هفدهم تموز تا نهم آو؛ ایام سوگواری یهودیان

سه هفته سوگواری یهودیان

آخرین بخش از سال دینی یهودیان، که به ماه الول و به‌دنبال آن عید سال نو منتهی می‌شود، دوران سوگواری شدیدی است که به یاد خرابی معبد اول و دوم برپا می‌شود. نیز این دوره را خلاصه‌ای از تمامی تجربه‌هایی دانسته‌اند که یهودیان در تبعید گرفتار رنج آن‌ها بوده‌اند.

این دوره با روزه‌ی هفدهم تموز (که معمولاً در ماه میلادی ژوئیه یا ماه شمسی تیر قرار می‌گیرد) شروع می‌شود. بر اساس تفاسیر حاخامی، این همان «روزه‌ی ماه چهارم» است که در کتاب زکریای نبی از آن یاد شده است:

«خداوند متعال دوباره به من فرمود: روزه‌ی ماه‌های چهارم، پنجم، هفتم و دهم، برای مردم یهودا و اسرائیل به جشن‌ها و روزهای شادمانی تبدیل می‌شوند…» [۱]

سنّت یهود پنج رخداد سوگ‌آور را با این تاریخ پیوند زده است که مهم‌تر از همه‌ی آنها شکافی است که در دیوارهای اورشلیم پیش از تخریب معبد دوم افتاده بود.

محاصره و تخریب اورشلیم و «معبد دوم» به دست رومی‌ها

روزه در ابتدا در روز نهم تموز، یعنی در تاریخی گرفته می‌شد که به گزارش ارمیا ( ۵۲: ۶) شکافی در دیوارهای اورشلیم در زمان معبد اول پیدا شده بود:

«در نهمین روزِ ماه چهارمِ همان سال، زمانی که به‌خاطر قحطی دیگر چیزی باقی نمانده بود که مردم بخورند، دیوارهای شهر در هم شکسته شد…» [۲]

از آنجا که این دو تاریخ بسیار نزدیک به یکدیگرند، و تخریب معبد دوم مصیبت بزرگ‌تری برای جامعه‌ی یهود دانسته شده است، هفدهم تموز به‌عنوان نماینده‌ی رخدادهای هر دو معبد قرار داده شد. حتی تلمود اورشلیمی ادعا دارد که در هر دو موقعیت شکاف‌ها در هفدهم تموز به‌وجود آمده‌اند و تاریخ اولیه‌ی نهم تموز اشتباهی بیش نبوده و از قاطی شدن تاریخ‌ها ناشی شده است. [۳]

ویژگی دوره‌ی سوگواری‌ای که به‌دنبال روزه می‌آید نهی از این امور است:

۱. عروسی، ۲. استفاده از خوراک گوشتی و شراب در روزهای عادی هفته، ۳. کوتاه کردن مو، ۴. خریدن پوشاک نو، ۵. پوشیدن لباس‌هایی که به تازگی شسته شده باشند.

محاصره و تخریب اورشلیم و «معبد دوم» به دست رومی‌ها

در اغلب جوامع، محدودیت‌های یادشده، به جز نهی مربوط به ازدواج، فقط در خلال نُه روز پایانی دوره‌ی عزاداری سه هفته‌ای منتهی به روزه‌ی تیشعا بآو [۴] یا نهم ماه آو، مراعات می‌شوند.

از نظر میشنا این ماه برای یهودیان همچون دوره‌ی عزای عمومی است:

«وقتی آو شروع می‌شود شادمانی باید به کمترین اندازه برسد.» [۵]

به جز روزه‌ی یوم کیپور، روزه‌ی نهم آو تنها روزه‌ای است که از غروب آفتاب شروع می‌شود و تا فرا رسیدن شبِ روز بعد به طول می‌انجامد.

سپاه نبوكدنصر (بخت‌النصر) اورشلیم و «معبد اول» را می‌سوزاند

در شریعت یهود، به احترام زمان عزاداری، پوشیدن کفش چرمی ممنوع است، چرا که کمی راحت‌تر از دیگر کفش‌ها است؛ خواندن و مطالعه‌ی تورات نیز مجاز نیست، زیرا «باعث شادمانی قلب می‌شود»، البته به جز قسمت‌هایی که مضامین آن رنج و مانند آن است. علاوه بر این، فرد یهودی نباید در طول نیمه‌ی اول روز از صندلی یا جایگاهی عادی و متعارف برای نشستن استفاده کند.

کنیسا تاریک نگه‌داشته می‌شود و تنها آن مقدار نور که حاضران برای خواندن دعاها احتیاج دارند روشن خواهد شد. پوشش روی صندوق حاوی طومارهای تورات برداشته می‌شود. طَلّیت، یا شال نماز، و تفیلین، یا سربند و بازوبند مخصوص نماز، تا مراسم بعد از ظهر پوشیده نمی‌شود، و برخی بخش‌های شادمانانه‌تر نماز کنیسا حذف می‌گردد. کتاب مراثی ارمیا [۶] را با لحنی سوگ‌ناک می‌خوانند، و دعاهای مخصوصی که قینوت [۷] نام دارند و از دعاهای مخصوص سوگ‌اند برای خواندن انتخاب می‌شوند.

سپاه نبوكدنصر (بخت‌النصر) اورشلیم و «معبد اول» را می‌سوزاند

روی هم رفته تیشعا بآو (نهم آو) سوگناک‌ترین روز در سال یهودی است. در سنّت یهودی آمده است که هم تخریب معبد اول و هم تخریب معبد دوم در این روز رخ داده است. البته در کتاب ارمیا (۱۲:۵۲) سوختن عمده و اصلی معبد اول به روز دهم آو نسبت داده شده است:

«در روز دهم از ماه پنجم در نوزدهمین سال سلطنت نبوکدنصر پادشاه، نبوزرادان مشاور و فرمانده ارتش او وارد اورشلیم شد. او معبد بزرگ، کاخ سلطنتی، و خانه‌های بزرگان اورشلیم را آتش زد و سربازانش دیوارهای شهر را خراب کردند.» [۸]

هم‌چنین این روزه را با دیگر وقایع ناگوار تاریخ یهود ربط داده‌اند. [۹]

محاصره و تخریب اورشلیم و «معبد دوم» به دست رومی‌ها

با توجه به عباراتی که در ابتدای همین نوشتار از کتاب زکریا نقل کردیم، و در آن به یهودیان وعده داده شده که این روز تبدیل به روز شادی آنان گردد، پس از تشکیل دولت جعلی اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی، کسانی به دفاع از این نظر برخاسته‌اند که به دلیل بازگشت یهودیان به سرزمین خویش [!!] باید این روزه را مورد بازبینی قرار داد. اما اکثریت حاخام‌ها تا کنون علاقه‌ای به برداشتن چنین گام خطیری (یعنی لغو همه‌جانبه‌ی روزه‌ی یادشده) نشان نداده‌اند. حتی ترتیب جدیدی که از سوی حاخام شلومو گورین [۱۰] حاخام اعظم اشکنازی اسرائیل (از ۱۹۷۲ تا ۱۹۸۳) برای نماز تدوین شد و دعایی را که از وضع فقیرانه‌ی اورشلیم می‌نالد، تبدیل به دعایی ناظر به زمان گذشته می‌کرد، مقبولیت عامی نزد دیگران نیافت.

پی‌نوشت‌ها:

[۱] کتاب زکریا، ۸ : ۱۸-۱۹.
[۲] کتاب ارمیا، ۵۲ : ۶-۷.

[۳] TJ Taanit 4:5.
[۴] Tish’ah Be-Av (Tisha B’Av)
[۵] M Taanit 4:6.
[۶] Book of Lamentations
[۷] Kinot

[۸] کتاب ارمیا، ۵۲ : ۱۲-۱۴.
[۹] بنگرید به: این مقاله

[۱۰] Rabbi Shlomo Goren (3 February 1917 – ۲۹ October 1994)

««« پایان »»»

آشنایی با رنگ‌های به‌کار رفته در مقاله‌ی فوق:

رنگ آبی برای تأکید بر کلمات کلیدی است.
رنگ قهوه‌ای برای نقل‌قول استفاده می‌شود.
رنگ بنفش در تیترهای اصلی استفاده شده.
رنگ قرمز برای لینک‌دادن استفاده می‌شود.

سوگواری یهودیان ، سوگواری یهودیان

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …

سوگواری یهودیان ، سوگواری یهودیان