مگیلا و تعنیت استر

یازدهم آدار؛ اولین روزی که می‌توان شروع به خواندن مگیلا نمود مگیلا و تعنیت استر

تعنیت استر [روزه‌ی استر] در روز قبل از پوریم واقع می‌شود. اما اگر پوریم در روز یک‌شبات [یک‌شنبه] قرار گیرد، تعنیت استر در روز شبات [شنبه] نخواهد بود، بلکه به روز پنج‌شبات [پنج‌شنبه] یازدهم آدار می‌افتد.

روز یازدهم آدار روز مخصوصی است، زیرا در تلمود ذکر گردیده که از روز یازدهم آدار می‌توان شروع به خواندن مگیلای استر [طومار استر] نمود.

در روزگاران قدیم افرادی که در روستاها زندگی می‌نمودند، هفته‌ای دو بار [روزهای دوشنبه و پنج‌شنبه] به شهرهای بزرگ می‌آمدند و محصولات خود را برای فروش به شهر می‌آوردند. بنابراین اگر پوریم در هر روزی غیر از دوشبات [دوشنبه] و پنج‌شبات [پنج‌شنبه] می‌افتاد، علمای یهود افراد روستایی را مجبور نمی‌کردند که یک‌بار دیگر به‌خاطر پوریم به شهر سفر نمایند. از این جهت برای آن‌ها در روز دوشبات و یا پنج‌شباتی که نزدیک‌تر به پوریم بود، مگیلای استر خوانده می‌گردید. بنابراین، نزدیک‌ترین روزی که امکان داشت که مگیلای استر خوانده شود، روز یازدهم آدار می‌بود.

سیزدهم آدار؛ تعنیت استر

سیزدهم ماه آدار روز تعنیت استر و به یادبود تعنیتی است که استر (۱) و مردخای (۲) و تمام ملت یسرائل [یهود] گرفتند.

در این روز دشمنان یهود (۳) نقشه داشتند که یهودیان را از بین ببرند. ولی با تعنیتی که یسرائل‌ها [یهودیان] گرفتند، دشمنان یهود از بین رفتند. همان‌طور که تاریخ یهود نشان می‌دهد، در هر موقعی که ما [= یهودیان] در معرض خطر یا وقوع جنگ قرار داریم، تعنیت [روزه] می‌گیریم. همان‌طور که مشه ربنو [حضرت موسی (ع)] در موقعی که به جنگ عمالق (۴) می‌رفت، تعنیت گرفت. و همین‌طور نیز زمان هامان (۵) ملت یهود دور هم گرد آمده و در سیزدهم ماه آدار تعنیت گرفتند.

این روز به‌نام تعنیت استر معروف است. زیرا او کسی بود که پیشنهاد تعنیت‌گرفتن را به مردخای داد. در فصل چهارم مگیلای استر [طومار استر – کتاب استر] وی به مردخای می‌گوید: «برو و تمام یهودیانی که در شوشن هستند گرد بیاور و برای من تعنیت بگیرید. و برای سه روز، شب و روز غذا نخورید و ننوشید، و من و ندیمه‌هایم نیز تعنیت خواهیم گرفت».

درست بعد از صادرشدن نامه‌ی هامان در سیزدهم ماه نیسان مبنی بر این‌که تمام یهودیان را قتل‌عام کنند، استر و تمام ملت یهود برای سه روز، در روزهای چهاردهم، پانزدهم و شانزدهم تعنیت گرفتند ولی تعنیتی که ما [= یهودیان] امروزه می‌گیریم در روز سیزدهم ماه آدار برگزار می‌شود، و آن به یادبود روزی است که یهودیان شوش و سایر شهرهای کشور برای جنگ با دشمنان آماده شدند.

قوانین تعنیت استر

از آن‌جا که تعنیت استر جزء چهار تعنیتی که در نوئیم و کتوبیم [دومین و سومین قسمت از مجموعه کتاب‌های مقدس یهودیان موسوم به «تنخ»] ثبت شده‌اند نیست، بنابراین کسانی که بیمار باشند از گرفتن آن معاف هستند. بانوان حامله و مادران شیرده و هم‌چنین افرادی که ضعیف هستند و با تعنیت‌گرفتن رنج بسیار خواهند برد، از گرفتن تعنیت استر معاف می‌باشند.

کسانی که تعنیت می‌گیرند، می‌توانند تا قبل از سپیده‌ی سحر در روز سیزدهم آدار غذا بخورند و بنوشند. البته اگر در شب سیزدهم به نیّت تعنیت‌گرفتن خوابیدند و قبل از سپیده‌ی سحر بیدار شدند، دیگر نمی‌توانند چیزی بخورند یا بنوشند. ولی اگر در شب قبل نیّت‌شان این بوده که هنور تعنیت را شروع نکرده‌اند و می‌خواهند قبل از سپیده‌ی صبح روز سیزدهم غذا بخورند یا بنوشند، می‌توانند از خواب برخاسته و قبل از دمیدن سپیده‌ی سحر بخورند.

اگر سیزدهم آدار روز شبات [شنبه] بیفتد، تعنیت استر روز پنج‌شبات [پنج‌شنبه] یعنی روز یازدهم آدار برگزار می‌شود.

دادنِ نیم شقل در سیزدهم آدار

در روز سیزدهم آدار در موقع تفیلای مینحا [نماز عصر (۶)]، رسم است که سه عدد سکّه‌ی نقره‌ی نصف واحد پول رایج مملکت را به فقرا بدهند.

امروزه گبائیم (۷) کنیساها سه عدد از چنین سکّه‌ای را می‌آورند و مردم آن را با پول خود عوض کرده و آن پول را به فقرا می‌دهند و سپس سکه‌های نقره را به گبای برمی‌گردانند تا وی دوباره آن‌ها را به شخص دیگری بدهد.

ناگفته نماند که میصوای [فریضه‌ی] دادنِ سه نیم شقل (۸) غیر از میصوای دادنِ اعانه و صدقه به فقرا در روز پوریم است و هریک از این‌ها میصوای جداگانه می‌باشند.

قوانین خواندن مگیلای استر

همگی یهودیان، اعم از زن و مرد موظفند که مگیلا (۹) را دو بار چهاردهم ماه آدار بخوانند (و یا گوش دهند):

یک‌بار شب چهاردهم ماه آدار که بعد از عَرویت [نماز مغرب (۱۰)]خوانده می‌شود، و افراد با دهان تعنیت [دهان روزه] آن را می‌خوانند و یا گوش فرامی‌دهند (البته تا سپیده‌ی سحر در صبح چهاردهم آدار می‌توان مگیلا خواند و یا گوش داد).

و یک‌بار هم در روز چهاردهم ماه آدار، یعنی از سحرگاه که تا موقع غروب آفتاب روز چهاردهم باید آن را خواند و یا گوش فراداد.

بهترین راه آن است که در شب چهاردهم آدار به کنیسا بروند که بعد از عرویت به قرائت مگیلا گوش دهند و همچنین در صبح چهاردهم به کنیسا بروند که در قسمت شَحَریت [نماز صبح (۱۱)] آن را می‌خوانند و به آن گوش می‌دهند.

اگر فردی کلمه به کلمه به کسی که مگیلا را می‌خواند گوش فرادهد، مثل این است که خود وی آن را خوانده و وظیفه‌ی دینی‌اش را انجام داده است. البته صحیح‌ترین راهِ خواندنِ مگیلا و انجام‌دادنِ این میصوا [فریضه]، آن است که شخص در ضمنی که به خواننده‌ی مگیلا گوش می‌دهد، لغات را کلمه به کلمه با صدای آهسته برای خود دوباره تکرار کند.

بهتر است که افراد هریک برای خود مگیلایی از پوست تهیه کنند، و در موقع قرائت باید در نظر داشته باشند که نمی‌توانند آن را مثل سِفر تورات بپیچند، بلکه می‌بایستی در موقع خواندن به‌صورت طوماری بلند باز باشد.

در زمان ما تنها شهری که غیر از شوشن، پوریم در آن در روز پانزدهم انجام می‌گیرد، شهر اورشلیم [قدس یا بیت‌المقدس] است. در بعضی شهرها مانند همدان و بغداد، مگیلا در روز چهاردهم با براخا [دعا] و در روز پانزدهم بدون براخا خوانده می‌شود، ولی کلیه‌ی مراسم پوریم در روز چهاردهم انجام می‌گیرند.

پی‌نوشت‌ها:

* تذکر: توضیحات مابین [] در متن فوق، و پی‌نوشت‌های ذیل، از اندیشکده مطالعات یهود است.
(۱) اِستِر، نام یک دختر یهودی ساکن شوش و قهرمان کتاب اِستِر است. او در کودکی یتیم بود و پسرعمویش مردخای، سرپرست او شده و او را بزرگ کرد.
(۲) مردخای، نام یک یهودی است که در تختگاه شوش زندگی می‌کرد. او دخترعمویش استر را به فرزندخواندگی پذیرفت. پس از خلع وشتی همسر خشایارشا، مردخای که سِمَتی در دستگاه پادشاهی داشت، استر را به زنی به پادشاه داد و از او خواست که هویت یهودی خود را نزد پادشاه آشکار نکند. اما وقتی که هامان (وزیر شاه)، که نسبت به یهودیان بدبین بود، پادشاه را برای قتل یهودیان راضی کرد، مردخای از ملکه استر درخواست میانجی‌گری کرد. با میانجی‌گری استر، مردخای به مقام والایی رسید و هامان و ۹ فرزندش اعدام شدند.
(۳) اگر برای داستان استر و مردخای سهمی از واقعیت قائل شویم، ظاهراً اینان وطن‌پرستانی بودند که برای مقابله با نفوذ یهود، تصمیم به اقدامتی علیه آنان گرفته بودند، اما با پیش‌دستی یهودیان، در اجرای برنامه‌ی خود با شکست مواجه شده و توسط یهودیان قتل‌عام شدند.
(۴) عمالقه، عمالیق، بنوعِملیق یا بنوعملاق (عبری: עֲמָלֵק) نام قومی در تورات است که از نسل عیسو (فرزند اسحاق و برادر یعقوب) بودند. در کتاب مقدس عمالیق گروهی از عشایر هستند که در سرزمین اسرائیل (شمال قادش برنیع در صحرای نقب در قسمت جنوبی کنعان) زندگی می‌کنند، اما هیچ اثر تاریخی مشخصی در مورد عمالیق موجود نیست و اطلاعات در مورد این قوم تنها از کتاب مقدس نشأت گرفته است. در تورات عمالیق به‌عنوان اولین قومی که بدون دلیل! به دشمنی با اسرائیل برخاست و به آن حمله کرد! ذکر می‌شود. از این رو یهوه خدای اسرائیل به قوم عمالیق خشم می‌گیرد و قول می‌دهد که نسل عمالیق را نابود کند. طبری (ج۱، ص ۴۶۷) قوم جالوت را از عمالقه (عمالیق) دانسته و از جالوت با عنوان پادشاه عمالقه یاد کرده‌است. یوسفوس فلاویوس (یوسف فلاوی، تاریخ‌نگار یهودی رومی) نیز عمالیق را قومی حرامزاده می‌داند.
(۵) هامان شخصیتی در کتاب استر در عهد عتیق است. او پسر همداتای اجاجی و وزیر اَخْشُورُش (خشایارشا) پادشاه ایران بود. از آن‌جا که اجاج لقب شاهان عمالیقی بود، علمای یهودی تصور کرده‌اند که هامان از نسل خاندان سلطنتی عمالیقی باشد. یهودیان می‌گویند سجده نکردن مردخای در برابر او، باعث بدبینی او به یهودیان شد! و توانست رضایت خشایارشا را برای قتل یهودیان جلب کند. ملکه استر، که همسر پادشاه و یهودی بود، پادرمیانی کرده، نقشه‌ی هامان خنثی شد و در نهایت، هامان به دستور پادشاه اعدام شد. یهودیان سالروز اعدام هامان را (براساس کتاب داستانی استر) در عید پوریم جشن می‌گیرند.
(۶) مینحا (نماز عصر)، نمازی است که هر روز خوانده می‌شود و موقع آن، بین ظهر و غروب آفتاب (نیم ساعت پس از ظهر شرعی تا دقایقی پس از غروب آفتاب) است.
(۷) گَبای (تحصیلدار)، لقب افتخاری برای کسی است که به جامعه خدمت می‌کند، برای بینوایان به گردآوری صدقه می‌پردازد و یا سرپرست کنیسا می‌باشد و به امور آن رسیدگی می‌کند و نمازگزاران را به منبر خوانده و به آن‌ها افتخار پیش‌نمازی می‌دهد.
(۸) شِقِل (شکل)، نام سکّه‌ی باستانی است که در ایام قدیم برای اهداء به بیت همیقداش (بیت‌المقدس) و نیز به‌منظور سرشماری قوم به‌کار می‌رفته است.
(۹) مِگیلَت اِستِر (مگیلای استر = طومار استر)، یکی از طومارهای پنج‌گانه در کتاب مقدس که در جشن پوریم خوانده می‌شود.
(۱۰) عَرویت (عَربیت یا مَعریب = نماز شامگاهی)، نمازی است که هر روز پس از غروب آفتاب (از غروب آفتاب تا قبل از سپیده‌دم روز بعد) خوانده می‌شود.
(۱۱) شَحَریت (نماز بامدادی)، اولین نماز از بین نمازهایی است که هر روز صبح (از حدود یک ساعت قبل از طلوع آفتاب تا حدود ۴ ساعت پس از آن) خوانده می‌شود.

منبع: کتاب «میراث یهود» (گلچینی از قانون، روحانیت و تاریخ یهود)، نوشته: مشه حئیم‌پور، بروکلین – نیویورک، ج۱، ص۲۶۴-۲۷۳. به انتخاب و با توضیحات اندیشکده مطالعات یهود.

««« پایان »»»

آشنایی با رنگ‌های به‌کار رفته در مقاله‌ی فوق:

رنگ آبی برای تأکید بر کلمات کلیدی است.
رنگ قهوه‌ای برای نقل‌قول استفاده می‌شود.
رنگ بنفش در تیترهای اصلی استفاده شده.
رنگ قرمز برای لینک‌دادن استفاده شده.

مگیلا و تعنیت استر

اندیشکده مطالعات یهود در پیام‌رسان‌ها:

… … …