نقد و بررسی مجموعه فیلم‌های پسر جهنمی

مجموعه فیلم‌های پسر جهنمی، از فیلم‌های آخرالزمانی پر مخاطب است. دو قسمت از این مجموعه توسط گیرمو دل تورو (Guillermo del Toro) ساخته شده است. قسمت سومی نیز با عنوان پسر جهنمی ساخته شده که در حقیقت بازسازی قسمت اول است و داستان و جهانی متفاوت از کارهای دل تورو دارد. در این یادداشت به ترتیب به نقد سه فیلم پسر جهنمی خواهیم پرداخت.

پسر جهنمی ۱ – Hellboy (2004)

۱. نازی‌های شیطان با همکاری کشیش روس

از ابتدای فیلم، ما با نیروهای متفقین وارد جنگ با دشمن نازی می‌شویم. نازی‌ها در حال باز کردن یک دریچه به جهان موازی هستند و می‌خواهند شیاطین را احضار کنند. رابطه‌ی نازی‌ها با علوم غریبه، از بحث‌های پُر دامنه بوده است و موافقین و مخالفینی دارد. اما این حجم از شواهد، می‌تواند این گمان را تقویت کند که هیتلر واقعاً با عده‌ای از اهل علوم غریبه، مرتبط بوده است؛ اما نمی‌توان ادعای بعضی را که گفته‌اند هیتلر با قدرت خود تسلط بر ارواح انسان‌ها پیدا می‌کرد و این ویژگی را به علوم غریبه ربط می‌دهند، با قطعیت پذیرفت. [۱]

به هر حال ارتباط نازی‌ها با اهالی علوم غریبه، یا ارتباط انگلیسی‌ها با بعضی شیطان‌پرستان معروف، خالی از واقعیت نیست. پسر جهنمی نیز بر این ارتباط، البته به‌گونه‌ای اغراق‌شده، تأکید دارد.

گریگوری راسپوتین (Grigori Rasputin)، کشیش تزاری روس نیز در جبهه‌ی شیطان حضور دارد تا در فیلم، کلیشه‌ی دشمن روس و نازی تکمیل شود! در مورد راسپوتین نیز شایعات زیادی وجود دارد و عده‌ای برای وی قدرت‌هایی ماورائی قائل بوده‌اند.

راسپوتین، کشیش روسی در حال احضار شیاطین!

۲. جهان موازی شیطانی

مضمون جهان موازی شیطانی که در نقد سریال اتفاقات عجیب به آن پرداختیم، به‌عنوان یک نگاه کابالیستی به جهان غیب، در فیلم پسر جهنمی نیز موجود است. در این نگاه انحرافی، اگر دریچه‌ای هم از آن جهان باز شود، این فقط شیاطین هستند که به جهان ما می‌آیند! گویا مَلَک یا فرشته اساساً وجود ندارد!! در حالی‌که بر فرض اگر چنین اتفاقی هم بیافتد، نیروهای خیر بسیار بیشتر از نیروهای شرّ بوده و این جدال به نفع نیروهای خیر خواهد بود.

۳. هل بوی، پسری از جهنم

در ابتدای فیلم، پسر جهنمی از جهان موازی شیطانی پایین می‌آید. وی با شاخ‌های قوچی و بدنی به رنگ قرمز، دقیقاً نمایان‌گر شیطان است. این شیطان تحت تربیت یک مسیحیِ معتقد قرار گرفته! و در آینده نیز منجی انسان‌ها خواهد بود!! این شکل خاص از شیاطین، در بین جنّیان به شاخ قوچی‌ها معروف هستند و این‌که هالیوود با این صراحت، شیطان‌گرا بودن خویش را فریاد می‌زند، جای تأمل بسیار دارد. پسر جهنمی شخصیتی شوخ‌طبع، بامزه و قدرتمند است. برای بینندگان، جمع بین قدرت و طنازی، بسیار جذاب است.

هل بوی کوچک در میان متفقین!

۴. انسان شیطان‌صفت، خطرناک‌تر از جنّیان!

یکی از شعارهای پر تکرار در آثار گیرمو دل تورو، انسان‌های شیطان‌صفت و جنّیان مظلوم است. در پسر جهنمی نیز دقیقاً همین شعار را می‌بینیم. انسان‌ها با اتحادی که با پسر جهنمی، یک ساحره و موجودات دیگرِ جنّی دارند، سعی دارند با شیاطین دیگر، از جمله راسپوتین که یک انسان است، مقابله کنند. این پیام، بسیار مهم است، اتحاد انسان با جنّ برای مقابله با باقی انسان‌ها. گویا پسر جهنمی که یک شیطان است، بیشتر برای ما مفید است تا همنوع‌های خودمان!

قربانی انسانی که باعث ظهور دوباره‌ی راسپوتین می‌شود!

۵. پسر جهنمی و پایان جهان

نگاه شیطان‌گرایانه، در تمام فیلم جاری است. تا جایی که در فیلم صراحتاً گفته می‌شود پسر جهنمی در پایان، جهان را نابود خواهد کرد. اما باز هم شخصیت‌های فیلم طرف پسر جهنمی، یعنی نابودگر این جهان می‌ایستند! این اتفاق در قسمت دوم نیز رخ می‌دهد. یعنی فیلمساز با جذاب نشان دادن پسر جهنمی، ما را متقاعد می‌کند که این جهان با مردم ناسپاسش، همان بهتر که به‌دست پسر جهنمی نابود شود!

هم‌چنین همکار پسر جهنمی نیز یک زن جادوگر یا سورسرس است. (Sorceress) سورسرس یعنی جادوگری که ذاتاً قدرت‌هایی را دارد و باید با یادگیری کنترل آن، انرژی خود را جهت‌دهی کند. هرچند باز هم در فیلم، جادوگری به‌صورت اغراق‌شده و کاملاً ویران‌گر ترسیم شده است. اما درواقع، جادوگر با منّت‌کشی و پرستش شیاطین، قدرت‌های نازلی همچون توانایی پیدا کردن شیء گم‌شده را به‌دست می‌آورد و اصلاً با این روش‌های جادویی، نمی‌توان چنین قدرت‌هایی را پیدا کرد.

۶. هالووین، آیین شیطان

در یک سکانس از پسر جهنمی، ما هل‌بوی را می‌بینیم که بین مردم راه می‌رود. در خیابان به مناسبت هالووین (Halloween)، مردم ماسک‌های خاصی به چهره زده‌اند. هل بوی نیز چون چهره‌ی شیطانی‌اش شبیه به ماسک است، بین مردم عادی جلوه می‌کند. گویا آن ماسک‌ها نیز طبیعتی شیطانی دارند که پسر جهنمی، در بین آن‌ها چهره‌ای عادی دارد.

به شیطانی بودن ریشه‌های هالووین در مقاله‌ای مجزا، خواهیم پرداخت. پسر جهنمی نیز هنرمندانه نشان می‌دهد که در هالووین، مردم لباس شیاطین را می‌پوشند و هالووین، یک مراسم فانتزی و تخیّلی نیست.

احضار شیاطین توسط پسر جهنمی که ناکام می‌ماند!

۷. پایان پسر جهنمی ۱ ؛ پیروزی شیطان بر شیاطین

باید دقت شود که در نگاه صحیح، هم انسان می‌تواند شیطان باشد و هم جنّ. زیرا شیطان معنی وسیعی دارد و به معنی هر موجود سرکش و طغیانگر و موذی است که خود و دیگران را از خداوند دور می‌کند. پس هر انسانی نیز می‌تواند شیطان باشد. از طرفی جنّیان نیز به‌دلیل اراده و اختیاری که دارند، می‌توانند مرتکب اعمال شیطانی شوند. به همین علت، شیاطین، هم انسانی هستند و هم جنّی. [۲]

البته تمام جنّیان و انسان‌ها می‌توانند در هر لحظه‌ای و بعد از هر گناهی، با توبه، دوباره به آغوش خداوند بازگردند. مثلاً ابلیس لعین نیز می‌تواند همین الآن توبه کند، اعمال قبلی را جبران کند و خود را در دامان الهی بیاندازد. اما به‌دلیل خودگرایی، هواپرستی و استکبار و خودبزرگ‌بینی، چنین نمی‌کند. یعنی هر یک از انسان‌ها و جنّیان، می‌توانند با اعمال خود، به پاکی مطلق و خلوص و کمال و لذت بی‌نهایت برسند، یا خود را هلاک کنند.

این نکته از این جهت مهم است که پسر جهنمی از کودکی، پسر جهنمی است! در صورتی‌که جنّیان نیز مثل انسان‌ها، با اختیار خود دین‌داری یا بی‌دینی را انتخاب می‌کنند. یعنی بعضی از جنّیان موجوداتی پاک و الهی هستند و بعضی نیز شیطانی و خبیث. اما در فیلم با یک نگاه جبرگرایانه، پسر جهنمی موجودی شیطانی به دنیا آمده و تقدیرش این است که دنیا را نابود کند! این نوع نگاه از اساس باطل است و هر موجودی هر وقت که اراده کند، می‌تواند به اختیار خود مسیر صحیح را انتخاب کند و با توبه، از اعمال منفی خویش به سمت خداوند، بازگردد.

در پایان فیلم پسر جهنمی ۱، هل بوی دشمنان را از بین می‌برد و البته با کمک یک صلیب، هویت خود را پیدا کرده و شیاطین دیگر را احضار نمی‌کند. همچنین، هل بوی یک موجود را با گردن‌بند یک قدّیس، زنده می‌کند. اما باید دقت شود که وجود این صلیب یا گردن‌بند، نمی‌تواند بیان‌گر الهی بودن فیلم باشد. زیرا در فیلم محوریت با این شیطان بوده و ما چیزی به جز یک نماد خشک و خالی از مسیحیت نمی‌بینیم.

یعنی گفتمان شیطان‌گرایی بر فیلم غالب است و این نمادها نباید باعث سوء برداشت ما از فیلم شود. زیرا راسپوتین که خود یک کشیش است، زیر مجسمه‌ای شبیه به مجسمه‌ی سنت پیتر، این اعمال شیطانی را انجام می‌دهد! پس طبیعتاً فیلم مدافع مسیحیت نیست.

…….

پسر جهنمی ۲: ارتش طلایی – Hellboy II: The Golden Army (2008)

در قسمت دوم پسر جهنمی، ساخته‌ی گیرمو دل تورو، تقریباً تمام موارد تحلیل در پسر جهنمی ۱، تکرار می‌شود. در ادامه به نکات جدیدی که در این فیلم وجود دارد، اشاره می‌کنیم.

۱. شهر زیرزمینی جنیان

در پسر جهنمی ۲، هل بوی و دوستانش وارد جهان زیرین می‌شوند. جایی که موجودات عجیب و غریب زیادی در حال زندگی هستند. مکانی شبیه به بازار که این موجودات زیرزمینی، مایحتاج خود را از آن‌جا تأمین می‌کنند. این موجودات از چشم مردم عادی پنهان هستند. پسر جهنمی نیز به کمک یک عینک غیب‌بین، می‌تواند سیرت یک موجود زیرزمینی انسان‌نما را ببیند.

این جهان، اشاره به جهان موازی جنّیان دارد. در نقد قسمت قبلی گفته شد که جنّیان همچون ما انسان‌ها، خوب و بد دارند. اما جنّیان حق‌جو و درست‌کار، معمولاً مایل به ارتباط با انسان‌ها نیستند و در جهان موازی، زندگی می‌کنند. اما جنّیان شرور ممکن است با ظاهر حیوانات و… خود را بر ما ظاهر کنند تا ما آن‌ها را نشناسیم. همچنین جنّیان شیطان‌صفت ممکن است قصد حضور در این جهان را داشته باشند، هر چند در صورت رعایت دستورات الهی، به هیچ‌وجه نمی‌توانند در زندگی ما حضور پیدا کنند، اما ارتکاب گناهان، حضور آن‌ها در زندگی ما را ممکن می‌سازد. [۳]

فیلم نیز اشاره به توانایی تغییر ظاهر جنّیان دارد. جهان زیرین نیز جهان جنّیان است. اما باید دقت شود اجنّه، ذاتاً از انسان‌ها ضعیف‌تر هستند و انسانی که اهل رعایت دستورات شرعی و یا انجام مستحباتی همانند نماز شب، گریه‌ی نیمه شب، طهارت درون و… باشد، از جنّیان جلوتر است و قدرت‌های الهی بیشتری پیدا می‌کند. لذا باید دقت شود که ما انسان‌ها از جنّیان قوی‌تر هستیم. از این باب، ارتباط با این موجودات اتفاقاً  به ضرر انسان‌هاست، اما برای جنّیان که در مقایسه‌ی با ما، از جهاتی ضعیف‌تر هستند، جذاب است.

از طرفی باید دقت شود که موجودات غیبی، فقط جنّیان نیستند، بلکه ملائکه و فرشتگان نیز در جهان غیب حضور دارند. این موجودات بسیار زیبا، جذاب و پاک هستند.

با توجه به این مطالب، روشن می‌شود که فیلم پسر جهنمی نگاه یک‌طرفه و بسیار ناقصی به جهان غیب داشته است.

۲. تمدن باستانی و شاهزاده‌ی سمپاتیک

در فیلم، شاهزاده‌ای باستانی با عمری چند هزار ساله، به‌دنبال فعال‌سازی ارتش طلایی است تا تمدن انسان‌ها را نابود و موجودات باستانی را حاکم کند.

از طرف دیگر در فیلم، انسان‌ها، افرادی ناسپاس بازنمایی می‌شوند. به همین علت، مخاطب بیشتر با شاهزاده همراه است تا انسان‌ها.

۳. ناجی انسان‌ها، جنّیان هستند!

در قسمت دوم نیز نجات‌دهنده‌ی مردم، پسر جهنمی و رفقای عجیب و غریبش هستند. در کنار این، در فیلم پسر جهنمی صراحتاً گفته می‌شود که پسر جهنمی جهان را نابود خواهد کرد. اما دوستان وی بین تمام جهان و پسر جهنمی، دوستشان را انتخاب می‌کنند. یعنی ارزش جان میلیاردها انسان، کم‌تر از پسر جهنمی است. دقت کنید که مخاطب نیز با قهرمانان فیلم هم‌ذات‌پنداری دارد و کاملاً حسّ بی‌ارزش بودن انسان‌ها در وجود مخاطب شکل می‌گیرد.

جمع‌بندی پسر جهنمی ۱ و ۲

فیلم پسر جهنمی ۱ و ۲ با برجسته‌کردن یک جنّ، سعی دارد به دروغ جنّیان را از انسان‌ها برتر جلوه دهد. در این بین نیز با ترسیم موجودات مختلف غیبی، کاملاً ما را با جهان غیب، البته به‌صورت ناقص و تحریف شده، آشنا می‌کند. حتی در فیلم شاهد رب النوع درخت نیز به‌صورت جسمانی هستیم که تخیّلی جالب، اما خلاف واقع است.

در نقد فیلم‌های پسر جهنمی باید دقت شود که حقائق به‌صورت اغراق شده و مُحَرَّف (تحریف شده) ارائه می‌شود. لذا حتماً دقت کنیم که مبانی فکری خود را از فیلم‌های هالیوودی نگیریم.

اما پسر جهنمی، نسخه‌ی دیگری نیز دارد که جدیداً بازسازی شده است. در قسمت بعدی این یادداشت به نقد و بررسی این نسخه نیز خواهیم پرداخت.

اندیشکده مطالعات یهود

قسمت بعدی این یادداشت

پی‌نوشت‌ها:

[۱] برای کسب اطلاعات بیشتر بنگرید به:

https://en.wikipedia.org/wiki/Occultism_in_Nazism
https://jscenter.ir/jewish-methods/jews-and-politics/16595

[۲] در آیه‌ی ۱۱۲ از سوره‌ی انعام می‌خوانیم:
وَ كَذَٰلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوّاً شَيَاطِينَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً.
و این‌گونه برای هر پیامبری، دشمنانی از شیاطین انسی و جنّی قرار دادیم، که برای فریب مردم همواره گفتاری باطل ولی به‌ظاهر آراسته و دلپسند به یکدیگر القاء می‌کنند.
[۳] برای کسب اطلاعات بیشتر در این‌باره به کتب مربوطه مراجعه کنید. به‌عنوان نمونه، مطالعه‌ی کتاب «جایگاه جن، شیطان و جادوگر در عالَم» نوشته‌ی استاد اصغر طاهرزاده در این‌باره راه‌گشا است:

https://lobolmizan.ir/book/95

««« پایان »»»

آشنایی با رنگ‌های به‌کار رفته در مقاله‌ی فوق:

رنگ آبی برای تأکید بر کلمات کلیدی است.
رنگ قهوه‌ای برای نقل‌قول استفاده می‌شود.
رنگ بنفش در تیترهای اصلی استفاده شده.
رنگ سبز برای آیات قرآن استفاده می‌شود.
رنگ قرمز برای لینک‌دادن استفاده شده.

…

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …