شبکه خویشاوندی روچیلدها (1)

(از سری مقالات یهودیان، انگلیسی‌‏ها و آغاز عصر نو) ناتان روچیلد

ناتان روچیلد در زمان استقرار در انگلستان عضوی از الیگارشی یهودی بود. این تعلّقی است که اهمیت آن را در پیدایش امپراتوری مالی روچیلدها به هیچ روی نباید ناچیز انگاشت. رابطه میان اعضای این الیگارشی از طریق شبکه مناسبات خویشاوندی تحکیم می‌شد و بدین‌سان اندامی واحد و همبسته را پدید می‌ساخت.
مایر آمشل روچیلد پنج پسر و پنج دختر داشت. پسران او عبارتند از آمشل مایر روچیلد (1) (1773-1855)، سالومون مایر روچیلد (2) (1774-1855)، ناتان مایر روچیلد (3) (1777-1836)، کارل مایر روچیلد (4) (1788-1855) و جیمز (یاکوب) مایر روچیلد (5) (1792-1868).
دختر بزرگ مایر آمشل روچیلد در سال 1795 با بندیکت موسس ورمز (6) (متوفی 1824) ازدواج کرد. از آن پس ورمز شریک و دستیار مایر آمشل به شمار می‌رفت. بندیکت ورمز نوه حاخام آرون (هارون) ورمز است. آرون ورمز (7) (1754-1836) از حاخام‌های سرشناس مستقر در فرانسه بود. او در زمان انقلاب فرانسه به گارد ملی پیوست و در سال‏‌های 1806-1807 عضو شورای بزرگان یهودی ( سنهدرین ) بود که برای رسیدگی به درخواست‌های ناپلئون تشکیل شد. (8)
در سال‏‌های بعد سایر فرزندان مایر آمشل روچیلد نیز با خاندان‌های ثروتمند یهودی مستقر در اروپا وصلت کردند. بدین‌سان، در اوایل سده نوزدهم اعضای خاندان‌های ورمز، هانو، (9) اشترن، (10) کوهن، (11) سیشل، (12) بیفوس، (13) هرتس (14) و مونت‌فیوره (15) عروس یا داماد مایر آمشل روچیلد بودند. در میان ده فرزند مایر آمشل روچیلد تنها کوچکترین آنان، جیمز (یاکوب) روچیلد با یکی از اعضای خانواده خود وصلت کرد: او در سال 1824 بتی (16) (1805-1886)، دختر برادر بزرگش سالومون مایر روچیلد را به زنی گرفت. این تنها نمونه ازدواج با محارم است که در خاندان روچیلد می‌شناسیم. حاصل این وصلت شاخه پاریس خاندان روچیلد است. مادر بتی روچیلد از خاندان زرسالار اشترن بود که درباره آن سخن خواهیم گفت.

در نسل سوم (نوه‌های مایر آمشل بنیانگذار)، روچیلدها در 14 مورد با عموزادگان خود وصلت کردند و در 4 مورد با غیر روچیلدها. از این میان یک مورد با خاندان مونت‌فیوره یک مورد با خاندان کوهن و یک مورد با خاندان آنشپاخ است. فیلیپ آنشپاخ (17) (1800-1875) در انقلاب 1830 فرانسه شرکت داشت و از زمان لویی فیلیپ در زمره رجال سیاسی و قضایی متنفذ فرانسه جای گرفت. (18) در سال 1859 گوستاو روچیلد پسر دوم جیمز روچیلد فرانسه، با سیسیلی آنشپاخ ازدواج کرد. اولین وصلت با مسیحیان در این نسل صورت گرفت: در سال 1839 دختر ناتان مایر لندن به همسری هنری فیتزروی (19) از رجال سیاسی انگلیس، درآمد.
در چهارمین نسل روچیلدها، که در نیمه دوم سده نوزدهم و اوایل سده بیستم می‌زیستند، 13 مورد ازدواج با اعضای خاندان روچیلد و 18 مورد با غیر روچیلدها گزارش شده است. در این نسل، وصلت روچیلدها با اعضای خاندان‌های زرسالار یهودی یا خاندان‌های اشرافی انگلیس و اروپا است: بارون رایموندو فن فرانچتی (20) (1858)، الیوت یورک (21) (1873)، لرد باترسی اول (22) (1877)، ارل روزبری (23) (1878)، دوک گرامون (24) (1878)، ماکس گلداشمیت (25) (1878)، ماریا پروگیا (26) (1881)، پرنس واگرام (27) (1882)، بارون لئون لامبرت (28) (1882)، موریس افروسی (29) (؟)، سِر ادوارد ساسون (30) (1887)، آلیس هالفن (31) (1905)، بارون امانوئل لئونینو (32) (؟)، نلی بیر (33) (1907)، بارون زولن نویه‌ولت (34) (؟)، نائومی هالفن (35) (1909)، آلبرت ماکس گلداشمیت (36) (1910) و دوروتی پینتو (37) (1913).
در نسل پنجم روچیلدها (معاصر اواخر سده نوزدهم و نیمه اول سده بیستم)، 22 مورد ازدواج ثبت شده که همه با غیر روچیلدهاست. در نسل‌های ششم و هفتم، و در نسل هشتم (امروزین)، نیز ازدواج‌ها عموماً با غیر روچیلدها، ولی در درون الیگارشی زرسالار جهان‌وطن معاصر، صورت گرفته است. (38)
ناتان روچیلد در سال 1806 با دختر لوی بارنت کوهن (39) (1740-1808)، از خاندان زرسالار کوهن (کهن)، ازدواج کرد.
در نیمه دوم سده هیجدهم، شاخه خاندان کوهن در هلند از ثروتمندترین صرافان و تجار آمستردام به شمار می‌رفت و معروفترین آنان بنجامین کوهن (40) (1726-1800) بود. او پلانت‌های بزرگ کشت و تولید تنباکو در هلند و مستعمرات آن در تملک داشت و محصولات خود را بطور عمده به کشورهای حوزه بالتیک صادر می‌کرد.

بنجامین کوهن در تجارت جهانی الماس نیز نقش مهمی داشت. او در سال 1788 قراردادی منعقد کرد که طی آن موسسه‌اش ملزم به وارد کردن سالیانه چهل هزار قیراط الماس از برزیل شد. وی از صرافان درجه اول اروپا نیز بود و وام‌های کلان به اشراف و دولت‌ها می‌داد. برای نمونه، وی در دو نوبت وام‌های عظیم (به مبلغ 5 و 3 میلیون گیلدر) در اختیار دولت پروس قرار داد. از بنجامین کوهن به عنوان مشاور مالی ویلیام پنجم، حکمران هلند از خاندان اورانژ، نام می‌برند. (41) یوناس دانیل مه‌یر نوه بنجامین کوهن و محقق و مورخ نامدار یهودی، نیز دوست و مشاور ویلیام پنجم اورانژ و ویلیام اول، پادشاه هلند، بود. گلداسمیدهای لندن خویشاوند نزدیک و شریک بنجامین کوهن بودند (42) و قاعدتاً به این دلیل بود که لوی بارنت کوهن نیز در لندن مستقر شد.
لوی بارنت کوهن نیز از صرافان و تجار ثروتمند آمستردام بود. او در دهه 1770 به انگلستان مهاجرت کرد و یکی از صرافان و تجار سرشناس بازار لندن شد. لوی کوهن از چهره‌های سرشناس جامعه یهودی انگلیس و متولی کنیسه مرکزی لندن بود. پس از این ازدواج، پسران لوی کوهن، به ‏ویژه سولومون کوهن (1776-1864) و بنجامین کوهن (1789-1867)، به شرکا و همکاران اصلی ناتان روچیلد بدل شدند. (43)
لوی بارنت کوهن چهار پسر و دو دختر داشت که شاخه‌ای پرشمار از خاندان کوهن را در انگلستان بنیان نهادند. دختر کوچک‌تر لوی بارنت کوهن در سال 1812 با موسس مونت‌فیوره (44) (1784-1885) ازدواج کرد. اتحاد ناتان روچیلد و موسس مونت‌فیوره، دو باجناق، نقش مهمی در توسعه فعالیت آنان داشت و ناتان از توانایی و شمّ سیاسی و تجاری مونت‌فیوره بهره فراوان برد. (45) آبراهام مونت‌فیوره (46) (1788-1824)، برادر کوچک موسس مونت‌فیوره، پس از درگذشت همسر اولش، در سال 1815 با خواهر کوچک ناتان روچیلد ازدواج کرد و یکی از خواهران موسس و آبراهام مونت‌فیوره نیز به همسری بنجامین کوهن درآمد.
خاندان مونت‌فیوره در اصل از یهودیان مهاجر شبه جزیره ایبری است. منابع موجود از پیشینه آنان در اسپانیا و نام و نشان‌شان در دوران اقامت در این سرزمین اطلاعی به دست نمی‌دهند. نخستین فرد شناخته شده این خاندان جودا (47) است که در نیمه اول سده هفدهم در بندر لگورن ایتالیا می‌زیست و همسرش از خاندان یهودی اولیوتی (48) بود. (49) امروزه خاندان اولیوتی از سرمایه‌داران بزرگ ایتالیا به شمار می‌روند. در دهه 1960 حدود 25 هزار نفر در موسسات آنان شاغل بودند. (50)
در نیمه دوم سده هیجدهم، یکی از نوادگان جودا، به ‏نام موسس ویتا مونت‌فیوره (51) (1712-1789)، به اتفاق دو برادرش دیوید و جوزف، به انگلستان مهاجرت کرد و به وارد کردن کلاه حصیری از ایتالیا پرداخت. مادر موسس ویتا دختر دیوید مدینا (52) است و بدین‌سان او با سِر سولومون مدینا، پیمانکار بزرگ نظامی دربار انگلیس در نیمه اول سده هیجدهم، (53) خویشاوندی داشت. خاندان مدینا در نیمه دوم سده هیجدهم با انگلستان تجارت داشتند و در این سرزمین به ثروت فراوان رسیدند. موسس ویتا یکی از تجار بزرگی بود که در سال 1760 به حضور جرج سوم بار یافتند و دست پادشاه انگلیس را بوسیدند. (54)
موسس ویتا مونت‌فیوره 17 فرزند داشت. فرزندان و نوه‌های او علاوه بر کوهن و روچیلد، با خاندان‌های یهودی بارو، (55) موکاتا، (56) ساموئل، (57) گلداسمید (58) و سباگ (59) وصلت کردند و خود یا فرزندان‌شان به چهره‌های متنفذ امپراتوری بریتانیا بدل شدند. یکی از پسران موسس ویتا، به ‏نام جوزف الیاس مونت‌فیوره (60) (1759-1804)، با دختر آبراهام موکاتا زرسالار یهودی لندن، ازدواج کرد. سِر موسس مونت‌فیوره و آبراهام مونت‌فیوره حاصل این وصلت‌اند.
دایرة المعارف یهود از سِر موسس مونت‌فیوره به عنوان “نامدارترین یهودی انگلیس در سده نوزدهم” یاد می‏‌کند. (61)

موسس مونت‌فیوره در کودکی در نزد دایی‌اش، حاخام موسس موکاتا تحصیل کرد و در نوجوانی در یک موسسه عمده‌فروشی چای و گیاهان دارویی به کار پرداخت. او از سال 1803 به صرافی مشغول شد، در این عرصه شهرت و اعتبار یافت و در دسامبر 1815، در کنار دایی‌اش حاخام موسس موکاتا، جوزف کوهن (برادرزن ناتان روچیلد و موسس مونت‌‏فیوره) و اعضای خاندان‌‏های روچیلد و گلداسمید و الیس (62) و غیره یکی از 12 صراف رسمی یهودی در بازار بورس لندن شد. (63) کمی بعد، موسس و برادرش آبراهام کمپانی خود را تأسیس کردند. پس از خویشاوندی با خانواده روچیلد، مونت‌فیوره‌ها به عنوان دلال بنیاد روچیلد به کار پرداختند و به شهرت و ثروت فراوان رسیدند.
موسس مونت‌فیوره املاک متعددی در انگلستان خرید که از جمله باید به مِلک پهناور او در سواحل رمزگیت (64) اشاره کرد. مونت‌فیوره در سال‏‌های 1837-1838 کلانتر لندن بود. او اولین یهودی است که در این سمت منصوب شد و در همین زمان ملکه ویکتوریا به وی عنوان “شهسوار امپراتوری بریتانیا” (شوالیه‌گری) اعطا کرد. سِر موسس مونت‌فیوره در سال 1846 بارونت شد. وی در سال‏‌های 1835-1847 رئیس “شورای نمایندگان جامعه یهودیان بریتانیا” بود.
موسس مونت‌فیوره مسافرت‌های متعدد دریایی به مشرق زمین داشت. منابع یهودی هدف از این سفرها را مسایل مالی و تجاری و رسیدگی به امور یهودیان عنوان می‌کنند. این سفرها به ‏وسیله کشتی‌های تجاری متعلق به خود او صورت می‌گرفت.
اولین سفر او به شرق در سال 1827 بود و وی از جمله به مصر و فلسطین رفت. او در طول زندگی‌اش هفت بار به فلسطین رفت که آخرین آن در سال 1874 است. مونت‌فیوره در دهه 1830 کوشید تا اراضی کشاورزی فلسطین را از محمدعلی پاشا، نایب‌السلطنه مصر، خریداری کند و با وی به توافق نیز رسید. ولی به علت کوتاه شدن دست محمدعلی از فلسطین (1841) این معامله صورت نگرفت. (65)
موسس مونت‌فیوره به روسیه نیز سفر کرد و با نیکلای اول، تزار روسیه، ملاقات نمود. مونت‌فیوره بسیار بلندقد بود (190 سانت قد او بود) و این به وی ظاهری موقر و احترام‌انگیز می‌داد. این امر به اضافه زبان چرب و نرم او، علاقه‌ای که ملکه ویکتوریا به وی داشت و حمایت دولت بریتانیا همه و همه راه ارتباطات خارجی او را هموار می‌ساخت.
مونت‌فیوره 101 سال عمر کرد. یهودیان جهان صدمین سال تولد او را جشن گرفتند و این روز را تعطیل عمومی اعلام کردند. سِر موسس مونت‌فیوره بلاعقب بود و فرزندی از خود به جای نگذاشت. (66)
سِر موسس مونت‌فیوره تنها فرد این خاندان نبود که در دستگاه امپراتوری بریتانیا به قدرت و ثروت رسیدند. بسیاری از اعضای این خانواده چنین وضعی یافتند. برای نمونه، دو نوه دیگر موسس ویتا، به ‏نام‌های جوزف بارو مونت‌فیوره (67) (1803-1893) و یاکوب مونت‌فیوره (68) (1801-1895)، از چهره‌های سرشناس سیاسی و اقتصادی استرالیا در سده نوزدهم بودند. (69)
جوزف بارو مونت‌فیوره از نوجوانی به صرافی پرداخت و به یکی از 12 صراف رسمی یهودی در بازار بورس لندن بدل شد. او در سال 1830 بهمراه برادر بزرگش یاکوب با سرمایه‌ای مفصل به استرالیا مهاجرت کرد، هزاران هکتار زمین خرید و به پرورش گوسفند و تجارت پشم و استخراج معدن پرداخت. این دو برادر از بنیان‌گذاران بانک استرالیا و بانک دولتی جنوب استرالیا و مورد اعتماد ویلیام چهارم پادشاه انگلیس، بودند. (70)
دختر بزرگ آبراهام مونت‌فیوره، از همسر اولش، با بنجامین موکاتا ازدواج کرد و کوچکترین دختر او، از همسر دومش (هنریتا روچیلد)، با سِر آنتونی روچیلد پسر ناتان مایر روچیلد. یکی از پسران آبراهام مونت‌فیوره و هنریتا روچیلد، به ‏نام جوزف مایر مونت‌فیوره (71) (1816-1880)، از سال 1857 نایب‌رئیس “شورای نمایندگان جامعه یهودیان بریتانیا” بود و از سال 1874، پس از سِر موسس مونت‌فیوره، ریاست این سازمان مهم را به دست گرفت. پسر بزرگ او سِر فرانسیس آبراهام مونت‌فیوره (72) (1860-1935) نام داشت و مقام بارونتی سِر موسس مونت‌فیوره به وی انتقال یافت. یکی دیگر از پسران آبراهام مونت‌فیوره و هنریتا روچیلد، به ‏نام ناتانیل مونت‌فیوره (73) (1819-1883)، با دختر سِر اسحاق گلداسمید (بارون پالمیرا) ازدواج کرد. کلود گلداسمید مونت‌فیوره حاصل این وصلت است.
کلود گلداسمید مونت‌فیوره (74) (1858-1938)، اندیشمند و متأله معاصر یهودی، که در سه دودمان نامدار یهودی مونت‌فیوره و روچیلد و گلداسمید ریشه دارد، تحصیلات خود را در کالج بالیول آکسفورد به پایان برد. او در سال 1888 فصلنامه معروف بررسی‌‏های یهود (75) را با سرمایه خود تأسیس کرد و سردبیری آن را نیز خود به دست گرفت. این فصلنامه در رشد اندیشه معاصر روشنفکری و دینی یهود سهمی بسزا داشت و منادی نواندیشی در آئین یهود و بنیان‌گذار نحله فکری جدیدی شد که یهودیت لیبرال نامیده می‌شود. کلود گلداسمید مونت‌فیوره در دهه 1920 بهمراه بارون فن هوگل (76) متأله مسیحی، “انجمن مطالعات دینی لندن” (77) را تأسیس کرد. این انجمن مرکب از گروهی از اندیشمندان مسیحی و یهودی بود که به بررسی نظری فلسفه دین اشتغال داشتند. کلود مونت‌فیوره مولف آثار متعددی در زمینه ادیان و یهودیت است.

نمونه‌ای کوچک از درهم‌تنیدگی خاندان‌های روچیلد ، کوهن ، مونت فیوره ، سباگ
(برای مشاهده در اندازه بزرگ‌تر بر روی تصویر کلیک کنید)

یکی از خواهران سِر موسس و آبراهام مونت‌فیوره با سولومون سباگ (78) (1783-1831) ازدواج کرد. خاندان سباگ – مونت‌فیوره ثمره این وصلت است. پسر آنان به ‏نام سِر جوزف سباگ مونت‌فیوره (79) (1822-1903) از چهره‌های مالی سرشناس لندن بود. وی در اواخر زندگی سِر موسس مونت‌فیوره نزدیک‌ترین فرد به دایی‌اش بود و مِلک رمزگیت نیز به او رسید. جوزف در سال 1896 شوالیه شد. وی در تملک اراضی فلسطین به ‏وسیله یهودیان نقش مهمی داشت و از سال 1895 تا زمان مرگ رئیس “شورای نمایندگان جامعه یهودیان بریتانیا” بود. سِر جوزف سباگ مونت‌فیوره با یکی از اعضای خاندان کوهن ازدواج کرد. یکی از نوه‌های او به‏ نام سرتیپ توماس سباگ مونت‌فیوره (80) (1887-؟) از فرماندهان نظامی ارتش بریتانیا بود. یکی از نوادگان او به ‏نام هوگ ویلیامز مونت‌فیوره (81) (1920-؟) به مسیحیت گروید و در منطقه ساری انگلیس به مقام اسقفی رسید. نواده دیگر جوزف به ‏نام هارولد سباگ مونت‌فیوره (82) (1924-؟) از گردانندگان حزب محافظه‌کار انگلیس بود. (83)
در زمان تکاپوی ناتان مایر روچیلد در لندن، یکی دیگر از خویشان و شرکای نزدیک او و موسس مونت‌فیوره در لندن بنجامین گومپرتز (84) (1779-1865) است که به عضویت انجمن سلطنتی بریتانیا (85) برگزیده شد. خاندان گومپرتز از یهودیان مهاجر از اسپانیا هستند که شاخه‌های آن در اروپا، انگلیس و آمریکا پراکنده‌ است. (86)
در اوایل سده نوزدهم، علاوه بر روچیلد و مونت‌فیوره و گومپرتز‌، دو خاندان ساموئل (لندن) و میرز (87) (نیویورک) نیز نزدیک‌ترین خویشان سببی کوهن‌ها، و به تبع آن ناتان روچیلد بودند. در نسل بعد، یکی از نوه‌های لوی بارنت کوهن همسر سِر دیوید سالومونز شد و دیگری با پسر ناتان مایر روچیلد لندن، به ‏نام بارون مایر آمشل روچیلد ازدواج کرد. حنا روچیلد همسر لرد روزبری، تنها فرزند و وارث آنان بود. در این نسل، کوهن‌ها با اعضای خاندان‌های کیزر، (88) مرتون، (89) لوکاس (90) و میکولس (91) و در نسل‌های بعد با خاندان‌های موسس، (92) والی، (93) کولیر فرگوسن، (94) اشکلاس، (95) کاب، (96) بهرنز، (97) کیش، (98) سینگر، (99) اشپیلمن (100) و ناتان (101) وصلت کردند. (102)
علاوه بر روچیلدها و مونت‌فیوره‌ها، سایر خاندان‌های خویشاوند فوق نیز در طول سده نوزدهم و در پیوند با استعمار بریتانیا به اقتدار و ثروت فراوان دست یافتند. در ادامه تصویری مجمل از وضع این شبکه خویشاوندی در دو سده معاصر ارائه می‌گردد. باید متذکر شویم که این تنها یک شمای کلی از وضع چند خاندان اصلی است. اگر روابط خویشاوندی یکایک اعضای این خاندان‌ها را پیگیری کنیم به تصویری از یک “طایفه” (103) بزرگ زرسالار دست خواهیم یافت که بر بنیاد یک نظام خویشاوندی منسجم تمامی یا بخش عمده اعضای خاندان‌های زرسالار یهودی را در سراسر جهان بهم پیوند می‌دهد.

ادامه دارد…

قسمت بعدی این مقاله

پی‌نوشت‌ها:
1. Amschel Mayer Rothschild / 2. Salomon Mayer Rothschild / 3. Nathan Mayer Rothschild / 4. Carl Mayer Rothschild / 5. James (Jacob) Mayer Rothschild / 6. Benedict Moses Worms / 7. Aaron Worms / 8. Judaica, vol. 16, p. 647. / 9. Hanau / 10. Stern / 11. Cohen / 12. Sichel / 13. Beyfus / 14. Hertz / 15. Montefiore / 16. Betty / 17. Philip Anspach / 18. ibid, vol. 3, p. 35. / 19. Henry Fitzroy / 20. Baron Raymondo von Franchetti / 21. Hon. Eliot York / 22. Cyril Flower, 1st Lord Battersea / 23. Earl of Rosebery / 24. Agenor, Duc de Gramont / 25. Max B. H. Goldschmidt / 26. Maria Perugia / 27. Alexandre, Prince de Wagram / 28. Baron Leon Lambert / 29. Maurice Ephrussi / 30. Sir Edward A. Sassoon / 31. Germaine Alice Halphen / 32. Baron Emmanuel Leonino / 33. Gabrielle Nelly Beer / 34. Baron de Zuylen de Nyevelt / 35. Naomi Halphen / 36. Albert Max von Goldschmidt / 37. Dorothy Pinto
38. بررسی فوق بر اساس تبارنامه مفصل مندرج در کتاب ویرجینیا کاولس صورت گرفته است. منظور ما از “نسل اول” خاندان روچیلد مایر آمشل بنیانگذار است و “نسل دوم” فرزندان او.
39. Levi Barnert Cohen / 40. Benjamin Cohen / 41. ibid, vol. 5, p. 666. / 42. ibid. / 43. Davis, ibid, p. 27. / 44. Moses Montefiore / 45. Corti, ibid, p. 112. / 46. Abraham Montefiore / 47. Juda (Leon) / 48. Olivetti / 49. Judaica, vol. 12, pp. 273-274. / 50. Geoffrey Wigoder, Dictionary of Jewish Biography, London: Simon & Schuster, 1991, pp. 380-381. / 51. Moses Vita Montefiore / 52. David Medina
53. بنگرید به: این مقاله
54. Sonia and V. D. Lipman [eds.], The Century of Moses Montefiore, Oxford University Press, p. 4. / 55. Barrow / 56. Mocatta / 57. Samuel / 58. Goldsmid / 59. Sebag / 60. Joseph Elias Montefiore / 61. Judaica, vol. 12, p. 270. / 62. Ellis / 63. Lipman, ibid, p. 24. / 64. Ramsgate / 65. Judaica, vol. 12, p. 271. / 66. ibid, pp. 270-274; Wigoder, ibid, pp. 357-358. / 67. Joseph Barrow Montefiore / 68. Jacob Montefiore / 69. Judaica, vol. 12, p. 275. / 70. ibid, pp. 269-270. / 71. Joseph Mayer Montefiore / 72. Sir Francis Abraham Montefiore / 73. Nathaniel Montefiore / 74. Claude Joseph Goldsmid Montefiore / 75. Jewish Quarterly Review / 76. Baron von Hugel / 77. London Society for Study of Religion / 78. Solomon Sebag / 79. Sir Joseph Sebag Montefiore / 80. Brigadier Thomas H. Sebag Montefiore / 81. Hugh Williams Montefiore / 82. Harold Sebag Montefiore / 83. Judaica, vol. 12, pp. 268-276. / 84. Benjamin Gompertz / 85. Royal Society / 86. ibid, vol. 7, p. 773. / 87. Myers / 88. Keyser / 89. Merton / 90. Lukas / 91. Micholls / 92. Moses / 93. Waley / 94. Colyer Fregusson / 95. Schloss / 96. Cobb / 97. Behrens / 98. Kisch / 99. Singer / 100. Spielmann / 101. Nathan / 102. ibid, vol. 5, pp. 659-660. / 103. clan

منبع: عبدالله شهبازی ؛ زرسالاران یهودی و پارسی استعمار بریتانیا و ایران، ج 2، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، چاپ دوم (پائیز 1390)

تنها با یک کلیک به کانال تلگرام اندیشکده مطالعات یهود بپیوندیم: