثنیه، ۲۲:۱۱ [۲۹۱]. لاویان، ۱۹:۲۷ [۲۹۲]. لاویان، ۱۹:۲۷ [۲۹۳]. تثنیه، ۱۶:۱؛ ۱۴:۱ و لاویان ۱۹:۲۸ [۲۹۴]. تثنیه، ۱۷:۱۶ [۲۹۵]. اعداد، ۱۵:۳۵ [۲۹۶]. خروج، ۲۳:۳۲؛ تثنیه، ۷:۲ [۲۹۷]. تثنیه، ۲۰:۱۶ [۲۹۸]. تثنیه، ۷:۲ [۲۹۹]. خروج، ۲۳:۳۳ [۳۰۰]. تثنیه، ۷:۳ [۳۰۱]. تثنیه، ۲۳:۳ [۴] [۳۰۲]. تثنیه، ۲۳:۷ [۸] [۳۰۳]. تثنیه، ۲۳:۷ [۸] [۳۰۴]. تثنیه، ۲۳:۶ [۷] [۳۰۵]. تثنیه، ۲۰:۱۹ [۳۰۶]. تثنیه، ۷:۲۱ [۳۰۷]. تثنیه، ۲۵:۱۹ [۳۰۸]. لاویان، ۲۴:۱۶ [۳۰۹]. لاویان، ۱۹:۱۲ [۳۱۰]. خروج، ۲۰:۷ [۳۱۱]. لاویان، ۲۲:۳۲ [۳۱۲]. تثنیه، ۶:۱۶ [۳۱۳]. تثنیه، ۱۲:۴ [۳۱۴]. تثنیه، ۲۱:۲۳ [۳۱۵]. اعداد، ۱۸:۵ [۳۱۶]. لاویان، ۱۶:۲ [۳۱۷]. لاویان، ۲۱:۲۳ [۳۱۸]. لاویان، ۲۱:۱۷ [۳۱۹]. لاویان، ۲۱:۱۸ [۳۲۰]. اعداد، ۱۸:۳ [۳۳۱]. لاویان، ۱۱-۹:۱۰ [۳۲۲]. اعداد، ۱۸:۴ [۳۲۳]. لاویان، ۲۲:۲ [۳۲۴]. لاویان، ۲۱:۶ [۳۲۵]. اعداد، ۵:۳ [۳۲۶]. تثنیه، ۲۳:۱۰ [۱۱] [۳۲۷]. خروج، ۲۰:۲۵ [۲۲] [۳۲۸]. خروج، ۲۰:۲۶ [۲۳] [۳۲۹]. لاویان، ۶:۱۳ [۶] [۳۳۰]. خروج، ۳۰:۹ [۳۳۱]. خروج، ۳۰:۳۲ [۳۳۲]. خروج، ۳۰:۳۲ [۳۳۳]. خروج، ۳۰:۳۷ [۳۳۴]. خروج، ۲۵:۱۵ [۳۳۵]. خروج، ۲۸:۲۸ [۳۳۶]. خروج، ۲۸:۳۲ [۳۳۷]. تثنیه، ۱۲:۱۳ [۳۳۸]. لاویان، ۴-۱۷:۳ [۳۳۹]. لاویان، ۲۲:۲۰ [۳۴۰]. لاویان، ۲۲:۲۲ [۳۴۱]. لاویان، ۲۲:۲۴ [۳۴۲]. لاویان، ۲۲:۲۲ [۳۴۳]. تثنیه، ۱۷:۱ [۳۴۴]. لاویان، ۲۲:۲۵ [۳۴۵]. لاویان، ۲۲:۲۱ [۳۴۶]. لاویان، ۲:۱۱ [۳۴۷]. لاویان، ۲:۱۳ [۳۴۸]. تثنیه، ۲۳:۱۸ [۱۹] [۳۴۹]. لاویان، ۲۲:۲۸ [۳۵۰]. لاویان، ۵:۱۱ [۳۵۱]. لاویان، ۵:۱۱ [۳۵۲]. اعداد، ۵:۱۵ [۳۵۳]. اعداد، ۵:۱۵ [۳۵۴]. لاویان، ۲۷:۱۰ [۳۵۵]. لاویان، ۲۷:۲۶ [۳۵۶]. اعداد، ۱۸:۱۷ [۳۵۷]. لاویان، ۲۷:۳۳ [۳۵۸]. لاویان، ۲۷:۲۸ [۳۵۹]. لاویان، ۲۷:۲۸ [۳۶۰]. لاویان، ۵:۸ [۳۶۱]. تثنیه، ۱۵:۱۹ [۳۶۲]. تثنیه، ۱۵:۱۹ [۳۶۳]. خروج، ۳۴:۲۵ [۳۶۴]. خروج، ۲۳:۱۰ [۳۶۵]. خروج، ۱۲:۱۰ [۳۶۶]. تثنیه، ۱۶:۴ [۳۶۷]. اعداد، ۹:۱۳ [۳۶۸]. لاویان، ۲۲:۳۰ [۳۶۹]. خروج، ۱۲:۴۶ [۳۷۰]. اعداد، ۹:۱۲ [۳۷۱]. خروج، ۱۲:۴۶ [۳۷۲]. لاویان، ۶:۱۷ [۱۰] [۳۷۳]. خروج، ۱۲:۹ [۳۷۴]. خروج، ۱۲:۴۵ [۳۷۵]. خروج، ۱۲:۴۸ [۳۷۶]. خروج، ۱۲:۴۳ [۳۷۷]. لاویان، ۴:۱۲ [۳۷۸]. لاویان، ۷:۱۹ [۳۷۹]. لاویان، ۸-۱۹:۶ [۳۸۰]. لاویان، ۷:۱۸ [۳۸۱]. لاویان، ۲۲:۱۰ [۳۸۲]. لاویان، ۲۲:۱۰ [۳۸۳]. لاویان، ۲۲:۱۰ [۳۸۴]. لاویان، ۲۲:۴ [۳۸۵]. لاویان، ۲۲:۱۲ [۳۸۶]. لاویان، ۶:۲۳ [۱۶] [۳۸۷]. لاویان، ۶:۳۰ [۲۳] [۳۸۸]. تثنیه، ۱۴:۳ [۳۸۹]. تثنیه، ۱۲:۱۷ [۳۹۰]. تثنیه، ۱۲:۱۷ [۳۹۱]. تثنیه، ۱۲:۱۷ [۳۹۲]. تثنیه، ۱۲:۱۷ [۳۹۳]. تثنیه، ۱۲:۱۷ [۳۹۴]. تثنیه، ۱۲:۱۷ [۳۹۵]. تثنیه، ۱۲:۱۷ [۳۹۶]. تثنیه، ۱۲:۱۷ [۳۹۷]. خروج، ۲۹:۳۳ [۳۹۸]. تثنیه، ۲۶:۱۴ [۳۹۹]. تثنیه، ۲۶:۱۴ [۴۰۰]. تثنیه، ۲۶:۱۴ [۴۰۱]. لاویان، ۲۲:۱۵ [۴۰۲]. خروج، ۲۲:۲۹ [۲۸] [۴۰۳]. تثنیه، ۲۳:۲۱ [۲۲] [۴۰۴]. خروج، ۲۳:۱۵ [۴۰۵]. اعداد، ۳۰:۲ [۳] [۴۰۶]. لاویان، ۲۱:۷ [۴۰۷]. لاویان، ۲۱:۷ [۴۰۸]. لاویان، ۲۱:۷ [۴۰۹]. لاویان، ۲۱:۱۴ [۴۱۰]. لاویان، ۲۱:۱۵ [۴۱۱]. لاویان، ۱۰:۶ [۴۱۲]. لاویان، ۱۰:۶ [۴۱۳]. لاویان، ۱۰:۷ [۴۱۴]. لاویان، ۲۱:۱ [۴۱۵]. لاویان، ۲۱:۱۱ [۴۱۶]. لاویان، ۲۱:۱۱ [۴۱۷]. تثنیه، ۱۸:۱ [۴۱۸]. تثنیه، ۱۸:۱ [۴۱۹]. تثنیه، ۱۴:۱ [۴۲۰]. تثنیه، ۱۴:۷ [۴۲۱]. لاویان، ۱۱:۱۱ [۴۲۲]. لاویان، ۱۱:۱۳ [۴۲۳]. تثنیه، ۱۴:۱۹ [۴۲۴]. لاویان، ۱۱:۴۱ [۴۲۵]. لاویان، ۱۱:۴۴ [۴۲۶]. لاویان، ۱۱:۴۲ [۴۲۷]. لاویان، ۱۱:۴۳ [۴۲۸]. تثنیه، ۱۴:۲۱ [۴۲۹]. خروج، ۲۲:۳۱ [۳۰] [۴۳۰]. تثنیه، ۱۲:۲۳ [۴۳۱]. پیدایش، ۳۲:۳۲ [۳۳] [۴۳۲]. لاویان، ۷:۲۶ [۴۳۳]. لاویان، ۷:۲۳ [۴۳۴]. خروج، ۲۳:۱۹ [۴۳۵]. خروج، ۳۴:۲۶ [۴۳۶]. خروج، ۲۱:۲۸ [۴۳۷]. لاویان، ۲۳:۱۴ [۴۳۸]. لاویان، ۲۳:۱۴ [۴۳۹]. لاویان، ۲۳:۱۴ [۴۴۰]. لاویان، ۱۹:۲۳ [۴۴۱]. تثنیه، ۲۲:۹ [۴۴۲]. تثنیه، ۳۲:۳۸ [۴۴۳]. لاویان، ۱۹:۲۶؛ تثنیه، ۲۱:۲۰ [۴۴۴]. لاویان، ۲۳:۲۹ [۴۴۵]. خروج، ۱۳:۳ [۴۴۶]. خروج، ۱۳:۲۰ [۴۴۷]. تثنیه، ۱۶:۳ [۴۴۸]. خروج، ۱۳:۷ [۴۴۹]. خروج، ۱۲:۱۹ [۴۵۰]. اعداد، ۶:۳ [۴۵۱]. اعداد، ۶:۳ [۴۵۲]. اعداد، ۶:۳ [۴۵۳]. اعداد، ۶:۴ [۴۵۴]. اعداد، ۶:۴ [۴۵۵]. اعداد، ۶:۷ [۴۵۶]. لاویان، ۲۱:۱۱ [۴۵۷]. اعداد، ۶:۵ [۴۵۸]. لاویان، ۲۳:۲۲ [۴۵۹]. لاویان، ۱۹:۹ [۴۶۰]. لاویان، ۱۹:۱۰ [۴۶۱]. لاویان، ۱۹:۱۰ [۴۶۲]. تثنیه، ۲۴:۱۹ [۴۶۳]. لاویان، ۱۹:۱۹ [۴۶۴]. تثنیه، ۲۲:۹ [۴۶۵]. لاویان، ۱۹:۹ [۴۶۶]. تثنیه، ۲۲:۱۰ [۴۶۷]. تثنیه، ۲۵:۴ [۴۶۸]. لاویان، ۲۵:۴ [۴۶۹]. لاویان، ۲۵:۴ [۴۷۰]. لاویان، ۲۵:۵ [۴۷۱]. لاویان، ۲۵:۵ [۴۷۲]. لاویان، ۲۵:۱۱ [۴۷۳]. لاویان، ۲۵:۱۱ [۴۷۴]. لاویان، ۲۵:۱۱ [۴۷۵]. لاویان، ۲۵:۲۳ [۴۷۶]. لاویان، ۲۵:۲۳ [۴۷۷]. تثنیه، ۱۲:۱۹ [۴۷۸]. تثنیه، ۱۵:۲ [۴۷۹]. تثنیه، ۱۵:۹ [۴۸۰]. تثنیه، ۱۵:۷ [۴۸۱]. تثنیه، ۱۵:۱۳ [۴۸۲]. خروج، ۲۲:۲۵ [۲۴] [۴۸۳]. لاویان، ۲۵:۳۷ [۴۸۴]. تثنیه، ۲۳:۱۹ [۲۰] [۴۸۵]. خروج، ۲۲:۲۵ [۲۴] [۴۸۶]. لاویان، ۱۹:۱۳ [۴۸۷]. تثنیه، ۲۴:۱۰ [۴۸۸]. تثنیه، ۲۴:۱۲ [۴۸۹]. تثنیه، ۲۴:۱۷ [۴۹۰]. تثنیه، ۲۴:۶ [۴۹۱]. خروج، ۲۰:۱۴ [۱۳] [۴۹۲]. لاویان، ۱۹:۱۱ [۴۹۳]. لاویان، ۱۹:۱۳ [۴۹۴]. تثنیه، ۱۹:۱۴ [۴۹۵]. لاویان، ۱۹:۱۳ [۴۹۶]. لاویان، ۱۹:۱۱ [۴۹۷]. لاویان، ۱۹:۱۱ [۴۹۸]. لاویان، ۲۵:۱۴ [۴۹۹]. لاویان، ۲۵:۱۷ [۵۰۰]. خروج، ۲۲:۲۱ [۲۰] [۵۰۱]. خروج، ۲۲:۲۱ [۲۰] [۵۰۲]. تثنیه، ۲۳:۱۵ [۱۶] [۵۰۳]. تثنیه، ۲۳:۱۶ [۱۷] [۵۰۴]. خروج، ۲۲:۲۲ [۲۱] [۵۰۵]. لاویان، ۲۵:۳۹ [۵۰۶]. لاویان، ۲۵:۴۲ [۵۰۷]. لاویان، ۲۵:۴۳ [۵۰۸]. لاویان، ۲۵:۵۳ [۵۰۹]. خروج، ۲۱:۸ [۵۱۰]. خروج، ۲۱:۱۰ [۵۱۱]. تثنیه، ۲۱:۱۴ [۵۱۲]. تثنیه، ۲۱:۱۴ [۵۱۳]. خروج، ۲۰:۲۰ [۱۷] [۵۱۴]. تثنیه، ۵:۲۱ [۱۸] [۵۱۵]. تثنیه، ۲۳:۲۵ [۲۶] [۵۱۶]. تثنیه، ۲۳:۲۴ [۲۵] [۵۱۷]. تثنیه، ۲۲:۳ [۵۱۸]. خروج، ۲۳:۵ [۵۱۹]. لاویان، ۱۹:۳۵ [۵۲۰]. تثنیه، ۲۵:۱۳ [۵۲۱]. لاویان، ۱۹:۱۵ [۵۲۲]. خروج، ۲۳:۸ [۵۲۳]. لاویان، ۱۹:۱۵ [۵۲۴]. تثنیه، ۱:۱۷ [۵۲۵]. لاویان، ۱۹:۱۵؛ خروج، ۲۳:۳ [۵۲۶]. خروج، ۲۳:۶ [۵۲۷]. تثنیه، ۱۹:۱۳ [۵۲۸]. تثنیه، ۲۴:۱۷ [۵۲۹]. خروج، ۲۳:۱ [۵۳۰]. خروج، ۲۳:۲ [۵۳۱]. خروج، ۲۳:۲ [۵۳۲]. تثنیه، ۱:۱۷ [۵۳۳]. خروج، ۲۰:۱۶ [۱۳] [۵۳۴]. خروج، ۲۳:۱ [۵۳۵]. تثنیه، ۲۴:۱۶ [۵۳۶]. تثنیه، ۱۹:۱۵ [۵۳۷]. خروج، ۲۰:۱۳ [۵۳۸]. خروج، ۲۳:۷ [۵۳۹]. اعداد، ۳۵:۳۰ [۵۴۰]. اعداد، ۳۵:۱۲ [۵۴۱]. تثنیه، ۲۵:۱۲ [۵۴۲]. تثنیه، ۲۲:۲۶ [۵۴۳]. اعداد، ۳۵:۳۱ [۵۴۴]. اعداد، ۳۵:۳۲ [۵۴۵]. لاویان، ۱۹:۱۶ [۵۴۶]. تثنیه، ۲۲:۸ [۵۴۷]. لاویان، ۱۹:۱۴ [۵۴۸]. تثنیه، ۳-۲۵:۲ [۵۴۹]. لاویان، ۱۹:۱۶ [۵۵۰]. لاویان، ۱۹:۱۷ [۵۵۱]. لاویان، ۱۹:۱۷ [۵۵۲]. لاویان، ۱۹:۱۸ [۵۵۳]. لاویان، ۱۹:۱۸ [۵۵۴]. تثنیه، ۲۲:۶ [۵۵۵]. لاویان، ۱۳:۳۳ [۵۵۶]. تثنیه، ۲۴:۸ [۵۵۷]. تثنیه، ۲۱:۴ [۵۵۸]. خروج، ۲۲:۱۸ [۱۷] [۵۵۹]. تثنیه، ۲۴:۵ [۵۶۰]. تثنیه، ۱۷:۱۱ [۵۶۱]. تثنیه، ۱۲:۳۲ [۱۳:۱] [۵۶۲]. تثنیه، ۱۲:۳۲ [۱۳:۱] [۵۶۳]. خروج، ۲۲:۲۸ [۲۷] [۵۶۴]. خروج، ۲۲:۲۸ [۲۷] [۵۶۵]. لاویان، ۱۹:۱۴ [۵۶۶]. خروج، ۲۱:۱۷ [۵۶۷]. خروج، ۲۱:۱۵ [۵۶۸]. خروج، ۲۰:۱۰ [۵۶۹]. خروج، ۱۶:۲۹ [۵۷۰]. خروج، ۳۵:۳ [۵۷۱]. خروج، ۱۲:۱۶ [۵۷۲]. خروج، ۱۲:۱۶ [۵۷۳]. لاویان، ۳۳:۲۱ [۵۷۴]. لاویان، ۲۳:۲۵ [۵۷۵]. لاویان، ۲۳:۳۵ [۵۷۶]. لاویان، ۲۳:۳۶ [۵۷۷]. لاویان، ۲۳:۲۸ [۵۷۸]. لاویان، ۱۸:۷ [۵۷۹]. لاویان، ۱۸:۸ [۵۸۰]. لاویان، ۱۸:۹ [۵۸۱]. لاویان، ۱۸:۱۱ [۵۸۲]. لاویان، ۱۸:۱۰ [۵۸۳]. لاویان، ۱۸:۱۰ [۵۸۴]. لاویان، ۱۸:۱۰ [۵۸۵]. لاویان، ۱۸:۱۷ [۵۸۶]. لاویان، ۱۸:۱۷ [۵۸۷]. لاویان، ۱۸:۱۷ [۵۸۸]. لاویان، ۱۸:۱۲ [۵۸۹]. لاویان، ۱۸:۱۳ [۵۹۰]. لاویان، ۱۸:۱۴ [۵۹۱]. لاویان، ۱۸:۱۵ [۵۹۲]. لاویان، ۱۸:۱۶ [۵۹۳]. لاویان، ۱۸:۱۸ [۵۹۴]. لاویان، ۱۸:۱۹ [۵۹۵]. لاویان، ۱۸:۲۰ [۵۹۶]. لاویان، ۱۸:۲۳ [۵۹۷]. لاویان، ۱۸:۲۳ [۵۹۸]. لاویان، ۱۸:۲۲ [۵۹۹]. لاویان، ۱۸:۷ [۶۰۰]. لاویان، ۱۸:۱۴ [۶۰۱]. لاویان، ۱۸:۶ [۶۰۲]. تثنیه، ۲۳:۲ [۳] [۶۰۳]. تثنیه، ۲۳:۱۷ [۱۸] [۶۰۴]. تثنیه، ۲۴:۴ [۶۰۵]. تثنیه، ۲۵:۵ [۶۰۶]. تثنیه، ۲۲:۲۹ [۶۰۷]. تثنیه، ۲۲:۱۹ [۶۰۸]. تثنیه، ۲۳:۱ [۲] [۶۰۹]. لاویان، ۲۲:۲۴ [۶۱۰]. تثنیه، ۱۷:۱۵ [۶۱۱]. تثنیه، ۱۷:۱۶ [۶۱۲]. تثنیه، ۱۷:۱۷ [۶۱۳]. تثنیه، ۱۷:۱۷

««« پایان »»»

آشنایی با رنگ‌های به‌کار رفته در مقاله‌ی فوق:

رنگ آبی برای تأکید بر کلمات کلیدی است.
رنگ قهوه‌ای برای نقل‌قول استفاده می‌شود.
رنگ بنفش در تیترهای اصلی استفاده شده.
رنگ نارنجی در تیترهای فرعی استفاده شده.
رنگ قرمز برای لینک‌دادن استفاده شده.

احکام ۶۱۳ گانه ، احکام ۶۱۳ گانه

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …