نمونه‌ای از مقابله امام رضا (ع) با اسرائیلیات

یک نکته خیلی قابل توجه که در تفاسیر ما وجود دارد و لغزاننده است، مسئله اسرائیلیات است، یعنی مجموعه نقل‌هایی که از میراث یهودی وارد روایات تفسیری ما شده است که گاهی گمراهی بزرگی را در شخصیت انبیا، مسائل مرتبط با توحید و عصمت انبیا شکل داده است. امام رضا و اسرائیلیات

موضع امام رضا علیه‌السلام در نقد این نقل‌ها و طعن بر آنها بسیار قابل توجه است. به عنوان نمونه نکته خیلی خاصی را که بسیار مهم است و از چشم حتی مفسران شیعه هم غالباً مغفول مانده است این‌جا عرض می‌کنم.

آیه‌ی «وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذَلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ : و در حقيقت [آن زن] آهنگ وى كرد و [يوسف نيز] اگر برهان پروردگارش را نديده بود آهنگ او می‌کرد چنين [كرديم] تا بدى و زشتكارى را از او بازگردانيم چرا كه او از بندگان مخلص ما بود» (یوسف : ۲۴) بسیار معرکه‌ی آرا شده است.

ظاهر آیه آن است که زلیخا قصد گناه کرده به سوی یوسف آمد و یوسف هم چنین قصدی داشته تا این‌که برهان الهی باعث شده است که این اتفاق نیافتد و آن ماجراهایی که در داستان حضرت یوسف مشهور است، روی دهد.

اگر کسی به سیاق آیات توجه کند تقریباً متوجه می‌شود که این «هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا» یعنی آهنگ و قصد در این آیه، نباید قصد جنسی باشد چون ماجرای جنسی به آیه قبلی برمی‌گردد.

یعنی آیه‌ی: «وَرَاوَدَتْهُ الَّتِي هُوَ فِي بَيْتِهَا عَنْ نَفْسِهِ وَغَلَّقَتِ الْأَبْوَابَ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ قَالَ مَعَاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّي أَحْسَنَ مَثْوَايَ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ : و آن [بانو] كه وى در خانه‌‌اش بود خواست از او كام گيرد و درها را [پياپى[ چفت كرد و گفت بيا كه از آن توام [يوسف] گفت پناه بر خدا او آقاى من است به من جاى نيكو داده است قطعا ستمكاران رستگار نمى‌‏شوند». (یوسف : ۲۳)

به قول هنرمندان سکانس مسئله جنسی به آیه قبل مربوط است که زلیخا طرح کرده است و حضرت یوسف با تمام قدرت در مقابل آن ایستاده است.

حضرت رضا علیه‌السلام این‌جا نکته‌ی خیلی مهمی دارد که از چشم مفسرین ما هم غایب مانده است.

در یکی از مناظرات یکی از علمای مسیحی و یا یهودی در آن جلسه از ایشان که در خصوص عصمت انبیاء می‌پرسد، امام علیه‌السلام تاکید بر عصمت می‌کنند و آن دانشمند همین آیه را مطرح می‌کند و تفسیر آن را جویا می‌شود که قرآن نشان می‌دهد که یوسف قصد گناه کرده است.

امام رضا علیه‌السلام می‌فرمایند آن‌طور که شما خیال می‌کنید نیست و آن مسئله تمام شده است وقتی زلیخا در عشق ظاهری‌اش شکست خورده به توضیح من، به یوسف حمله کرده‌ است تا وی را بزند و یا بکشد و یوسف هم همچنین قصدی را کرد که خوب طبیعی هم بود و می‌خواست از خود دفاع بکند، اما برهان رب آمد که در داخل کاخ چنین اتفاقی نیفتد.

جالب اين‌كه سید مرتضی (ره) وقتی اقوال گوناگون را در خصوص این آیه می‌آورد و رد می‌کند، می‌فرماید به من معنای دیگری الهام شده است و همین تفسیر را بیان می‌کند بدون آن‌که به حدیث امام رضا علیه‌السلام اشاره کند، گویا ایشان هم این روایت را ندیده بود.

برگرفته از مصاحبه حجةالاسلام محمدعلی مهدوی‌راد

بیشتر بدانیم:

بررسی مهمترین موارد استناد امام رضا (ع) به تورات

رواج اسرائیلیات و مبارزات امام رضا (ع)

امام رضا و اسرائیلیات

واریز كمک نقدی برای حمایت از اندیشكده

امام رضا و اسرائیلیات

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …